Bogovinska pećina
Bogovinska pećina se nalazi u istočnoj Srbiji i jedna je od najdužih pećina u tom delu zemlje. Ukupna dužina pećinskih kanala iznosi 5020 m. Dužina uređenog dela pećine iznosi 550 m, a površina 2201 m².
Bogovinska pećina | |
|---|---|
 Ulaz u Bogovinsku pećinu | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Zaječarski |
| Opština | Boljevac |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 55′ 00″ S; 21° 54′ 00″ I / 43.9166° S; 21.90° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
.svg)  Bogovinska pećina Bogovinska pećina na karti Srbije | |
Položaj uredi
Bogovinska pećina nalazi se u jugoistočnom podnožju Kučajskih planina. Udaljena je oko 2 km od rudnika uglja „Bogovina“, makadamskim putem, koji će biti rekonstruisan i asfaltiran, u toku uređenja pećine. Od Boljevca je udaljena oko 14 km, a od magistralnog puta Paraćin-Zaječar 6 km. Ulaz u pećinu nalazi se na teritoriji JP „Srbija šume“. Infocentar, sa vodičkom službom i ugostiteljskim uslugama, smešten je u lovačkoj kući, na oko 200 m od ulaza. Do ulaza u pećinu izgrađena je pešačka staza. Pre dvadesetak godina, Bogovinska pećina bila je najduža pećina u Srbiji - 5020 m i među najdužim pećinama u bivšoj Jugoslaviji. Istovremeno, to je bila jedina velika pećina u Srbiji, koja nije bila uređena za turističke posete.[1]
Dosadašnja istraživanja uredi
Bogovinska pećina bila je objekat istraživanja brojnih speleoloških ekipa zbog dužine i kvaliteta pećinskog nakita. Detaljno je istražena i objašnjena njena morfogeneza, ali nije raspolagala idejnim projektom za korišćenje u turizmu, ni delimično, ni u celini. Glavni istraživači koji su objavili svoje naučne rezultate su: S. M. Milojević (1938), Dragutin Petrović (1957, 1977), D. Petrović, Dušan Gavrilović, Milutin Lješević (1978), D. Gavrilović (1960). U toku višegodišnjeg istraživanja, navedeni autori, detaljno su obradili speleomorfologiju pećine i objasnili njenu genezu - način postanka i evoluciju i učinili mnogo za njenu afirmaciju u stručnim krugovima i javnosti. Sem toga, na svetlost dana doneli su fotografije fascinantnog pećinskog nakita, koji nema ni jedna druga velika pećina. Od tada je prošlo skoro 30 godina, kada je R. Lazarević (2007) istražio ulazni potez pećine u dužini od 821 m i uradio projekat po kojem je pećina uređena za turističke posete. Istraživao je po pozivu Svetolika Vučića (direktor Turističke organizacije iz Boljevca) i dr Nebojše Marjnovića (predsednik opštine Boljevac). Bilo je i drugih istraživača (ASAK, 1984, 1985), ali njihovi rezultati nisu bili dostupni. Nova istraživanja, u dužini od oko 1 km i izrada idejnog projekta, sa elementima izvođačkog projekta, dogovorena su na sastanku u Beogradu, 2. februara 2007. godine, kome su prisustvovali N. Marjanović, Svetolik Vučić i R. Lazarević. U vezi sa istraživanjem Bogovinske pećine, posebno iznenađuje činjenica da Jovan Cvijić nije znao za ovu tada najdužu pećinu. Na teritoriji opštine Boljevac, istraživao je više pećina u slivu Radovanske reke, zatim Ledenicu na Rtnju, Devojačku pećinu kod Podgorca i više puta je bio u blizini Bogovinske pećine. Razlog je što ga meštani nisu obavestili. Čuvali su je za svoje potrebe: sklonište, zbegovi. U to vreme bio je poznat samo ulaz u pećinu (oko 1000 m), a dalje se moglo samo kroz vodeni sifon. Ali u toku sušnih godina, kada voda otekne ili presahne, moglo se ući u glavni kanal.
S. M. Milojević (1938) ukazao je na značaj brahiklaza(kratke pukotine koje seku samo jedan krečnjački sloj), na pojavu meandara u Glavnom kanalu Bogovinske pećine. D. Petrović (1957) istražio je Bogovinsku pećinu u dužini od 3118 m i istakao glavne etape njene morfološke evolucije. Po njemu sadašnji vigled (otvor na tavanici) bio je uzlazni izvor Bogovinske reke, koja je proticala kroz pećinu. U kasnijim istraživanjima otkrio je još neke delove Bogovinske pećine i na taj način povećao dužinu pećine na 3157 m (1961). D. Gavrilović (1960) istražio je podzemnu hidrografsku vezu, između ponora podzemne Bogovinske reke i izvora, koji se javljaju u galerijama rudnika uglja „Bogovina“. D. Petrović, D. Gavrilović i M. Lješević, u toku 1975-1976. godine. otkrili su nove pećinske kanale, u dužini od 1503 m, tako da ukupna dužina Bogovinske pećine iznosi 5020 m. R. Lazarević, Boško Paunović i Sveta Ilić, istražili su predviđeni deo pećine, od 7- 11. februara 2007. godine. Pored njih, u istraživanju su učestvovali i rudari. Posebnu pomoć pružio je rudnik uglja.
