Cuce

Cuce su jedno od najbrojnijih srpskih plemena Katunske nahije koje se razvilo uz još osam plemena u nahiji. To su bila plemena: Cetinje, Njeguši, Ćeklići, Bjelice, Ozrinići (Čevo), Pješivci, Zagarač i Komani.

Stara Crna Gora i njena plemena.

Najraniji pomen Cuca nalazimo u kotorskim spomenicima iz 1431, kao i u cetinjskoj hrisovulji s kraja 15. vijeka. U turskim defterima iz 16. vijeka spominju se kao selo sa tri vodeće mahale. Oni su jedno od najvećih plemena sa područja stare Crne Gore. Oblast im se dijeli na Velje i Male Cuce. Glavnina stanovnika po predanju su doseljenici iz Kuča (Male Cuce) i iz Hercegovine, Čarađa (Velike Cuce). Doseljeni su prema predanjima u periodu između kraja 15. i početka 17. vijeka.

Prema podacima Kotoranina Marijana Bolice, Cuce su već 1614. godine imale 175 domova.

Etimologija

Nije pouzdano utvrđeno porijeklo naziva Cuca. U literaturi se mogu naći argumenti za albansku (lično muško ime Cuc), kao i za slovensku etimologiju ovog naziva. U slovenskim jezicima, naročito kod Slovena na jugoistoku Balkana (Makedonija, Bugarska) postoje imena i toponimi sa osnovom cuc-. Krajem 9. vijeka, jedan župan srednjovekovne župe Trebinje zvao se Čučimir. Iz podataka o prvim pomenima Cuca, može se vidjeti da je još početkom 15. vijeka, ime Cuca bilo patronim.

Istorija

Plemenska karta prema stanju iz druge polovine 19.vijeka.

Cuce se prvi put navode u kotorskom dokumentu iz 1431. godine, kroz pomen stanovnika Vlatka Vitojevića iz Cuca (Vlathicus Vitoevich de Zuçe);dok se njegov sin Đuraš pominje 1488. godine).

U Cetinjskoj hrisovulji Ivana Crnojevića navedene su granice Cuca prema Orahovčanima i Riđanima:

„ Međa Orahovča i Cuca i Riđna: Počevši za 3mijno brdo i sa ovu stranu Đinova dola, i u Dobrogorski Krst, i u vrh Tisovca, i u Goliju, i u Troglav, i u Bijeli Studenac. ” — vojvoda Ivan Crnojević, Cetinjska hrisovulja

Sa turskom okupacijom 1497. Cuce su postale granična oblast između hercegovačkog i crnogorskog sandžaka. U turskom defteru Crne Gore iz 1521. godine dio su Nahije Pješivci. Najvećem selu nije upisano ime ali se na pouzdano zna da se zove Kalođurđević, što zaključujemo iz narednog popisa iz 1523. godine. Osim njega popisana su sela Vojinovići, Aladinovići, Mioman, Bukovik, Milovići. Dvije godine kasnije, Cuce su popisane kao selo u Nahiji Cetinje. Ono obuhvata tri mahale Kalođurđević, Aladinović i Vojinović, dok je mahala Bukovik zapustjela. Prema istraživanju Radulovića, u periodu između 1570. i 1582. godine došlo je do nove društvene dinamike u plemenu, fuzije dva sela u zdrženo "mahala Aladin sa Vojinovićima", pa su 1582. popisana dva sela, pomeuta združena mahala i mahala Kalođurđevići. Ovo odgovara docnijoj podjeli na Male i Velike Cuce.

• Cucke mahale 1521. godine su: Kalođurđevići, Vojinovići, Aladinovići, Milovići, Mijomanovići i Bukovik;
• 1523: Kalođurđevići, Vojinovići i združena „Aladinovići i Milovići i Mijomanovići“, dok je Bukovik prazan;
• 1529-1536: Kalođurđevići, Vojinovići i združena mahala „Aladinovići i Milovići i Mijomanovići“;
• 1570: Kalođurđevići, Vojnolići, Aladin;
• 1582: Kalođurđevići, i združena „ mahala Vojinovići sa mahalom Aladin“;
• 1592: Cuce i Druge Cuce.

Marjan Bolica mletački plemić u opisu Skadarskog sandžaka iz 1614. godine navodi da su Cuce su najbrojnije pleme Katunske nahije, sa 175 kuća te 237 vojnika, pod komandom Vula i Nika Raičevih. Ovo je bio i vrhunac starog plemena Cuca, jer od 1620. godine počinje demografski pad. Tek nakon što su se doselili doseljenici iz Čarađa i Kuča umnožili, pleme ponovo dobija na snazi, od polovine 18. vijeka.

Iz Cuca je najveći crnogorski junak Nikac od Rovina, koji je vječnu slavu stekao obilićevskim upadom u tabor Osman-paše bosanskog na Čevu 1756. godine, sa svojih 40 saboraca, i tom prilikom ubio pašu, izazvao rasulo u turskim redovima i omogućio Srbima da izvojuju veličanstvenu pobjedu nad nadmoćnijim neprijateljem.

