Čokve
Čokve (bačokve, kioko, čiokve), su narod, koji pripada Bantu grupi naroda, a naseljavaju centralnu i južnu Afriku. Prvenstveno žive u Kongu, gdje naseljavaju jugozapadne predjele države, zatim na sjeveroistoku Angole i u sjeverozapadnim predjelima Zambije.[1]
.jpg) Rukotvorina Čokvi | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| preko 1.300.000 | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
 Angola Demokratska Republika Kongo Zambija | |
| Jezici | |
| Čokve jezik |
Demografija i jezik
uredi
Procjenjuje se da pripadnika ovog naroda ima oko 1,3 miliona, dok je njihovo porijeklo vjerovatno u velikoj mjeri izmiješano sa aboridžinskim Mbundu narodom i Mbuti Pigmejima. Njihov jezik se obično naziva Čokve (ili Kičokve, Chokve), i spada u grupu jezika Bantu u graničnoj liniji Niger-Kongo grupe jezika. Mnogi takođe govore službene jezike svojih zemalja: engleski u Zambiji, francuski u Republici Kongo i portugalski (kao prvi ili drugi jezik) u Angoli.
Istorija
urediČokve su bile jedan od dvanaest klanova velikog Lunda kraljevstva iz 17. i 18. vijeka[2], koje je postojalo na teritoriji Angole. Prvobitno su bili zaposleni od strane plemena Lunda, na kraju su postali nezavisni kada su prekinuli poslušnost vladaru Lunda kraljevstva. Njihova uspješna trgovina i bogati resursi učinili su ih jednim od najbogatijih naroda u Angoli. Do 1900. godine Čokve su porazile Lunda carstvo, koristeći vatreno oružje, prvenstveno pištolje koje su dobili prilikom trgovine sa Ovimbundu narodom. Čokve jezik i uticaj su tada počeli da dominiraju na sjeveroistoku Angole i da šire se među narodima iz bivšeg Lunda carstva. Dok su ratovi i sukobi rasli tokom kolonijalne ere 19. i 20. vijeka, i Evropljani sa zapada i svahili-arapi sa istoka, vojno su se odazivali i širili dalje u sjevernu Angolu, Kongo i zapadnu Zambiju. Portugalci praktično nisu imali nikakav kontakt sa Čokvama sve do 1930-ih, kada su Čokve trgovale voskom, gumom i slonovačom. Nakon što su Portugalci okončali dominaciju u regionu, pa i nad pripadnicima Čokve naroda, oni su se i dalje borili protiv ropstva i potlačenosti. Kao princ, Mvene Mbandu Kapova I iz Mbunde odigrao je značajnu ulogu u borbi između Čokvi i Mbundi.[3]
Ropstvo
urediU 18. i 19. vijeku Čokve narod je bio u potlačenom položaju i podvrgnut ropstvu, proganjanju, protjerivanju. Vladari Lunda kraljevstva, unajmljivali su pripadnike Čokvi kao vojnike i lovce, prvenstveno kako bi se suprotstavili nasilju i prijetnjama koje su donijeli novopridošli kolonijalni narodi, ali nakon što su Čokve trgujući sa okolnjim narodima došle u posjed vatrenog oružja, nakon što su se istrenirali u rukovanju tim oružjem, i formirali svoje vođstvo i vojskovođe, porazili su Lunda kraljevstvo, a domaće stanovništvo upotrebljavali kao robove na njihovim novoosvojenim imanjima, a u pogledu poljoprivrednih djelatnosti sve do početka 20. vijeka.[4] Čokve su među svojom imovinom posjedovale i veliki broj robova iz mnogih arapskih naroda, koje su drugi narodi nastojali da prisvoje sebi. U regionu gornjeg Zanzibara, Portugalci su napali robove Čokvi, ali su Čokve nakon ovakvih napada udruženim snagama nastojale, da porobe što više ljudi kako bi za sebe osigurali veliki finansijski dobitak, koji bi im koristio u nabavci oružja.[5]
