Википедија

Jedidija Edija Buli

Jedidija Edija Buli (Beograd, 1834 — Beč, 2. septembar 1907) bio je prvi istaknuti član sefardske porodice Buli iz Beograda. Po zanimanju je bio trgovac i bankar, a osim toga vršio je i funkciju predsednika Jevrejske sefardske opštine. Bio je imenovan za poslanika Narodne skupštine, što je bio prvi put da je za poslanika imenovan Jevrejin. Za svoje zasluge višestruko je odlikovan.

Jedidija Buli
Puno imeJedidija Edija Buli
Datum rođenja1834.
Mesto rođenjaBeograd,  Kneževina Srbija
Datum smrti2. septembar 1907.
Mesto smrtiBeč, Austrougarska

Biografija uredi

Jedidija Buli, poznat kao Edija, rođen je u Beogradu 1834. godine, kao sin Jakova Bulija.[1] Po zanimanju je bio trgovac i bankar. Zahvaljujući uspešnom poslovanju i društvenom angažovanju uživao je veliko poštovanje. Bio je prvi istaknuti član porodice Buli, ali ni ostali članovi porodice nisu zaostajali za njim. Edija se dva puta ženio. U prvom braku dobio je sina Benciona (1867—1933), a u drugom braku sinove Huga (1875–1941/42), Morica (1876—1936) i Žaka i ćerku Sofiju.[2] Preminuo je 2. septembra 1907. Godine u Beču i četiri dana kasnije sahranjen je na Sefardskom Groblju u Beogradu.

Porodica Buli pominje se u popisu „aračkih glava“ (poreskih obveznika) još 1826. godine. Kao jedan od beogradskih Jevreja naveden je Jakov „Bulij“, koji je nesumnjivo bio član porodice Buli.[3][4] Predstavljala je jednu od najuglednijih beogradskih sefardskih porodica. Krajem 19. i početkom 20. veka učestvovali su u stvaranju društvenog i političkog života u Beogradu.[5] Dala je dva predsednika Jevrejske sefardske opština i tri poslanika Narodne skupštine Srbije. Edijina supruga Merkuša Buli (1834—1934) bila je jedna od osnivačica Jevrejskog ženskog društva (1874), prvog ženskog udruženja osnovano u Srbiji uopšte.[6] Bila je njegova predsednica u periodu od 1894. do 1912. godine.[7]

Najstariji sin Bencion bio je bankar, narodni poslanik u Skupštini Srbije i dobrotvor. Veliki doprinos dao je u srpskom bankarstvu i trgovini. Tokom Prvog svetskog rata sopstvenim sredstvima osnivao je prihvat srpskih izbeglica u Nišu, Skoplju i Solunu. Deo svoje zaostavštine testamentom je ostavio Beogradskom univerzitetu, Jevrejskoj sefardskoj opštini i brojnim jevrejskim društvima. Za svoj doprinos u mnogim sferama srpskog društva višestruko je odlikovan. Jedan park na Dedinju, u beogradskoj opštini Savski Venac, nosi njegovo ime.[8]

Hugo Buli bio je značajna ličnost za razvoj sporta u Srbiji, a posebno fudbala. On je, između ostalog, 1896. doneo u Srbiju prvu fudbalsku loptu. Bio je član gimnastičkog društva Soko i jedan je od osnivača Loptačke sekcije 1896. godine. Zajedno sa Gustavom Fajferom rukovodio je prvom fudbalskom utakmicom koja je odigrana u Beogradu.[9]

Moric Buli bio je lekar bakteriolog. Na poziv vlade Srbije učestvovao je u suzbijanju kuge u selu Urovica kod Obrenovca, u proleće 1910. godine. Tokom balkanskih ratova radio je kao lekar poljske bolnice Drinske divizije. U Prvom svetskom ratu je kao bolnički bakteriolog učestvovao u suzbijanju pegavog tifusa u Nišu. Posle rata zalagao se za izgradnju savremenog vodovoda u Beogradu. Učestvovao je u formiranju bakteriološke službe u Beogradu. Zahvaljujući njegovom angažovanju podignuta je bakteriološka laboratorija za ispitivanje vode. Na osnovu njegovih nacrta izgrađen je Dezinsekcioni zavod u Beogradu.[10]

Žak Buli bio je poznati beogradski trgovac i hotelijer. Bio je vlasnik hotela „Rojal” u ulici Kralja Petra do početka Drugog svetskog rata. Žak i Hugo stradali su u holokaustu.

