Džejms I Stjuart

Džejms I ili Džejms VI (engl. James VI and I; Dvorac Edinburg, 19. jun 1566 — Česant, 27. mart 1625) je bio kralj Škotske, a kasnije i Engleske i Irske. On je prvi vladar Engleske i Irske iz dinastije Stjuart (1603—1625), koja je zamenila izumrlu dinastiju Tjudor. Džejms I otvoreno je zastupao apsolutizam, tvrdeći da kralj treba da vlada bez ograničenja od strane parlamenta, crkve, zakona i običaja; da donosi zakone i sudi po svojoj volji. Pokušao je da vlada po tim načelima u zemlji gde je parlament imao dugu istoriju i veliki ugled, gde vladar nije mogao ubirati namete bez odobrenja parlamenta. Bio je oženjen danskom princezom Anom.

Džejms I
Džejms I
Lični podaci
Datum rođenja	(1566-06-19)19. jun 1566.
Mesto rođenja	Dvorac Edinburg, Škotska
Datum smrti	27. mart 1625.(1625-03-27) (58 god.)
Mesto smrti	Česant, Engleska
Grob	Vestminsterska opatija
Porodica
Supružnik	Ana od Danske
Potomstvo	Henri Frederik, princ od Velsa, Elizabeta Stjuart, Margaret Stuart, Čarls I Stjuart, Robert Stuart, Mary Stuart, Sofija od Engleske
Roditelji	Henri Stjuart Meri Stjuart
Dinastija	Stjuarti
Kralj Škotske Kralj Engleske Kralj Irske
Period	24. jul 1567 — 27. mart 1625. (kao kralj Škotske) 24. mart 1603 — 27. mart 1625. (kao kralj Engleske i Irske)
Prethodnik	Meri Stjuart (kao kraljica Škotske) Elizabeta I Tjudor (kao kraljica Engleske i Irske)
Naslednik	Čarls I Stjuart

Pored antagonizma monarha i parlamenta, Engleska toga doba bila je razdirana sporovima oko crkvenih pitanja. Anglikanska crkva nije zadovoljavala ni katolike, ni pobornike reformacije, jer je zadržala staro učenje i uređenje crkve. Pristalice reformacije bile su jake u Škotskoj, koja je imala zajedničkog kralja sa Engleskom; nazivani su puritancima, nonkonformistima i prezviterijancima. Kralj je hteo da nametne potpunu jednoobraznost crkve i zbog toga je progonio puritance, od kojih su mnogi napustili zemlju i potražili utočište u tek osnovanim kolonijama u Severnoj Americi.

Detinjstvo

Džejms je bio jedino dete škotske kraljice Marije I i njenog drugog supruga, Henrija Stjuarta, vojvode od Olbenija, znanog kao lord Darnli. Bio je potomak Henrija VII kao praunuk njegove kćerke Margarete kroz dvoje njene djece; njegova majka bila je kćerka Margaretinog sina, a njegov otac je bio sin Margaretine kćerke.

Rodio se 19. juna 1566. u dvorcu Edinburg i kao jedini Marijin sin automatski je postao zakoniti naslednik škotske krune i vojvoda od Rotseja. Kumovi su mu bili engleska kraljica Elizabeta I i francuski kralj Šarl IX. Kuma Elizabeta je kao poklon poslala veličanstvenu zlatnu krstionicu.

Džejmsovi roditelji bili su katolici, te su se tokom Marijine vladavine suočili sa ustankom protestantskog plemstva. Tokom ustanka Džejmsov otac, lord Darnli, udružio se sa ustanicima i ubio Marijinog ličnog sekretara Dejvida Rizija pred Marijinim očima. Ovo je bio početak kraja izuzetno teškog braka Džejmsoevih roditelja. Lord Darnli je ubijen 10. februara 1567. u Edinburgu, verovatno iz osvete zbog ubistva kraljičinog sekretara. Marija se u maju 1567. udala za Džejmsa Hepberna, grofa od Botvela, koji je bio glavni osumnjičeni za ubistvo njenog drugog supruga. Smrt zahtjevnog Henrija Mariji je trebalo da bude prilika za spas, ali ju je treći brak učinio krajnje nepopularnom, bez obzira na to što je i sam Botvel bio protestant.

