Jovan Mikić Spartak

Jovan Mikić — Spartak (Opovo, 13. maj 1914 — Subotica, 11. oktobar 1944), bio je atletičar, učesnik Olimpijskih igara u Berlinu, reprezentativac i jugoslovenski rekorder u atletskim disciplinama. Bio je i pesnik i pisao pod imenom Ivan Jerkov.

Jovan Mikić Spartak
Lični podaci
Puno ime	Jovan Mikić
Nadimak	Spartak
Datum rođenja	(1914-05-13)13. maj 1914.
Mesto rođenja	Opovo, Austrougarska
Datum smrti	11. oktobar 1944.(1944-10-11) (30 god.)
Mesto smrti	Subotica, Mađarska
Državljanstvo	jugoslovensko
Nagrade i medalje Osvojene medalje Atletika

Biografija

Jovan Mikić je rođen 13. maja 1914. godine u Opovu, u Banatu. Četvrto dete majke Darinke, učiteljice, i oca Aleksandra, školskog nadzornika. Mikići su poreklom bili Šokci.

Nakon Prvog svetskog rata seli se sa porodicom u Suboticu. U Subotici završava gimnaziju i pravni fakultet. Jedno vreme kao nastavnik radi u osnovnoj školi u Subotici, a potom kao asistent na Ekonomsko-komercijalnoj visokoj školi u Beogradu. Bavio se novinarstvom, njegovi prilozi objavljivani su u "Politici" i "Sportskom svetu", a uspešno se bavio i atletikom.

Kao oficir u Jugoslovenskoj kraljevskoj vojsci pao je u zarobljeništvo posle sloma u kratkom Aprilskom ratu 1941. godine. Zarobljeničke dane proveo je do 1943. godine u Nirnbergu. Pušten je kući te iste godine nakon čega se privremeno sklonio kod svoje porodice u Novom Sadu. Radio je u jednoj radnji kao prodavac sportske opreme. U proleće 1944. odlazi u partizane. Zbog hrabrosti saborci su mu dali nadimak Spartak. Borio se u Fruškoj gori, a tokom leta postavljen je za komandanta Subotičkog partizanskog odreda. U jesen 1944. godine tokom operacije za oslobođenje Subotice, u borbi oko železničke stanice u Subotici, teško je ranjen 10. oktobra, a od posledica ranjavanja umro je sledećeg dana, 11. oktobra 1944. godine u subotičkoj bolnici.

Sportska biografija

Naslovnica knjige "Pedeset godina atletike Spartaka" iz koje je preuzeta sportska biografija Jovana Mikića

Među prve uspehe ubraja se osvajanje prvog mesta u Zagrebu u troskoku na pojedinačnom prvenstvu države 1933. daljinom 13,29 metara. Najlepše atletsko doba za Jovana Mikića je od 1934. godine kada postaje član "Beogradske Jugoslavije". Te godine bio je najbolji skakač troskoka i na Balkanskim atletskim igrama u Zagrebu osvojio je drugo mesto iza Grka Petrakisa. Posebno mesto u atletskoj karijeri Jovana Mikića je postavljanje državnog rekorda u troskoku u Ljubljani 18. avgusta 1935. godine. Skočio je tada 14,05 metara. Sve do 1938. godine Mikić je dominirao u troskoku. U zagrebu je 23. avgusta 1936. godine postavio nov državni rekord rezultatom 14,20 metara. To je presudilo da se nađe u olimpijskom timu na Olimpijskim igrama 1936. godine u Berlinu. U kvalifikacijama je skočio 13,90 metara ali to nije bilo dovoljno za plasman u finale. Te iste godine na Balkanskim igrama u Atini osvojio je drugo mesto iz čuvenog Lambrakisa. Ipak Jovanu Mikiću se sreća osmehnula 1937. godine. Na balkanskim atletskim igrama u Bukureštu pobedio je u troskoku daljinom 14,03 m. Bilo je i drugih uspeha. 1935. u Istanbulu u desetoboju zauzeo je drugo mesto, a četiri godine kasnije 1939. u Atini u desetoboju ponovo je bio drugi. U svojoj atletskoj karijeri koja je okončana početkom Drugog svetskog rata, osvojio je jednu zlatnu, 3 srebrne i tri bronzane medalje.