Žakov sin Moni de Buli bio je pesnik, novinar i književni kritičar. Nalazio se među osnivačima novih književnih pokreta, pesničkih proglasa i publikacija. Posle Prvog svetskog rata otišao je u Pariz, gde je ušao u krug najpoznatijih francuskih nadrealista. Po povratku u Beograd, 1926. je sa Ristom Ratkovićem pokrenuo časopis „Večnost”, koji je zastupao ideje nadrealista. Vrativši se u Pariz postaje član mnogih avangardnih grupa i pokreće više časopisa.[9]

Privredna delatnost uredi

Edija Buli Karijeru je započeo kao trgovac, a kasnije je osnovao banku koju je posle njegove smrti preuzeo i još uspešnije utemeljio njegov najstariji sin Bencion. Bio je zaslužan za širenje trgovinskih veza Srbije sa inostranstvom, a istovremeno je bio i predsednik Trgovačke štedionice i član prvog Eskontnog odbora Privilegovane narodne banke. Osim toga bio je član Tarifnog odbora Srpske državne železnice i Trgovačkog suda.[1] Poslovao je zajedno sa svojim bratom Davidom Bulijem i njih dvojica uspela su da porodicu Buli uzdignu u red najbogatijih i najuglednijih beogradskih porodica, kakvi su bili Hadžitomići i Baba-Dudići i pojedinaca poput Đorđa Vajferta, braće Rašić, Ilije Kovačevića ili Ignjata Bajlonija.

Političko angažovanje uredi

Edija Buli uživao je ugled i poštovanje kneza, kasnije kralja Milana, a kasnije i kralja Aleksandra. Ukazima kneza (1881), potom kralja (1885) Milana Obrenovića i kralja Aleksandra Obrenovića (1895) bio je imenovan za poslanika Narodne skupštine.[1] Među četrdeset članova skupštine bio je to prvi put da je za poslanika imenovan jedan Jevrejin iz Beograda. Bio je imenovani jevrejski poslanik, a poslaničko imenovanje preneto je na njegovog brata Davida, a kasnije na sina Benciona.[7] Kao član Srpske napredne stranke 1881. godine izabran je za opštinskog odbornika u Beogradu.[1]

Aktivnosti u sefardskoj zajednici uredi

Edija Buli bio je istaknuti člansefardske zajednice u Beogradu. Aktivno je učestvovao u radu više humanitarnih organizacija.[1] U periodu od 1897. Do 1907. vršio je funkciju predsednika Jevrejske sefardske opštine, na kom mestu je zamenio Jakova Alkalaja. Kao i njegov prethodnik, Edija Buli se zalagao za podizanje nove sinagoge Bet Jisrael u ulici Cara Uroša. Prisustvovao je i svečanosti povodom polaganja kamena temeljca, 10. maja 1907. godine. Kamen temeljac položio kralj Petar I Karađorđević.[7] Tom prilikom u temelje zgrade položena je povelja pisana na pergamentu, hebrejskom i srpskom jeziku, koju je kralj potpisao. Edija Buli nije dočekao završetak izgradnje sinagoge, koja je osvećena 8. septembra 1908.[11]

Odlikovanja uredi

Za svoje zasluge Edija Buli je odlikovan Ordenom Belog orla V stepena, Takovskim krstom V stepena i Medaljom obnovljene Kraljevine.[7]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b v g d Gaon, Aleksandar (2011). „Buli, Jedidija”. Znameniti Jevreji Srbije : biografski leksikon (PDF). Beograd: Savez jevrejskih opština Srbije. str. 45. ISBN 978-86-915145-0-1. Arhivirano iz originala (PDF) 08. 05. 2021. g. Pristupljeno 8. 5. 2021. 
  2. ^ Daković, Nevena; Mitrović, Biqana (2018). „MONI BULI: SLIKE I REČI POTRAGE ZA IDENTITETOM”. Graničnici sećanja : jevrejsko nasleđe i Holokaust (PDF). Beograd: Savez jevrejskih opština Srbije. str. 97—114. ISBN 978-86-88113-13-7. Pristupljeno 8. 5. 2021. 
  3. ^ Peruničić, Branko (1964). Beogradski sud 1819 – 1839. Beograd: Istorijski arhiv Beograda. str. 339. 
  4. ^ Bačko, Aleksandar (16. 3. 2019). „STARE BEOGRADSKE PORODICE – BULI”. PORODIČNO POREKLO. Pristupljeno 8. 5. 2021. 
  5. ^ Rožman 2017, str. 8
  6. ^ Filipović, Jelena; Vučina Simović, Ivana (2013). „PHILANTHROPY AND EMANCIPATION AMONG SEPHARDIC WOMEN IN THE BALKANS IN TIMES OF MODERNITY” (PDF). Journal of Sefardic Studies. Society for Sefardic Studies. 1: 78—95. Arhivirano iz originala (PDF) 03. 04. 2015. g. Pristupljeno 14. 9. 2016. 
  7. ^ a b v g Rožman 2017, str. 17-18
  8. ^ Rožman 2017, str. 18-20
  9. ^ a b Rožman 2017, str. 21
  10. ^ Rožman 2017, str. 20
  11. ^ Lebl, Ženi (2001). „Sinagoge u Beogradu”. Do "konačnog rešenja" : Jevreji u Beogradu 1521-1942 (PDF). Beograd: Čigoja štampa. str. 233-235. Pristupljeno 8. 5. 2021. 

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Једидија_Едија_Були&oldid=27056093”