Upotreba robova kod Čokve naroda bila je u početku malobrojna pojava, prije velikog rasta i ekspanzije samog ropstva a u korist pribavljanja materijalnih bogatstava. Ropstvo kod Čokvi je imalo je istorijski korijen. Naime Čokve su tokom među seoskih obračuna i razmirica, imale običaj da se selo koje je bilo bilo pobijeđeno tokom sukoba treba da da člana svoje zajednice u najam pobjednicima. Ta razmjena se uglavnom zasnivala na slanju djece u drugu zajednicu. Nakon što je ropstvo postalo unosno zanimanje, u velikoj mjeri je porastao broj robova na teritoriji koju su kontrolisale Čokve. Dozvoljavali su da Portugalci odvode muške robove dalje, ali su žene uvijek zadržavali kako bi ih koristili kao radnu snagu. Ovaj običaj se zadržao i dugo nakon što je ropstvo zabranjeno u Evropi i Americi, ali je potreba za jeftinom radnom snagom u Južnoj Africi, Karibima, Omanu i drugim zemljama i dalje bila prisutna, što su Čokve u velikoj mjeri koristile. Evropski istraživači koji su posjetili Čokve zajednicu početkom 20. vijeka pisali su u svojim izvještajima, da je većina žena bila iz populacije robova, i da su živjeli u poligamnim zajednicama što je prouzrokovalo veliki porast broja populacije.[6]
Društvo i kultura
uredi
_(3041251407).jpg)
Čokve žive u šumskim savanama, ali se takođe njihova boravišta nalaze uz rijeke i močvare naslonjene na kišne šume. Na sjeveru, Čokve su poznate kao vješti lovci. Na jugu, njihov život je tradicionalno usredsrjeđen na kultivaciju usjeva kao što su kasava, jams, grašak, pasulj, kikiriki i kukuruz. Pastoralna aktivnost, ali tek u povoju takođe je dio života pripadnika južnog Čokve naroda.[1] Oni su regionalno poznati po svojim izuzetnim zanatskim radovima, naročito po pletenju košara, izradi grnčarija, rezbarenju maski, statua, stolica i drugih rukotvorina. Umjetnički rad uključuje utilitarne predmete, koji uključuju prikaze iz mitologije, usmene istorije i duhovnih uvjerenja. Na primer, nacionalna heroina Čibinda Ilunga koja se udala za Lundovu ženu i preuzela vlast je često izrađena figura. Umjetnost Čkungu karakteriše kolektivnu moć predaka Čokvi, dok Mvana po figurice prikazuju čuvare plodnosti i napretka. Ngombo figurice su tradicionalno dio prizivanja duhova, u cilju otkrivanja uzroka bolesti, nesreće, nemanja djece i drugih probleme sa kojima se suočava porodica ili selo.[7] Čokve su tradicionalno matrijarhalno društvo, gdje se žena doseljava da živi sa porodicom svog supruga posle vjenčanja. Poligimija je istorijska praksa obično ograničena na lokalnog vladara ili bogate porodice.[1]
Tradicionalna religiozna uvjerenja Čokvi, zasnivaju se na poštovanju duhova predaka. Čokve vjeruju da su umjetnička djela, kao što su rukotvorine i rezbareni objekti, duhovna i da ih povezuju sa pretcima i bogovima Kalunga ili Nzambi. Sa kolonijalnom ernom, Čovke su masovno prelazili u hrišćanstvo.[2]
Vidi još
urediNapomene
urediReference
uredi- ^ a b v „Čokve”. Enciklopedija Britanika. Pristupljeno 21. 9. 2017.
- ^ a b Molefi 2009, str. 165-166.
- ^ Blek 2001, str. 175-179.
- ^ Filips 1995, str. 126-127.
- ^ Von Open 1993, str. 285-291.
- ^ Gordon 2013, str. 30-35.
- ^ Kolos 1990, str. 50-53.
Literatura
uredi- Molafi, Kete Asante (2009). Enciklopedija Afričke religije.
- Blek, Džeremi (2001). Ratovi u modernom svijetu od 1815. godine.
- Filips, Martin (1995). Afrika.
- Von Open, A. (1993). Uslovi trgovine i uslovi povjerenja.
- Gordon, Dejvid (2013). Uslovi života u centralnoj Africi.
- Kolos, hans Joakim (1990). Umjetnost u centralnoj Africi.