Napad na železničku stanicu

Pravci napada na železničku stanicu

O poslednjim trenucima života i pogibiji Jovana Mikića-Spartaka svedočio je tadašnji politički komesar odreda, kapetan JA Jovan Njaradi-Stenjka. Njegovo pismeno svedočenje datirano 1. oktobra 1945. godine u Pančevu, u celosti su objavile novine "Hrvatska riječ" pod naslovom: "Kako smo osvojili željezničku stanicu".

Po njegovom svedočenju komandant bataljona Tivadar Felegi i Jovan Mikić dobijaju zadatak da prvo likvidiraju poštu, a potom da nastave prema železničkoj stanici. Plan napada je sledeći:

1. Tivadar Felegi napada iz pravca juga
2. Jovan Mikić-Spartak napada sa istočne strane.
3. Komandant bataljona Fabian Andri-Rinaldo sa jednom četom napada sa severne strane
4. komesar Jovan Njaradi napada na glavni ulaz.

Četa Jovana Njaradija je imala zadatak da prva napadne i otvori vatru na stražare kako bi privukla pažnju na sebe, da bi se ostale jedinice mogle nesmetano prebaciti na svoje položaje.

Spartakova pogibija

Svedočenje Jovana Njaradija. Članak iz novina "Hrvatska riječ"

Približili smo se stanici kad mađarski stražar vikne: Stoj, ko ide? Mi smo odgovorili vatrom iz pikavaca, no i oni su na nas zapucali iz pušaka. Puškaranje je između nas trajalo sve dotle, dok nisu naši drugovi napali sa druge strane, a kada su oni napali, moja četa se počela prebacivati pod samu stanicu. Ja sam se odbio ulevo i kroz prozor bacio tri bombe, no iznutra je neko povikao: Mikić je ranjen! Ja uletim kroz hodnik sa još nekoliko drugova u jednu prostoriju gde je bilo desetak vojnika i neki železničar, od kojih su neki već bacili puške, a neki su još držali u rukama. Drugovi koji su išli za mnom razoružali su ih. Ja sam odmah ušao u drugu, gde je bio Mikić ranjen, gde je bilo oko sedamdeset nemačkih i mađarskih vojnika i železničara. Kada sam upao unutra, viknuo sam: Ruke u vis! Neki su od njih sa ustezanjem dizali i bacili oružje. Unutri je bio nekoliko mrtvih, a u prvoj i drugoj sobi možda 10-12. Drugovi koji su bili sa mnom odmah su počeli sa razoružavanjem, pretresanjem vojnika i preterivali ih u prvu sobu odnosno saobraćajno-činovničku kancelariju. Ja sam prišao Mikiću, on je ležao pod stolom ranjen. Zapitao sam ga, gde je ranjen. On mi je rekao da je u ruku, mišicu i ispod pluća. Ja sam mu odmah raspasao opasač, bluzu, no njegova rana nije krvarila. Imao je unutrašnje krvarenje. Sa uzdahom mi je rekao: „Ja sam svoju dužnost izvršio, moja misija je završena – Subotica je slobodna“. Ja sam ga hrabrio da nije rana tako strašna, i odmah sam naredio da ga prenesu u bolnicu na jednoj klupi. Drugovi su dalje pretresali zarobljenike. Onda sam naredio pretres svih kancelarija i svih prostorija. Ja sam pošao za jednim tragom krvi i on me je odveo do jednog ormara u koji se jedan mađarski oficir ranjen sakrio. Uzeli smo mu oružje i doterali ga u gomilu. Ušao sam u drugu kancelariju i tamo sam našao jednog Nemca koji je bio sav zelen od straha. I njega smo doterali u gomilu. Drugovi su našli još neke koji su se sakrili u podrum, a neke još po vagonima. Uglavnom nakupilo se oko stotinu te smo ih odmah proterali u Mali Bajmok u jednu kafanu i tamo ih je čuvala naša straža nekoliko dana, dok ih nisu Rusi preuzeli.