Džejms je od Henrija VII potekao kroz dve linije:

• Henri VII, kralj Engleske → Margareta od Engleske → Džejms V, kralj Škotske → Marija I, kraljica Škotske → Džejms VI i I
• Henri VII, kralj Engleske → Margareta od Engleske → Margaret Daglas → Henri Stjuart → Džejms VI i I

Porodično stablo

16. Metju Stjuart, 2. grof od Lenoksa

8. Džon Stjuart, 3. grof od Lenoksa

17. Elizabeth Hamilton

4. Metju Stjuart, 4. grof od Lenoksa

18. John Stewart, 1st Earl of Atholl

9. Elizabeth Stewart

19. Eleanor Sinclair

2. Henri Stjuart

20. George Douglas, Master of Angus

10. Arčibald Daglas, 6. grof od Angusa

21. Elizabeth Drummond

5. Margaret Daglas

22. Henri VII

11. Margarita Tjudor (=13)

23. Elizabeta od Jorka

1. Džejms I Stjuart

24. Džejms III od Škotske

12. Džejms IV od Škotske

25. Margareta od Danske, kraljica Škotske

6. Džejms V od Škotske

26. Henri VII (= 22)

13. Margarita Tjudor (=11)

27. Elizabeta od Jorka (= 23)

3. Meri Stjuart

28. René II, Duke of Lorraine

14. Klod od Giza

29. Phillipa of Guelders

7. Marija od Giza

30. Fransoa, grof Vendoma

15. Antoaneta Burbonska

31. Marie de Luxembourg

Literatura

• Stewart, Alan (2004). The Cradle King: A Life of James VI and I. Pimlico. ISBN 978-0-7126-6758-6. 
• Guy, John Alexander (2004). My Heart is My Own: The Life of Mary Queen of Scots. Fourth Estate. ISBN 978-1-84115-752-8. 
• Willson, David Harris (1957). King James VI & I. 
• Louda, Jiří; Maclagan, Michael (1999) [1981]. Lines of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe (2nd izd.). London: Little, Brown. ISBN 978-0-316-84820-6. 
• Akrigg, G. P. V. (George Philip Vernon), ur. (1984), Letters of King James VI & I, Berkeley & Los Angeles: University of California, ISBN 978-0-520-04707-5 
• Barroll, J. Leeds (2001), Anna of Denmark, Queen of England: A Cultural Biography, Philadelphia: University of Pennsylvania, ISBN 978-0-8122-3574-6 
• Bucholz, Robert; Key, Newton (2004), Early Modern England, 1485–1714: A Narrative History, Oxford: Blackwell, ISBN 978-0-631-21393-2 
• Cogswell, Thomas (2005) [1989], The Blessed Revolution: English Politics and the Coming of War 1621–24, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-02313-9 
• Croft, Pauline (2003), King James, Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan, ISBN 978-0-333-61395-5 .
• Davies, Godfrey (1959) [1937], The Early Stuarts, Oxford: Clarendon Press, ISBN 978-0-19-821704-6 
• Donaldson, Gordon (1974), Mary, Queen of Scots, London: English Universities Press, ISBN 978-0-340-12383-6 
• Fischlin, Daniel; Fortier, Mark (2002), „‘Enregistrate Speech’: Stratagems of Monarchic Writing in the Work of James VI and I”, Ur.: Fischlin, Daniel; Fortier, Mark, Royal Subjects: Essays on the Writings of James VI and I, Wayne State University Press, ISBN 978-0-8143-2877-4 
• Hunter, James (2000), Last of the Free: A History of the Highlands and Islands of Scotland, Edinburgh: Mainstream, ISBN 978-1-84018-376-4 
• Jack, R. D. S. (Ronald) (1988), „Poetry under King James VI”, Ur.: Craig, Cairns, The History of Scottish Literature, 1, Aberdeen University Press 
• Keay, John; Keay, Julia (1994), Collins Encyclopaedia of Scotland, London: HarperCollins, ISBN 978-0-00-255082-6 
• Krugler, John D. (2004), English and Catholic: The Lords Baltimore in the Seventeenth Century, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 978-0-8018-7963-0 
• Law, Thomas Graves (1904), „John Craig”, Ur.: Brown, P. Hume, Collected Essays and Reviews of Thomas Graves Law, Edinburgh: T. & A. Constable, Edinburgh University Press 
• Lindley, David (1993), The Trials of Frances Howard: Fact and Fiction at the Court of King James, Routledge, ISBN 978-0-415-05206-1 
• Lockyer, Roger (1981), Buckingham: The Life and Political Career of George Villiers, First Duke of Buckingham, 1592–1628, Longman, ISBN 978-0-582-50296-3 
