Ašhabad
Ašhabad (turkm. Aşgabat, rus. Ашхабад, pers. عشق آباد) je glavni grad Turkmenistana.[2][3] Prema podacima iz 2012. godine, Ašhabad ima 1.031.992 stanovnika. Ašhabad je i glavni grad pokrajine Ahal koja ga okružuje, iako je administrativno izdvojen iz nje. Nalazi se između pustinja Karakum i planinskog venca Kopet Dag.[3] Ašhabad je uglavnom naseljen Turkmenima, a manjinske grupe su Rusi, Jermeni i Azeri. Blizu je granice sa Iranom, 250 km udaljen od drugog grada po veličini u Iranu, Mešheda.
| Ašhabad Aşgabat | |
|---|---|
 Ašhabad
 .jpg) .jpg) .jpg)   | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Turkmenistan |
| Pokrajina | posebna administrativna jedinica (glavni grad države)[1] |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 1.031.992 (2.012) |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 37° 56′ 30″ S; 58° 23′ 01″ I / 37.941667° S; 58.383611° I |
| Površina | 440 km2 |
  Ašhabad Ašhabad na karti Turkmenistana | |
Ašhabad je relativno mlad grad koji se kao selo pod istim imenom prvi put spominje 1818. U blizini grada nalazi se arheološko nalazište Nisa, kao i ruševine Kondžikale, velikog grada na putu svile koji su srušili Mongoli. Rusija je anektirala region 1884. kako bi se približila Persiji koja je bila pod britanskim uticajem. Dana 6. oktobra 1948. grad je pogodio katastrofalan zemljotres, snage 7,3 stepeni po Rihterovoj skali, jedan od najjačih zabeleženih u 20. veku. Poginulo je između polovine i dve trećine stanovnika grada (60—110.000).
Ašhabad ima razvijenu pamučnu industriju kao i metalurgiju. Poznata je kolekcija tepiha (ćilima) iz Nacionalnog umetničkog muzeja. Najveći od njih ima površinu od 193,5 m² i težinu od 885 kilograma. Po tome je ovo najveći tepih na svetu.
Grad je osnovan 1881. godine[3] na lokaciji plemenskog sela Ahal Teke, a glavni grad Turkmenske Sovjetske Socijalističke Republike je postao 1924. godine. Veliki deo grada uništen je u Ašhabadskom zemljotresu 1948. godine[3], ali od tada je intenzivno obnovljen pod okriljem Projekta urbane obnove „Belog grada” Saparmurata Nijazova,[4] što je rezultiralo monumentalnim zdanjima obloženim skupocenim belim mramorom.[5] Karakumski kanal sovjetske ere prolazi kroz grad, noseći vode iz Amu Darje sa istoka na zapad.[6] Grad je od 2019. godine prepoznat kao jedno od mesta sa najvišim troškovima života na svetu, uglavnom zbog problema inflacije i uvoza Turkmenistana.[7][8]
Geografija uredi
Ašhabad je veoma blizu granice sa Iranom.[9] On zauzima visoko seizmički aktivnu oaznu ravnicu omeđenu na jugu podnožjem planina Kopet Dag (turkm. Köpetdag), a na severu pustinjom Karakum. Grad je okružen, ali nije deo provincije Ahal (turkm. Ahal welaýaty). Najviša tačka u gradu je peščano brdo visoko 401 metara, na kojem je izgrađen hotel Jildiz. Najveći deo grada leži između 200 i 255 metara nadmorske visine. Karakumski kanal prolazi kroz grad.[10][11][12]
Klima uredi
Planinski lanac Kopet Dag udaljen je oko 25 km prema jugu, a severna granica Ašhabata dodiruje pustinju Kara-Kum. Zbog toga Ašhabad ima hladnu pustinjsku klimu (Kepenova klasifikacija klimata: BWk, na granici sa BWh) sa vrućim, suvim letima i hladnim, kratkim zimama. Srednja gornja temperatura u julu je 38,3 °C (100,9 °F). Noći su leti tople, sa prosečnom minimalnom temperaturom u julu od 23,8 °C (75 °F). Prosečna januarska gornja temperatura je 8,6 °C (47,5 °F), a srednja donja temperatura je −0,4 °C (31,3 °F). Najviša temperatura ikad zabeležena u Ašhabadu je 47,2 °C (117 °F), i izmerena je u junu 2015. godine.[13] Niska temperatura od −24,1 °C (−11 °F) zabeležena je u januaru 1969.[13] U ovom području sneg retko pada. Godišnja količina padavina je samo 201 mm (7,91 in); mart i april su najvlažniji meseci, a letnja suša, od kraja juna do septembra, skoro da je apsolutna.
