Википедија

Velika džamija u Đeneu

Velika džamija u Đeneu (franc. Grande mosquée de Djenné, arap. الجامع الكبير في جينيه) velika je građevina od čerpića koju mnogi arhitekti smatraju da je jedno od najvećih ostvarenja sudansko-sahelskog arhitektonskog stila.[1][2][3] Ova džamija se nalazi u gradu Đene, Mali, na poplavnoj ravnici reke Bani. Prva džamija na tom mestu sagrađena je oko 13. veka, dok sadašnja struktura datira iz 1907. Pored toga što je centar Đenske zajednice, ona je jedna od najpoznatijih znamenitosti u Africi. Zajedno sa „Starim gradovima Đene“,[4][5][6] Unesko joj je dodelio status lokacije svetske baštine 1988. godine.

Velika džamija u Đeneu
Grande mosquée de Djenné
الجامع الكبير في جينيه
Tri prepoznatljiva minareta Velike džamije nadvisuju centralno tržište Đene.
Osnovne informacije
LokacijaĐene, Mopti, Mali
Koordinate13°54′19″ SGŠ; 4°33′20″ ZGD / 13.905278° SGŠ; 4.555556° ZGD / 13.905278; -4.555556Koordinate: 13°54′19″ SGŠ; 4°33′20″ ZGD / 13.905278° SGŠ; 4.555556° ZGD / 13.905278; -4.555556
Religijaislam
DržavaMali
Statuskoristi se
Arhitektonski opis
Stil arhitektureSudansko-sahelijski
Završetak izgradnje13-14 vek; obnovljena 1907
Specifikacije
Visina (maks.)16 m (52 ft)
Broj kupola3
Materijaličerpić

Istorija уреди

Prva džamija уреди

 
Ruševine originalne džamije sa samo delom originalnog zida, kako se vidi na francuskoj razglednici iz oko 1900. godine

Stvarni datum izgradnje prve džamije u Đeneu nije poznat, mada su predloženi rani datumi poput 1200. i 1330.[7] Najraniji dokument koji spominje ovu džamiju je Abd el-Sadijev Tarik el-Sudan koji daje ranu istoriju, verovatno iz usmene tradicije kakva je postojala sredinom sedamnaestog veka. Tarik navodi da je sultan Kunburu postao musliman i da je naložio da se njegova palata sruši, i lokalitet pretvori u džamiju. On je sebi sagradio drugu palatu u blizini džamije na istočnoj strani.[8] Njegov neposredni naslednik sagradio je kule džamije, dok je sledeći sultan sagradio okolni zid.[9]

Džamija Seku Amadu уреди

 
Džamija Seku Amadu sa jugozapada na slici iz 1895. godine. Preuzeto iz Misterioznog Timbuktua autora Feliksa Dubva.

Deset godina pre posete Renea Kaijea, fulanski vođa Seku Amadu pokrenuo je svoj džihad i osvojio grad. Smatra se da Seku Amadu nije gotivio postojeću džamiju i dozvolio joj da propadne. To je zgrada koju je Kaije video. Seku Amadu je takođe zatvorio sve male džamije u susedstvu.[10] Između 1834. i 1836. godine, Seku Amadu je sagradio novu džamiju istočno od postojeće džamije na mestu nekadašnje palate. Nova džamija bila je velika, niska zgrada u kojoj nije bilo kula, ni ukrasa.[11] Francuske snage predvođene Lujem Aršinarom zauzele su Đene u aprilu 1893. Ubrzo nakon toga je francuski novinar Feliks Dubva posetio grad i opisao ruševine prvobitne džamije.[12] U vreme njegove posete unutrašnjost porušene džamije koristila se kao groblje.[13] U svojoj knjizi Tombouctou la Mystérieuse (Misteriozni Timbuktu) iz 1897. godine, Dubva pruža plan i crtež, svoje vizije izgleda džamije pre nego što je napuštena.[14]

Sadašnja džamija уреди

 
Sadašnja džamija, fotografisana 2003, sa gradske pijace

Godine 1906, francuska administracija je u gradu organizovala obnovu prvobitne džamije i istovremeno izgradnju škole na mestu džamije Seku Amadu. Obnova je završena 1907. prisilnim radom pod upravom Ismaila Traora, poglavara Đenskog zidarskog ceha. Sudeći po fotografijama iz tog vremena,[7] izgleda da je položaj barem nekih spoljnih zidova pratio položaj prvobitne džamije, ali nije jasno da li su stubovi koji podžavaju krov zadržani u prethodnom rasporedu. Ono što je gotovo sigurno bilo novo u obnovljenoj džamiji je simetrično uređenje tri velike kule u zidu kible. Raspravljalo se u kojoj je meri dizajn obnovljene džamije bio podložan francuskom uticaju.[7]