• Lockyer, Roger (1998), James VI and I, Longman, ISBN 978-0-582-27961-2 
• MacKinnon, Kenneth (1991), Gaelic – A Past and Future Prospect, Edinburgh: The Saltire Society, ISBN 978-0-85411-047-6 
• Martin, Patrick H. (2016), Elizabethan Espionage: Plotters and Spies in the Struggle Between Catholicism and the Crown, Jefferson, North Carolina: McFarland, ISBN 978-1-476-66255-8 
• Milling, Jane (2004), „The Development of a Professional Theatre”, Ur.: Milling, Jane; Thomson, Peter; Donohue, Joseph W., The Cambridge History of British Theatre, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-65040-3 
• Perry, Curtis (2006), Literature and Favoritism in Early Modern England, Cambridge; New York: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-85405-4 
• Rhodes, Neil; Richards, Jennifer; Marshall, Joseph (2003), King James VI and I: Selected Writings, Ashgate Publishing, ISBN 978-0-7546-0482-2 
• Rotary Club of Stornoway (1995), The Outer Hebrides Handbook and Guide, Machynlleth: Kittiwake, ISBN 978-0-9511003-5-6 
• Schama, Simon (2001), A History of Britain, II, New York: Hyperion, ISBN 978-0-7868-6752-3 
• Smith, David L. (2003), „Politics in Early Stuart Britain”, Ur.: Coward, Barry, A Companion to Stuart Britain, Blackwell Publishing, ISBN 978-0-631-21874-6 
• Stroud, Angus (1999), Stuart England, Routledge, ISBN 978-0-415-20652-5 
• Thompson, Francis (1968), Harris and Lewis, Outer Hebrides, Newton Abbot: David & Charles, ISBN 978-0-7153-4260-2 
• Thomson, Thomas, ur. (1827), Sir James Melvill of Halhill; Memoirs of his own life, Bannatyne Club 
• Warnicke, Retha M. (2006). Mary Queen of Scots. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-29182-8. 
• Williams, Ethel Carleton (1970), Anne of Denmark, London: Longman, ISBN 978-0-582-12783-8 
• Wormald, Jenny (maj 2011). „James VI and I (1566–1625)”. Oxford Dictionary of National Biography (online izd.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14592. CS1 održavanje: Format datuma (veza) (Subscription or UK public library membership required.)
• Akrigg, G. P. V (1978). Jacobean Pageant: The Court of King James I. New York: Atheneum. ISBN 0-689-70003-2. 
• Fraser, A. (1974). King James VI of Scotland, I of England. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 0-297-76775-5. 
• Coward, B. (2017). The Stuart Age – England, 1603–1714 5th edition ch.4. Routledge. ISBN 978-1-4058-5916-5.
• Durston, C (1993). James I. Routledge. ISBN 0-415-07779-6. 
• Fincham, Kenneth; Lake, Peter (1985). "The ecclesiastical policy of King James I" Journal of British Studies 24 (2): 169–207
• Gardiner, S. R. (1907). "Britain under James I" in The Cambridge Modern History vol. 3 ch. 17 online
• Goodare, Julian (2009). "The debts of James VI of Scotland" The Economic History Review 62 (4): 926–952
• Hirst, Derek (1986). Authority and Conflict – England 1603–1658 pp. 96–136, Harvard University Press. ISBN 0-674-05290-0.
• Houston, S. J. (1974). James I. Longman. ISBN 0-582-35208-8.
• Lee, Maurice (1984). "James I and the Historians: Not a Bad King After All?" Albion 16 (2): 151–163. in JSTOR
• Montague, F. C. (1907). The History of England from the Accession of James 1st to the Restoration (1603–1660) online
• Peck, Linda Levy (1982). Northampton: Patronage and Policy at the Court of James I. Harper Collins. ISBN 0-04-942177-8.
• Schwarz, Marc L. (1974). "James I and the Historians: Toward a Reconsideration" Journal of British Studies 13 (2): 114–134 in JSTOR
• Smith, D. L. (1998). A History of the Modern British Isles – 1603–1707 – The Double Crown chs. 2, 3.1, and 3.2. Blackwell. ISBN 978-0-631-19402-6.
• Wormald, Jenny (1983). "James VI and I: Two Kings or One?" History 68 (223): 187–209
• Young, Michael B. (1999). King James VI and I and the History of Homosexuality. Springer.
• Young, Michael B. (2012). "James VI and I: Time for a Reconsideration?" Journal of British Studies 51 (3): 540–567