Crnogorski dobrovoljački korpus
Crnogorski dobrovoljački korpus bio je formacija sastavljena od crnogorskih i sandžačkih četnika po ugledu na Srpski dobrovoljački korpus. Nastao je juna i jula 1944. u saradnji crnogorske četničke komande Pavla Đurišića i Nedićeve vlade, koja je naoružavala, snabdevala i finansirala ovu formaciju. Sastojao se od tri puka, koji su numerisani kao Šesti, Sedmi i Osmi, nadovezujući se tako na pet postojećih pukova SDK. Posredstvom Nedićeve vlade, stvaranje i opremanje CDK odobrili su i opremili nemačka Komanda Jugoistoka i ministarstvo spoljnih poslova Rajha preko izaslanika Nojbahera. Korpus je brojao oko 5.600 boraca.
| Crnogorski dobrovoljački korpus | |
|---|---|
| Postojanje | jun 1944. |
| Formacija |
|
| Jačina | 5.619[traži se izvor] |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | potpukovnik Pavle Đurišić |
Stvaranje korpusa uredi
Nakon jesenjeg boravka 1943, Đurišić je ponovo boravio u Beogradu sredinom maja 1944. Tu se, osim sa Nedićem, sastao i sa Nojbaherom i Komandantom Jugoistoka fon Vajhsom. Na tim sastancima doneta je odluka o preformiranju crnogorskih četnika u formaciju nalik na Ljotićev SDK, radi poboljšanja organizacije i povećanja njihove borbene vrednosti. Formacija je trebalo da broji oko 5.000 ljudi, a za komandanta je bio predviđen Đurišić. Đurišićevom boravku u Beogradu „nedićevska štampa je dala veliki publicitet, ističući njegove zasluge u borbi protiv narodnooslobadilačkog pokreta, objavivši i njegove fotografije s njemačkim i nedićevskim oficirima."[1] Tom prilikom Nedić je unapredio Đurišića u čin potpukovnika. Mesec dana kasnije, u čin potpukovnika unapredio ga je i kralj Petar II na predlog Mihailovića.
Po povratku, Đurišić je radi preciziranja detalja dogovora oko 20. maja poslao u Beograd delegaciju koju su sačinjavali: Dušan Arsović, načelnik Đurišićevog štaba, Veljko Tomović, Đurišićev ađutant, i potporučnik Hajs, nemački oficir za vezu pri Đurišićevom štabu. Delegacija se vratila početkom juna sa vestima da su odobrena tri vagona ratne opreme (oko 3.000 pušaka, 150 automata, oko 80 teških mitraljeza, 38 minobacača, šest topova, 2.000 pari cipela, 300 litara nafte, odeća), te 20 kamiona koji će opremu iz Raške prebaciti do Đurišićevog štaba u Prijepolju, a najavljena je pošiljka i druge opreme.[2] Nemačka komanda iz Banata dodelila je sa svoje strane 900 konja.[3]
U prvoj polovini juna Đurišić je imenovao komandno osoblje CDK i njegovih pukova. CDK su sačinjavala tri puka:
- Šesti sa sedištem u Prijepolju, sastavljen od četnika Starog Rasa, kao i delova snaga iz beranskog i andrijevičkog sreza koje su se povukle nakon operacije Frilingservahen, pod komandom Vuksana Cimbaljevića
- Sedmi sa sedištem u Pljevljima, sastavljen od četnika iz Sandžaka, pod komandom Radomana Rajlića,
- Osmi puk, nazvan „gvozdeni“, sačinjavali su četnici iz podgoričkog, danilovgradskog i nikšićkog oreza. Za sedište Osmog puka određena je Podgorica, a za komandanta postavljen kapetan Miloš Pavićević.[4]
Pri formiranju se došlo do brojnog sastava od ukupno 5.649 ljudi, pa je Đurišić u pismu molio Nedića da uvaži razliku preko 5.000.[2]
Učešće u borbama uredi
Crnogorski dobrovoljački korpus učestvovao je u sastavu nemačkih snaga prilikom napada na delove Drugog udarnog korpusa NOVJ u dolini Lima pred i tokom operacije Draufgenger.
Korpus je posebno intenzivno angažovan tokom presudne nemačke operacije Ribecal. Sva tri puka učestvovala su u oštrim borbama, a Osmi „gvozdeni“ puk učestvovao je sa delovima 7. SS i 181. divizije u napadima na uzletište Brezna tokom savezničke evakuacije ranjenika NOVJ. U tim borbama puk je 25. avgusta na Ćeranića gori teško poražen i razbijen od Sedme crnogorske omladinske brigade NOVJ, pretrpevši gubitke od oko 350 poginulih i oko 180 zarobljenih.[5]
Nakon operacije Ribecal formacija crnogorskih četnika se više puta menjala, ali je ostala taktički integrisana u nemačke snage, kako tokom borbi za nemački prodor prema Mostaru, bitke za Cetinje, tako i tokom proboja prema Kolašinu. Komandant Jugoistoka je u svom pregledu snaga od 16. novembra 1944. ubrojao snage crnogorskih četnika u sopstvene snage.[6]
Reference uredi
- ^ Pajović 1977, str. 472.
- ^ a b Arhiv Vojnoistorijskog instituta, Beograd, ČA, CG—X—444, Pismo P. Đurišića M. Nediću od 12. juna 1944.
- ^ Arhiv Vojnoistorijskog instituta, Beograd, ČA, CG—H-454 i CG—X—455, Pisma Boža Joksimovića i dr. i Milivoja Zonjića Đurišiću od 11. jula 1944.
- ^ Pajović 1977, str. 474.
- ^ Mitar Đurišić: SEDMA OMLADINSKA - Vojnoizdavački zavod, Beograd (1973). str. 139–151
- ^ Pregled brojnog stanja jedinica potčinjenih Grupi armija E na dan 16. 11. 1944, u: Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda-a tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4 (dokument 174), Vojnoistorijski institut Beograd 1975. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. avgust 2010), Pristupljeno 20. 4. 2013.
Literatura uredi
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Pajović, Radoje (1977). Kontrarevolucija u Crnoj Gori: četnički i federalistički pokret 1941—1945 (PDF). Cetinje: Obod. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 08. 2014. g. Pristupljeno 26. 08. 2014.
- Tomas, Nigel (1995). Axis Forces in Yugoslavia 1941-45. Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-473-2.
- Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.
- Pavlowitch, Stevan K. (1985). Unconventional Perceptions of Yugoslavia 1940–1945. New York: Columbia University Press.
- Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's New Disorder: The Second World War in Yugoslavia. New York: Columbia University Press.
- Pavlović, Stevan K. (2009). Hitlerov novi antiporedak: Drugi svetski rat u Jugoslaviji. Beograd: Clio.
- Lakić, Zoran; Pajović, Radoje; Vukmanović, Gojko (1963). Narodnooslobodilačka borba u Crnoj Gori 1941-1945: Hronologija događaja. Titograd: Istorijski institut.