Lješ

Lješ (alb. Lezhë ili Lezha, lat. Allexio, ital. Alessio) je grad u sjeverozapadnoj Albaniji sa oko 20.000 stanovnika.

Lješ Lezhë
Lješ
Grb
Administrativni podaci
Država	Albanija
Stanovništvo
— (2001)	14 495
Geografske karakteristike
Koordinate	41° 47′ 01″ S; 19° 38′ 37″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	82 m
Lješ Lješ na karti Albanije
Ostali podaci
Poštanski broj	4501-4502
Pozivni broj	215
Registarska oznaka	LE
Veb-sajt	www.lezha.gov.al

Nalazi se na lijevoj obali Drima oko 9 kilometara od ušća Drima u Jadransko more. Područje je teško prohodno, močvarno i slabo naseljeno. Ljež je značajna raskrsnica automobilskih puteva za Drač, Tiranu, Skadar i Sveti Jovan (Šenđin). Od Lježa je Drim nizvodno plovan za manje brodove, a na obali mora je luka Sveti Jovan.

Istorija

„Lis” preusmerava ovde. Za naselje u Srbiji pogledajte stranicu Lis (Lučani).

Grad je osnovao Dionizije iz Sirakuze 385. godine p. n. e, i tad je zvan Lis (lat. Lissus). Bio je jedna od prijestonica ilirskog kralja Gencija. Nakon njega, 168. godine prije Hrista, bio je rimski grad. Prvobitno je pripadao rimskoj provinciji Dalmaciji, a potom poznorimskoj provinciji Prevalitani, čiji je upravni centar bio smešten u obližnjem Skadru.

Početkom 7. veka, vizantijska provincija Prevalitana, kojoj je pripadao i drevni Lješ, opustošena je od strane Avara i Slovena. Iako je u to vreme postradao, Lješ nije sasvim zapusteo, a na susednim područjima prema severu stvorena je srpska kneževina Duklja.

Nakon osnivanja Dračke teme u 9. veku, vizantijska vlast je počela da se širi prema severu, tako da je do početka 10. veka obuhvatila i Lješ, a dalje napredovanje je zabeleženo i sredinom istog veka, u vreme nastanka istoriografskog spisa De administrando imperio, kada je Dračka tema pored Lješa već uveliko obuhvatala i gradove Ulcinj i Bar.

Upopredo sa širenjem Dračke teme obnavljane su i stare episkopije, pa je tako do početka 10. veka bila obnovljena i Lješka episkopija, koja se nalazila u sastavu pravoslavne vizantijske Dračke mitropolije, a takvo stanje je potrajalo do kraja vizantijske vlasti.

Krajem 12. veka, Lješ je zajedno sa ostalom Zetom potpao pod vlast velikog župana Stefana Nemanje i od tada se nalazio u sastavu srpske države Nemanjića, sve do druge polovine 14. veka, kada je potpao pod vlast države Balšića.

U međuvremenu je bila stvorena i rimokatolička Lješka biskupija, a grad je 1393. godine pripao Mlečanima. Zatim pripada Turcima od 1487. godine; a Srbi su se preselili u Lješansku nahiju, u današnjoj Crnoj Gori. Tokom srednjeg veka (kao 1578) Lješ je važno trgovačko mesto na kojem se prodaju žitarice i so. Bogati Turčin Kukli-beg je imao tada dva karavanseraja, 50 dućana i više hanova i kupatila. Godine 1614. grad je već izgubio dotadašnji prosperitet, tu se nalazi episkopska rezidencija, a ima svega 500 kuća.

Srpska vojska iznad Lješa. Prvi balkanski rat 1912. godina.

Grad je na obali Drima, a tvrđava je nad gradom na vrhu Merkinske planine koja se uzdiže iznad grada. Gradić je tada bio prljav a tvrđava je bila u ruševnom stanju. Iznad tvrđave na brdu vidjele su se ruševine crkve Sv. Nikole. Navodno je tu bio pokopan Skenderbeg, dok je po drugoj verziji pokopan u crkvu Sv. Nikole, bivšoj katedralnoj crkvi u Lješu. Ona je pretvorena u džamiju, kao i druga crkva, Sv. Đorđa. Pavle Rovinski je zapisao da su u Lješu i Draču i u 14. veku vladali Radići i Jurasovići, sve do Avlone i da je stanovništvo Lješa i okoline bilo srpsko pravoslavno.

U Prvom balkanskom ratu, Lješ 18. novembra 1912. zauzimaju dijelovi srpske Drinske II divizije i Šumadijsko-albanskog odreda. Preko Lješa zimi 1915—1916. godine prelazi veći dio srpske vojske pri povlačenju na jug iz Srbije, tokom Prvog svjetskog rata.

Vidi još

• Albanska golgota
• Solunski front

Literatura

• Božić, Ivan (1970). „Doba Balšića (drugi deo)” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 49—133. 
• Božić, Ivan (1970). „Zeta u Despotovini” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 135—275. 
• Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Božić, Ivan (1982). „Raspad mletačkog sistema u Primorju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 403—413. 
• Dragojlović, Dragoljub (1990). „Dyrrachium et les Évéchés de Doclea jusqu'a la fondation de l'Archevéche de Bar”. Balcanica. 21: 201—209. 
• Kovačević, Jovan (1967). „Od dolaska Slovena do kraja XII vijeka” (PDF). Istorija Crne Gore. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 279—444. 
• Kovačević, Jovan I. (1981). „Doseljenje Slovena na Balkansko poluostrvo”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 109—124. 
• Ćirković, Sima (1970). „Zeta u državi Nemanjića” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (1). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—93. 
• Ćirković, Sima (1970). „Doba Balšića (prvi deo)” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (2). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—48. 
• Ćirković, Sima (1981). „Osamostaljivanje i uspon dukljanske države”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 180—196. 
• Spremić, Momčilo (1982). „Pripajanje Zete Despotovini i širenje mletačke vlasti u Primorju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 195—204. 
• Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98. 
• Apolonovič Rovinski, Pavel (1998). Etnografija Crne Gore, tom I. CID - Podgorica.