Dubva je ponovo posetio Đene 1910. godine i bio je šokiran novom zgradom. Smatrao je da je za dizajn odgovorna francuska kolonijalna administracija i napisao je da izgleda kao mešavina ježa i crkvenih orgulja. On je smatrao je da kupe čine da zgrada podseća na barokni hram posvećen bogu supozitora.[15] Suprotno tome, Žan-Luj Buržoa tvrdi da su Francuzi imali malo uticaja, osim možda na unutrašnje lukove i da je dizajn „u osnovi afrički“.[16]

3D documentacija sa laser-skaniranjem уреди

3D dokumentacija Đene džamije je sprovodena 2005. godine korišćenjem laserskog skeniranja terena.[17][18] Ovo je bio deo Zamani projekta koji ima za cilj da trodimenzionalno snimi lokalitete kulturne baštine i da ih na taj način evidentira za buduće generacije.[19]

Reference уреди

  1. ^ Holl, Augustin F.C. (2009). „Coping with uncertainty: Neolithic life in the Dhar Tichitt-Walata, Mauritania, (ca. 4000–2300 BP)”. C. R. Geoscience. 241 (8): 703—712. Bibcode:2009CRGeo.341..703H. doi:10.1016/j.crte.2009.04.005. 
  2. ^ Holl A (1985). „Background to the Ghana Empire: archaeological investigations on the transition to statehood in the Dhar Tichitt region (Mauritania)”. Journal of Anthropological Archaeology. 4 (2): 90—94. doi:10.1016/0278-4165(85)90005-4. 
  3. ^ Arazi, Noemie. „Tracing History in Dia, in the Inland Niger Delta of Mali -Archaeology, Oral Traditions and Written Sources” (PDF). University College London. Institute of Archaeology. 
  4. ^ ICMOS (1981—1988), World Heritage List 116 (PDF), Paris: UNESCO 
  5. ^ Report of the 12th Session of the World Heritage Committee, Paris: UNESCO, 1988 
  6. ^ Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention (PDF), Paris: UNESCO, 2008, стр. 20 
  7. ^ а б в Bourgeois 1987
  8. ^ "When the sultan became a Muslim. he had his palace pulled down and the site turned into a mosque dedicated to God Most High. This is the present congregational mosque. He built another palace for himself and his household near the mosque on the east side." Hunwick 1999, стр. 18
  9. ^ "When Sultan Kunburu died – may God Most High have mercy on him – he was succeeded by the sultan who built the towers (abraj) of the congregational mosque. He in turn was succeeded by the sultan who built the wall which surrounds that mosque." Hunwick 1999, стр. 20
  10. ^ Bourgeois 1987, стр. 55.
  11. ^ Engraving from photo in Dubois 1896, стр. 164
  12. ^ Dubois 1896, стр. 154.
  13. ^ Dubois 1896, стр. 162.
  14. ^ Dubois 1896, стр. 155.
  15. ^ Dubois 1911, стр. 189; Dubois's French text is quoted in Bedaux, Diaby & Maas 2003, стр. 16
  16. ^ Bourgeois 1987, стр. 58
  17. ^ Rüther, Heinz (25—28. 3. 2002). An African heritage database – The virtual preservation of Africa's past (PDF). ISPRS Commission VI Workshop: Developments and Technology Transfer in Geomatics for Environmental and Resource Management. Dar es Salaam, Tanzania: International Society for Photogrammetry and Remote Sensing. стр. 185—192. 
  18. ^ „Site - Djenne Mosque”. Zamani Project, University of Cape Town. Приступљено 30. 10. 2019. 
  19. ^ Rüther, Heinz; Rajan, Rahim S. (2007). „Documenting African sites: The Aluka Project”. Journal of the Society of Architectural Historians. 66 (4): 437—443. JSTOR 10.1525/jsah.2007.66.4.437. doi:10.1525/jsah.2007.66.4.437. 

Literatura уреди

Spoljašnje veze уреди

 
Velika džamija u Đeneu na Vikimedijinoj ostavi.
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Velika_džamija_u_Đeneu&oldid=27677508”