| Ašhabad | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Klimatogram | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klima Ašhabada | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 28,7 (83,7) |
32,6 (90,7) |
38,6 (101,5) |
39,4 (102,9) |
44,5 (112,1) |
47,2 (117) |
46,0 (114,8) |
45,7 (114,3) |
45,6 (114,1) |
40,1 (104,2) |
37,0 (98,6) |
33,1 (91,6) |
47,2 (117) |
| Maksimum, °C (°F) | 8,6 (47,5) |
11,2 (52,2) |
16,5 (61,7) |
24,1 (75,4) |
30,1 (86,2) |
36,0 (96,8) |
38,3 (100,9) |
37,2 (99) |
31,7 (89,1) |
24,3 (75,7) |
16,8 (62,2) |
10,4 (50,7) |
23,8 (74,8) |
| Prosek, °C (°F) | 3,5 (38,3) |
5,5 (41,9) |
10,4 (50,7) |
17,4 (63,3) |
23,3 (73,9) |
29,0 (84,2) |
31,3 (88,3) |
29,6 (85,3) |
23,6 (74,5) |
16,5 (61,7) |
10,2 (50,4) |
5,1 (41,2) |
17,1 (62,8) |
| Minimum, °C (°F) | −0,4 (31,3) |
1,0 (33,8) |
5,5 (41,9) |
11,6 (52,9) |
16,6 (61,9) |
21,5 (70,7) |
23,8 (74,8) |
21,7 (71,1) |
16,1 (61) |
10,1 (50,2) |
5,2 (41,4) |
1,2 (34,2) |
11,2 (52,2) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −24,1 (−11,4) |
−20,8 (−5,4) |
−13,3 (8,1) |
−0,8 (30,6) |
1,3 (34,3) |
9,2 (48,6) |
13,8 (56,8) |
9,5 (49,1) |
2,0 (35,6) |
−5,1 (22,8) |
−13,1 (8,4) |
−16 (3) |
−24,1 (−11,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 20 (0,79) |
24 (0,94) |
41 (1,61) |
32 (1,26) |
21 (0,83) |
6 (0,24) |
3 (0,12) |
2 (0,08) |
3 (0,12) |
10 (0,39) |
19 (0,75) |
20 (0,79) |
201 (7,91) |
| Dani sa kišom | 9 | 9 | 13 | 12 | 10 | 5 | 3 | 2 | 3 | 6 | 8 | 10 | 90 |
| Dani sa snegom | 5 | 5 | 1 | 0,03 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0,1 | 1 | 3 | 15 |
| Relativna vlažnost, % | 78 | 72 | 66 | 58 | 47 | 35 | 34 | 34 | 40 | 54 | 68 | 77 | 55 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 112,7 | 119,4 | 146,2 | 194,4 | 275,1 | 335,5 | 353,8 | 348,1 | 289,2 | 216,8 | 157,2 | 104,4 | 2.652,8 |
| Izvor #1: Pogoda.ru.net[14] | |||||||||||||
| Izvor #2: NOAA (sun, 1961–1990)[15] | |||||||||||||
Istorija uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Stanovništvo uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
| 1995. |
|---|
| 604.700 |
Privreda uredi
Glavne industrije su pamučni tekstil i obrada metala. Ašhabad je glavno zaustavno mesto na Transkaspijskoj železnici. Znatan procenat zaposlenosti u Ašhabatu pružaju državne institucije; poput ministarstava, podsekretarijata i drugih administrativnih organa vlade Turkmenistana. Takođe su prisutni mnogi strani državljani koji rade kao diplomate ili službenici u ambasadama svojih zemalja. Ašhabad je svoje ime dao Ašhabadskom sporazumu koji su potpisale Indija, Oman, Iran, Turkmenistan, Uzbekistan i Kazahstan radi stvaranja međunarodnog transportnog i tranzitnog koridora koji olakšava prevoz robe između centralne Azije i Perzijskog zaliva.[16]
U 2019. i 2020. godini, Ašhabad je bio najskuplji grad na svetu za strane emigrante prema rezultatima istraživanja troškova života koje je sprovelo preduzeće ECA International.[7][17] Takođe je naveden kao drugi sveukupno najskuplji grad na svetu, prema anketi troškova života firme Merser iz 2020. godine.[8] Visoki troškovi života za strance pripisani su snažnoj inflaciji i rastućim uvoznim troškovima.[7][8][18]
Saobraćaj uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
U gradu se nalazi jedini međunarodni aerodrom u Turkmenistanu - Aerodrom Ašhabad. Najbitnija je stanica na Transkaspijskoj železnici.