Cucko selo Trnjine (u kojem su Srbi pobili Turke 1706. i 1716. godine) je u vrijeme Petra Prvog Petrovića Njegoša bilo na granici Crne Gore.

Sela

• Male Cuce čine sela: Trnjine, Kobilji Do, Krug, Rovine, Prentin Do, Savine Kruške.
• Velike Cuce: Ržani Do, Grab, Gradina, Lipa, Donja Zaljut, Gornja Zaljut, Proseni Do, Dobra Gora, Vukodo, Rokoči, Izvori.
• Donji Kraj: Bašino Selo i Donji Kraj.

Rekli su o Cucama

„ da oganj sine čak na more, da bljesne u strašna i siromašna sela veselih Cuca, najdivnijeg hajdučkog plemena, koje se ikad u našem narodu smrti grohotom smejalo! ” — pisac Miloš Crnjanski, Vreme 1925.

„ Cuce su moja visoka Vojna Akademija. ” — kralj Nikola Petrović

„ Cuci su posjekli sedam turskih paša o begova, više no sva ostala crnogorska plemena. ” — vojvoda Peko Pavlović

„ Po šaljivosti, među svim plemenima Crne Gore i Brda na prvo mjesto stavlja Cuce. ” — istoričar i etnograf Andrija Jovićević

Bratstva

Cucka bratstva su:

Asanovići Bajkovići Banićevići Bigovići Vuletići Đuričići Živković Zviceri

Knežević Kovačevići Kosović Krivokapić Markovići

Mijači Mijanovići Nikolići Pejovići Perović

Popovići Radulovići Račete Roganovići Savčići Spa(h)ići Stevovići Todorovići

Tomanovići Tomaševići Tomovići Turčinović Ćosovići Roganovići

Znameniti Cuce

Porijeklom su Cuce:

Nikac od Rovina, harambaša cucki, i najpoznatiji srpski junak iz Crne Gore; Knez Rogan, malocucki knez, opjevan u Gorskom Vijencu; Ilarion II Roganović, bio je mitropolit crnogorsko-brdski od 1860. do 1882. godine; Vuk Tomanović, harambaša cucki iz Trnjina, stric Nikca od Rovina; Radovan Bigović, srpski teolog, protojerej-stavrofor Srpske pravoslavne crkve, profesor i dekan Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu;

Simo Radulović, harambaša cucki iz Bašina Sela, pobratim Nikca od Rovina; Krsto Radulović, barjaktar sa Vučjeg dola, ratnik, nosilac 12 ordena za junaštvo, iz Zavrha; Milan Radulović, srpski književnik, filosof, intelektualac, ministar vera Srbije, iz Han Pijeska; Aćim Radulović, vođa ustanka istočne Bosne i prvi vojvoda gorski iz Han Pijeska; Milorad Radulović, komandant major specijalnih jedinica policije V odreda - Doboj, iz Han Pijeska;

Miloš Krivokapić, srpski ratnik i vojvoda iz plemena Cuce; Miodrag Krivokapić, srpski je filmski, TV i pozorišni glumac; Radovan Krivokapić, srpski fudbaler, a danas fudbalski trener reprezentacije Srbije do 17 godina; Boris Krivokapić, srpski je intelektualac, univerzitetski profesor i pravnik; Milorad Krivokapić, srpski rukometaš;

Krsto Popović, bio je oficir crnogorske vojske i jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine; Nikola Popović, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije, general-major; Miodrag Živković, crnogorski političar; Dragoljub Đuričić, jugoslovenski muzičar; Nenad Knežević Knez, srpski pop pjevač; Jovo Zvicer, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije; Blažo Đukanović, pješadijski brigadni general vojske Kraljevine Jugoslavije, i vođa Jugoslovenske vojske u otadžbini tokom drugog sv,etskog rata; Gojko Perović, srpski teolog.

Vidi još

• Katunska nahija

Literatura

• Erdeljanović, Jovan (1926). Stara Crna Gora: Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena. Srpski etnografski zbornik. 39. Beograd: Srpska kraljevska akademija. 
• Babić, Nebojša (2017). Poreklo stanovništva plemena Cuca. Poreklo: Beograd. 
• „Cucka naselja 1490-1592. godine”. Milan Radulović (2022). Pristupljeno 5. 6. 2023. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Vukićević Ivan, Jerković Siniša, Mihić Velibor, Grk Miljan, Babić Nebojša, Vukosavljević Nikola, Mučibabić Mihajlo, Rajevac Milan, Radulović Milan, Bojanić Jovan, Jelić Luka, Miletić Miloš, Novaković Nebojša, Jegdić Mario, Sremčević Danilo, Krtinić Jovica (2021). Genetičko poreklo Srba Stare Hercegovine. Beograd: Društvo srpskih rodoslovaca „Poreklo“. ISBN 978-86-89993-18-9. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)

Spoljašnje veze

• Kvadratura kruga: Cuce
• Rodonačelnici pješivačkih i cuckih bratstava u defterima Crne Gore (Poreklo, 22. februar 2022)