Svečana sahrana

10. oktobra 1946. godine, svečana sahrana Jovana Mikića-Spartaka na centralnom gradskom trgu u Subotici

"Hrvatska riječ" u broju od 10. oktobra 1946. godine, na drugu godišnjicu Spartakove pogibije piše:

U petak poslije podne u tri sata sakupilo se ogromno mnoštvo svijeta koje je prekrio sav Trg Slobode i Trg Eduarda Erlo. Tu je počela svečana sahrana komandanta B. B. operativne zone koji je slavno poginuo u borbi sa mrskim okupatorima u noći 11. oktobra 1944. godine, komandanta bataljona Radenka-Tivadara Felegija i četiri crvenoarmejca koji su na prilazima Subotice položili svoje živote, mnogo hiljada kilometara udaljeni od svoje domovine, za voljenu bratsku Jugoslaviju, za čast i slobodu Crvene armije i sovjetskog naroda. Pored još svježe sagrađene grobnice stajali su članovi porodice i udovica junaka Jovana Mikića Spartaka sa sinčićem, njegova sestra sa mužem i sinom kao i ostala rodbina, predstavnici katoličke i pravoslavne crkve svi duboko potreseni ovom tužnom pogrebnom svečanosti. Pre početka crkvenog obreda kapetan Crvene armije, Železnij, je održao govor gde je, između ostalog, na kraju rekao: "Vaš veliki Mikić umro je za velike ideje: za slobodu i čast svoga naroda! On je bio velik junak i značajna ličnost u partizanskim odredima Jugoslavije. Smrt fašizmu!" – uskliknuo je na kraju govora kapetan Železnij, a okupljena masa mu je odgovorila novoustanovljenim odgovorom – Sloboda narodu! Zatim je na ruskom jeziku govor održao paroh srpske pravoslavne crkve Dragutin Simić. Rimokatolički svećenik Stipan Vujković izvršio je crkveni obred, uz asistenciju još dva svećenika, a prota Đorđe Nikolić sa ostalim svećenicima opojao je narodne junake.

Treća sahrana

Spomen-kosturnica, rad Tome Rosandića

Danas pouzdano znamo da je Jovan Mikić-Spartak godinu dana nakon prve sahrane ekshumiran i sa vojničkim počastima ponovo svečano sahranjen na Trgu Slobode u Subotici, na mestu gde je nekada bio mali park, a u novije doba "Zelena fontana". Njegovi posmrtni ostaci su odatle ponovo ekshumirani i preneti u novu spomen-kosturnicu na Trg žrtava fašizma u Subotici gde se i danas nalaze.

Na trgu Ćirila i Metodija u Subotici (današnji Trg žrtava fašizma) okupacione vlasti su pred kraj rata počele graditi spomenik neznanom junaku, ali je izgrađeno samo postolje. Nakon oslobođenja čuveni vajar Toma Rosandić, na tim temeljima napravio je monumentalni spomenik žrtvama fašizma koji je svečano otkriven 1952. godine.

U novoizgrađenu spomen-kosturnicu, osim zemnih ostataka Jovana Mikića-Spartaka, nalaze se zemni ostaci drugih subotičkih rodoljuba. Godine 1969. na spomenik je postavljena tabla na kojoj piše:

U ovoj spomen-kosturnici počivaju istaknuti borci i prvoborci Subotice, članovi Saveza komunističke omladine i Komunističke partije Jugoslavije koji su ubijeni, streljani, obešeni ili poginuli u bori za slobodu ovog kraja.

Uspomena na Jovana Mikića

• Sportsko društvo železničara danas ima naziv Jovan Mikić — Spartak
• Ulica u blizini mesta njegove pogibije danas je ulica Jovana Mikića
• Jedna osnovna škola u Subotici nosi njegovo ime
• U dvorištu škole bila je bronzana bista rad vajara Save Halugina iz 1982. godine, ali je ukradena.
• Članak iz "Subotičkih novina" od oktobra 1946. godine podseća nas da je na zidu stare osnovne škole u kojoj je Jovan Mikić radio kao učitelj, da su građani postavili spomen-tablu na kojoj je pisalo: „Ovde je živio i radio niz godina Jovan Mikić-Spartak, lakoatletičar, partizan i borac za slobodu svoga naroda, koji je svoj život završio herojskom smrću 10. oktobra 1944. godine na subotičkoj železničkoj stanici. Neka je večna slava palom heroju!“. Rušenjem stare školske zgrade netragom je nestala i spomen-tabla.
• Sportski savez Vojvodine ustanovio je nagradu Jovan Mikić Spartak