Njemačka Austrija
Njemačka Austrija (njem. Deutsch-Österreich) ili Republika Njemačka Austrija (njem. Republik Deutschösterreich) je država koja je nastala pred kraj Prvog svjetskog rata i obuhvatala je oblasti njemačkog govornog stanovnišva u okviru onoga što je bila Austrougarska.[a]
Njemačka Austrija je pretendovala na suverenost nad svim većinski njemačkim teritorijama bivše Habzburške monarhije: čitava oblast 118.311 km² sa oko 10,4 miliona stanovnika. To je uključivalo skoro sve teritorije današnje Austrije, sa dodatkom Južnog Tirola i grada Tarvizio, koji su danas u sastavu Italije; južnu Korušku i Štajersku, sada u Sloveniji i Sudeti i Njemačka Bohemija (koja će kasnije postati dio Sudeta), sada u sastavu Češke. U praksi, međutim, njena vlast je bila ograničena na podunavske i alpske oblasti bivše monarhije, sa nekoliko izuzetaka, većinom u sastavu današnje Austrije.
Istorija uredi
Monarhija uredi
U Habzburškoj Austrougarskoj, „Njemačka Austrija“ je bila nezvaničan pojam koji se odnosio na oblasti monarhije naseljene austrijskim Nijemcima. Sa predstojećim raspadom države kasne 1918. godine, etnički Nijemci poslanici u Rajhsratu su na posljednjem zasjedanju 1911. godine nastojali da formiraju novu krnju državu Njemačke Austrije. Proglašeno je „privremena narodna skupština nezavisne države Njemačke Austrije“ i izabrani su Franc Dinghofer iz Njemačkog nacionalnog pokreta, Jodok Fink iz Hrišćanske socijalne partije i Karl Zejc iz Socijaldemokratske partije Austrije kao predsjednici skupštine. Skupština je imala predstavnike iz Bohemije, Moravske i Austrijske Šleske koji su odbili da priznaju novoosnovanu Čehoslovačku koja je proglašena 28. oktobra 1918. godine.
Car Karl I se 11. novembra 1918. odrekao prava da učestvuje u poslovima nove austrijske države. Sljedećeg dana, 12. novembra, Narodna skupština je zvanično proglasila Njemačku Austriju kao republiku, i imenovala Karla Renera kao v. d. kancelara. Ona je izradila privremeni ustav koji je počinjao riječima „Njemačka Austrija je demokratska republika“ (Član 1.) i „Njemačka Austrija je dio Njemačke republike“ (Član 2.). Druga odredba je odražavala stav poslanika koji su smatrali da bi Austrija izgubila veliku teritoriju u svakom mirovnom sporazumu i da više ne bi bila održiva kao zasebna država, i jedino riješenje prema njima je bila unija sa Njemačkom. Ovo je utemeljeno u stavu da Austrija nikada nije bila država u pravom smislu. Dok je austrijska država postojala u jednom ili drugom obliku preko 700 godina, njegova jedina ujedinjujuća snaga su bili Habzburgovci.
Kasniji plebiscit u pokrajinama Tirol i Salcburg dao je većinu od 98% i 99% za ujedinjenje sa Njemačkom. Narodna skupština je 22. novembra zvanično polagala pravo na sve oblasti naseljene etničkih Nijemaca u Cislajtaniji. Međutim, Saveznici u Prvom svejetskom ratu nisu prihvatili takav pokret i Njemačka Austrija uglavnom nemoćna da se odupre snagama Italije, Čehoslovačke i Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca nije uspjela da spriječi oduzimanje teritorija.
Rener je 10. septembra 1919. godine potpisao Senžermenksi sporazum, koji je ratifikovan od strane skupštine 21. oktobra. Prema odredbama, država je morala da promjeni ime iz „Njemačka Austrija“ u „Austrija“. Predala je Sudete i Njemačku Bohemiju Čehoslovačkoj, Južni Tirol i grad Tarvizio Italiji, južnu Korušku i Štajersku kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca. Član 88. sporazuma, ponekad nazivan i „preanšlus pokušaj“, počinje „nezavisnost Austrije je neotuđivo bez sagralnosti Društva naroda“ - u stvari, sprečava svaki pokušaj ujedinjenja Austrije sa Njemačkom.[1] Takođe, Versajski sporazum koji diktira uslove mira za Njemačku, zabranjuje bilo kakvu unije Njemačke i Austrije. Sa ovim promjenama i naseljavanjem austrijskih graničnih područja, počinje era Prve austrijske republike.
Podjela uredi
Njemačka Austrija je prvobitno imala 9 pokrajina:
- Gornja Austrija, činila je današnju Gornju Austrija sa dodatkom oblasti Bohemske Šumave, koja se danas nalazi u sastavu Južnočeškog kraja.
- Donja Austrija, činila je današnju Donju Austriju sa gradom Bečom, uz dodatak Njemačke južne Moravske, koja je danas podjeljena između čeških krajeva Južne Češke, Visočine i Južne Moravske.
- Njemačka Bohemija, oblast zapadne Bohemije koja je postala dio Sudeta od 1938. do 1945, danas dio Češke.
- Sudeti, dio istorijskih oblasti Moravske i Austrijske Šleske. Granice ne odgovoraju onome što će kasnije biti poznato pod imenom Sudeti.
- Salcburg, cijela teritorija današnjeg Salcburga.
- Koruška, čitava teritorija istorijske oblasti Koruške uključujući današnju Korušku u sastavu Austrije, slovenačku nezavničnu oblast Korušku, slovenačku opštinu Jezersko i sada italijansku opštinu Tarvizion, Malborgeto Valbruna i Ponteba.
- Njemački Tirol, veći dio istorijske oblasti Tirol koji uključuje današnji Tirol u sastavu Austrije i današnju italijanski okrug Južni Tirol, ali ne i italijanski okrug Trento.
- Forarlberg, čitava teritorija današnjeg Forarlberga u sastavu Austrije.
Nekolicina njemačke manjine u Moravskoj, uključujući njemačko stanovništvo u Brnu, Jihlavi i Olomoucu, kao i njemačka enklava Kočevsko u Kranjskoj su pokušali proglasiti uniju sa Njemačkoj Austrijom, ali bez uspjeha. Oblasti koje su izvan današnje Austrije obično imaju značanu nenjemačku manjinu i povremenom nenjemačku većinu su brzo zauzete od strane trupa dražava kojima su pripadali. Na drugoj strani, etnički Nijemci u zapadnim dijelovima Kraljevina Mađarske su oformili većinu u oblasti poznatoj kao Njemačka Zapadna Mađarska i tražili su prisajedinjenje Austriji do čega je i došlo kada su postali Burgenland, sa značajnim izuzetkom grada Šoprona koji je trebalo da bude glavni grad oblasti, ali je tokom veoma spornog plebiscita ostao u sastavu Mađarske. Drugi dio bivšeg Burgenlanda u Kraljevini Mađarskoj koji takođe nije postao dio Njemačke Austrije je grad Požun koji je postao sastavni dio Čehoslovačke.
Napomene uredi
- ^ Mađarski dio monarhije, Zemlje krune Svetog Stefana, je postao Mađarska Demokratska Republika 1918.
Izvori uredi
- ^ „Treaty of Peace between the Allied and Associated Powers and Austria; Protocol, Declaration and Special Declaration [1920] ATS 3”. Austlii.edu.au. Pristupljeno 15. 6. 2011.