Benediktinci
Benediktinci (lat. Benedictini) su pripadnici monaškog reda koji je nastao tokom prve polovine 6. veka u tadašnjoj ostrogotskoj Italiji. Osnivač reda je bio sveti Benedikt iz Nursije (480—547). Red se razvio pod okriljem drevne Rimske crkve, koja je u to vreme ispovedala pravoverni (izvorni) Simbol vere (bez umetka Filioque), tako da se osnivač reda proslavlja kao svetitelj i u Pravoslavnoj crkvi.[1] Po svom osnivaču, ovaj monaški red je vremenom postao poznat kao Red Svetog Benedikta (lat. Ordo Sancti Benedicti).[2]
na predstavi iz 13. veka
Savremena katolička benediktinska zajednica reorganizovana je 1893. godine putem stvaranja Benediktinske konfederacije (lat. Confœderatio Benedictina Ordinis Sancti Benedicti).
Istorija uredi
Benediktinska istorija se deli na dva perioda. Prvi započinje osnivanjem reda u 6. veku i traje tokom naredna četiri stoleća, do prekretnice koja je označena napuštanjem izvornog Simbola vere i prihvatanjem umetka Filioque od strane Rimske crkve u 11. veku,[3] a tu dogmatsku novinu su u međuvremenu prihvatili i benediktinci, čime je započeo drugi period u istoriji ovog reda.
Benedikt iz Mursije je 529. godine utemeljio pravilo za manastir na Monte Kasinu, što se smatra početkom benediktanskog reda. Njihovo glavno redovničko načelo je „Ora et labora“ (moli i radi), a od odeće nose crni habit s kožnim pojasom. Osnovno načelo Benediktovog pravila bilo je poštovanje ravoteže između molitve i rada, koji je uključivao i prepisivanje knjiga, podučavanje i misionarenje. Benediktinci su bili posebno zaslužni za širenje hrišćanske kulture na podlozi latinskog dela antičkog nasleđa.
Prisustvo u južnoslovenskim zemljama uredi
Nedugo po osnivanju benediktinskog reda, već tokom 6. i početkom 7. veka, došlo je do naseljavanja Slovena širom Balkanskog poluostrva. Pošto se carska vlast održala samo u primorskim gradovima i na ostrvima, benediktinci su svoje prve zajednice na tim prostorima osnovali duž jadranske obale, odakle su širili uticaj prema zaleđu. Veze sa srpskim kneževinima u početku su održavali ogranci kongregacije iz južne Italije (Pulsano), koji su imali svoje manastire na Mljetu i Lokrumu. Najvažniji izvor za poznavanje njihove delatnosti u južnoslovenskim zemljama je Ljetopis popa Dukljanina.
Imali su svoje manastire:
- Svetog Petra u Polju u Trebinju
- Svetog Srđa i Vakuha u Duklji
- Svetog Nikole na reci Bojani
- u župi Prapratna
Održavali su veze sa srpskim kneževima i lokalnim moćnicima, o čemu svedoči i grupa prvobitno nazvanih Lokrumski falsifikati, kojima su oni nastojali da dokažu pravo svojine nad pojedinim crkavama. U doba ranih Nemanjića srpski vladari su bili njihovi zaštitnici, o čemu svedoči i poznata darovna povelja kralja Stefana Prvovenčanog benediktanskom manastiru Svete Marije na Mljetu.
Posle četvrtog krstaškog rata odnosi između srpskog dvora i Benediktinaca su se pogoršali. Njihov uticaj ostaje važan u katoličkim gradovima na jadranskoj obali, što dovodi do postepenog nestajanja opatija u oblastima Travunije i Zahumlja. Sačuvane su značajne opatije u Dubrovniku, Kotoru, Budvi, Baru i Skadru. Posebno značajna središta bila su Ratačka opatija kod Bara, posvećena Bogorodici, poznata kao mesto hodočašća, a na teritorijama u zaleđu opatije na reci Bojana, posvećena Svetom Nikoli i Svetom Đorđu i Vakhu. O njima su posebno brinuli pojedini srpski vladari, a veze s njima naročito su se razvijale u doba vladavine srpske kraljice Jelene, kao velikog pokrovitelja katoličkih manastira u Primorju.
Osim na ovim područjima, Benediktinci su bili prisutni i u graničnim oblastima prema Ugarskoj (manastir Ke, kasnije nazvan Banoštor).
Pored benediktinaca, u poznatije zapadne monaške redove spadaju franjevci, dominikanci, karmelićani, avgustinovski pustinjaci i jezuiti.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Radović 1997, str. 271–278.
- ^ Diboa 1988.
- ^ Siecienski 2009, str. 113.
Literatura uredi
- Diboa, Žak (1988). Monaški redovi. Novi Sad: Književna zajednica.
- Linč, Džozef H. (1999). Istorija srednjovekovne crkve. Beograd: Clio.
- Mitrović, Katarina (2013). „Benediktinci u vizantijskom Kotoru”. Crkvene studije. 10: 239—257.
- Mitrović, Katarina (2014). „Kult svetog arhanđela Mihaila među benediktincima na području Barske mitropolije i Kotorske episkopije: Odraz društvenih i kulturnih prilika (9-13. vek)” (PDF). Kultura: Časopis za teoriju i sociologiju kulture i kulturnu politiku. 143: 219—229.
- Mitrović, Katarina (2015). „Kraljica Jelena i benediktinske tradicije u Primorju”. Jelena - kraljica, monahinja, svetiteljka. Brvenik: Manastir Gradac. str. 65—81.
- Mitrović, Katarina (2015). Benediktinci na području Barske nadbiskupije i Kotorske biskupije (9. stoljeće-1571). Cetinje: Ministarstvo kulture Crne Gore.
- Mitrović, Katarina (2019). „Pomeni benediktinskih opatija na području Barske arhiepiskopije u Lateranskim registrima pape Inoćentija VII (1404-1406)”. Beogradski istorijski glasnik. 10: 59—76.
- Mitrović, Katarina (2021). Život u manastiru: Benediktinci u Pomorju srednjovekovne srpske države. Beograd: Evoluta.
- Radović, Amfilohije (1997). „Benediktinska i svetosavska tradicija u Primorju”. Crkva Svetog Luke kroz vjekove: Zbornik radova. Kotor: Srpska pravoslavna crkvena opština. str. 271—278.
- Siecienski, Anthony Edward (2009). The Filioque: History of a Doctrinal Controversy. Oxford-New York: Oxford University Press.
