Đerdap Unesko geopark
Đerdap Unesko geopark nalazi se u severo-istočnom delu Republike Srbije, uz samu granicu sa Rumunijom, kao deo svetske mreže geoparkova, jedinstvenih, geografski celovitih područja koja obuhvataju lokalitete i pejsaže od međunarodnog geološkog značaja i sa izuzetnim prirodnim i kulturnim nasleđem.[1][2]
Područje Đerdapa prvo je prirodno dobro u Srbiji upisano na listu UNESCO GLOBAL GEOPARKS odlukom Izvršnog saveta Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu – UNESKO, donetoj na plenarnom zasedanju 10. jula 2020. godine.[3]
Prostire se na površini od 1.330km², uključujući područje Nacionalnog parka Đerdap, Đerdapske klisure i njenog zaleđa, delova masiva planina Kučaj i Miroč. Uspostavljen je na osnovu Sporazuma o saradnji između Ministarstva zaštite životne sredine, Zavoda za zaštitu prirode Srbije, JP „Nacionalni park Đerdap” i opština Golubac, Majdanpek, Kladovo i Negotin, kojim je predviđeno da Nacionalni park bude nosilac aktivnosti Geoparka.[4]
Đerdapska klisura uredi
Najznačajniji prirodni fenomen na prostoru geoparka Đerdapa je, pre svega, sama Đerdapska klisura koja je sa dužinom od preko 100 kilometara najduža klisura u Evropi i sastoji se od četiri manje klisure i tri kotline: Golubačka klisura, Kazanska klisura, Ljupkovska kotlina, klisura Gospođin vir, Donjemilanovačka kotlina, Oršavska kotlina i Sipska klisura. Na ovom prostoru je Dunav duboko usekao snažne kamene planine Južnih Karpata, otkrivši tako izuzetne prizore geonasleđa i pokazavši geološku evoluciju Zemljine kore na Dunavu od proterozoika do poslednjeg ledenog doba. Na prostoru Geoparka stanište imaju brojne vrste, među kojima je preko 1000 biljnih vrsta, a starost krečnjačkih stena veća je od 160 miliona godina.
Područje Đerdapske klisure, kao najduže klisure probojnice u Evropi, odlikuje mreža klisura, kanjona, dubokih uvala i lokaliteta koji predstavljaju svedočanstva o geološkom i geomorfološkom razvoju Zemlje. Posebno je značajno postojanje brojnih kraških pojava koje su zaštićena područja kao spomenici prirode. Najznačajniji među njima su spomenici prirode Prerasti u kanjonu Vratne, Prerast Šuplja stena, Tunelska pećina Prerast u kanjonu Zamne i vodopad Blederija, Rajkova pećina, Bigrena akumulacija kod manastira Tumane i Bigrena akumulacija Beli Izvorac, koji su pored područja Nacionalnog parka „Đerdap” obuhvaćeni geoparkom.[5]
Kulturološki značaj uredi
O kulturološkom značaju i nasleđu Đerdapa govori milenijumsko nasleđe nekoliko civilizacija koje datiraju iz vremena mezolita, pre svega, najveće evropsko naselje Lepenski vir od oko 9500-5500 p.n.e., zatim iz doba eneolita, o kome svedoči najstariji rudnik u Evropi Rudna glava kod Majdanpeka od oko 5000 godina pre nove ere, kao i iz rimskog, vizantijskog i turskog perioda Trajanova tabla, Golubački grad, tvrđave Fetislam i Diana, a tu su i tradicionalne kuće, crkve i manastiri.
Reference uredi
- ^ „Đerdap – prvi UNESCO geopark u Srbiji”. Zavod za zaštitu prirode Srbije. Pristupljeno 17. 3. 2021.[mrtva veza](jezik: engleski)
- ^ „Unesko upisao Đerdap na Svetsku listu geoparkova”. Politika. Pristupljeno 17. 3. 2021.
- ^ „UNESCO designates 15 new Geoparks in Asia, Europe, and Latin America”. UNESCO. Pristupljeno 17. 3. 2021.
- ^ „Đerdap na Uneskovoj listi geoparkova”. RTS. Pristupljeno 17. 3. 2021.
- ^ „Unesko i Đerdap: Kratak pogled na prvi geopark u Srbiji”. BBC News. Pristupljeno 17. 3. 2021.