Gradovi pobratimi uredi
Partnerski gradovi uredi
Reference uredi
- ^ „Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Çözgüdi HM-6 14 December 1992” (PDF).
- ^ „Ashgabat | Definition of Ashgabat in English by Oxford Dictionaries”. Oxford Dictionaries | English. Arhivirano iz originala 23. 11. 2018. g. Pristupljeno 23. 11. 2018.
- ^ a b v g Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 91. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ „Turkmenistan: Government Orders People Out Of Their Homes In Name Of 'Urban Renewal'”. 21. 7. 2004. Pristupljeno 22. 11. 2017.
- ^ Scott, Noel (28. 10. 2010). Tourism in the Muslim World (na jeziku: engleski). Emerald Group Publishing. ISBN 978-1-84950-920-6.
- ^ „Brief Note on Turkmenistan”. Embassy of India, Ashgabat. Arhivirano iz originala 18. 2. 2014. g. Pristupljeno 10. 6. 2014.
- ^ a b v Chapman, Wilson (18. 6. 2019). „Ashgabat, Turkmenistan, Is the World’s Most Expensive City for Expats”. US News & World Report. Pristupljeno 3. 7. 2020.
- ^ a b v Williams, Ollie (8. 6. 2020). „The 10 Most Expensive Cities In The World Just Became Pricier”. Forbes. Pristupljeno 3. 7. 2020.
- ^ „Ashgabat, Turkmenistan”. NASA. 11. 9. 2001.
- ^ Ashgabat: Map of City Centre (Mapa). Ashgabat: Enterprise No. 5 of the Ministry of Defense. 2015.
- ^ Ašhabad [Ashkhabad] (Mapa) (1969 izd.). 1:25,000. Generalьnый štab (na jeziku: ruski). Generalьnый štab SSSR. 1982. §§ J-40-69,70,81,82.
- ^ Britannica Concise Encyclopedia. „Britannica Online”. Britannica.com. Pristupljeno 28. 6. 2010.
- ^ a b v „Weather and Climate-The Climate of Ashgabat” (na jeziku: ruski). Weather and Climate. Pristupljeno 21. 8. 2012.
- ^ „Weather and Climate- The Climate of Ashgabat” (na jeziku: ruski). Weather and Climate (Pogoda i klimat). Arhivirano iz originala 26. 12. 2018. g. Pristupljeno 14. 5. 2015.
- ^ „Ashgabat Climate Normals 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 14. 5. 2015.
- ^ „Ashgabat Agreement”. The Hans India. Pristupljeno 2. 8. 2017.
- ^ Leung, Kanis (2. 7. 2020). „Hong Kong falls two places to become sixth-most expensive city for expats”. South China Morning Post. Pristupljeno 3. 7. 2020.
- ^ „Expert: annual inflation rate in Turkmenistan reached almost 300%”. Chronicles of Turkmenistan. 6. 6. 2018. Arhivirano iz originala 27. 07. 2020. g. Pristupljeno 02. 08. 2020.
Literatura uredi
- E. M. Pospelov (Ye. M. Pospelov). "Imena gorodov: včera i segodnя (1917–1992). Toponimičeskiй slovarь." (City Names: Yesterday and Today (1917–1992). Toponymic Dictionary.) Moskva, "Russkie slovari", 1993.
Spoljašnje veze uredi
- Zvanični veb-sajt
- Ašhabad u slikama
- Fotogalerija
- impressions of Ashgabat
- The city of white marble
- Ashgabat Photo Gallery. Pictures of modern Ashgabat.
- Page on modern Ashgabat Архивирано на сајту Wayback Machine (23. јануар 2008)
- Pre-1948 photo of Baha’i House of Worship in Ashgabat
- www.ashgabatairport.com – Ashgabat International Airport unofficial website (English)
- Tourism in Ashgabat
- Travel to Ashgabat from "Abassayoh"