2020. godine su objavljeni fosilni ostaci (zubi) izumrlog pleistocenskog nosoroga Stephanorhinus hundsheimensis (Toula, 1902) poreklom iz Bogovinske pećine, što je prva dokumentovana pojava ove vrste na teritoriji Srbije.[2]
Geološki sastav uredi
Bogovinska pećina pretežno je izgrađena u mezozojskim krečnjacima srednje i gornje jure i donje krede. Maksimalna debljina krečnjaka, u zoni pećine iznosi 170 m. Visinska razlika između ulaza u pećinu i tačke 50 (najdaljeg istraženog dela), iznosi oko 5 m. Pećinska reka koja protiče kroz pećinu, donosi sitan pesak i sitan šljunak, koji su poreklom od paleozojskih škriljaca, od kojih je izgrađen sliv Bogovinske reke, koja ponire na kontaktu sa krečnjacima, a pri velikim vodama teče površinskim koritom.[1]
Speleološke karakteristike uredi
Bogovinska pećina je rečna, periodično aktivna pećina. Izgradile su je podzemne vode, koje dolaze iz sliva Bogovinske reke, a poniru u kanjonu te reke, koja u luku obuhvata krašku ploču, u kojoj se nalazi složen pećinski sistem. Kroz pećinu protiču i vode koje padaju na krašku ploču, tu poniru i podzemno otiču. Ulaz u pećinu ima oblik rudarskog okna, širine oko 4 m i visine 5,35 m. Ulaz je na visini od 268,3 m. D. Petroviću, u Bogovinskoj pećini razlikuje tri horiznonta pećinskih kanala: Visoki, Glavni i Ponorski. Prema hidrografskoj funkciji, mogu se zvati: Suvi, Periodski i Rečni sistem. Visoki ili Suvi horizont je najstariji pećinski sistem, koji se sastoji od spleta kanala i dvorana. Njegovo dno je na više mesta provaljeno i vertikalno povezano sa Glavnim ili Periodskim kanalom. Glavni ili Periodski horizont je najmarkantniji morfološki element u Bogovinskoj pećini. Dugačak je 2650 m. Počinje od sifonskog vrela na kraju pećine, na visini od 276,5 m, a završava se na ulazu u pećinu na koti 268,3 m. Sifonsko vrelo niže je od korita Bogovinske reke 50 m, pri horizontalnom rastojanju od oko 100 m. Ponorski ili rečni horizont je najniži i najmađi sistem Bogovinske pećine. Od dna Glavnog kanala niži je za desetak metara. dostupan je samo mestimično, tamo gde je dno Glavnog kanala probijeno. Koralni kanal sa Dvoranom kristala imaju najviše pećinskog nakita. Pripadaju Suvom horizontu i nalaze se na kraju sistema Bogovinske pećine.[1]
Turistički sadržaj uredi
Pri uređenju Bogovinske pećine, bile su u opticaju dve varijante. Prema prvoj iz 1978. godine trebalo je da bude izgrađena jednosmerna turistička staza, po kojoj bi se posetioci kretali Glavnim kanalom, u dužini od oko 350 m. Nakon toga, nailazili bi na terasna proširenja, prolazili kroz raskošni pećinski nakit i silazili u Glavni kanal, oko 150 m od ulaza. Taj deo staze bio bi dvosmeran. Ovo rešenje je izgledalo veoma primamljivo, ali se od njega odustalo jer bi veoma ugrožavalo pećinski nakit. Ipak, staza je izgrađena prema drugoj varijanti. Njena dužina prelazi 1000 m, dvosmerna je i prati Glavni kanal, pri čemu je obezbeđen izlazak na tri terasna proširenja: Rudarska dvorana, Dvorana divova i Hajdučka dvorana. Na ovaj način pećinski nakit je zaštićen od eventualnog oštećenja. Staza je viša od korita Pećinske reke 0,5 m, a širina je 1,0-1,5 m. Najduži deo pećine, blizu 5 km namenjen je posebnim posetiocima koji će uz kompletnu opremu, u pratnji specijalnog vodiča-speleologa obići deo pećine koji nije turistički uređen.
-
Unutrašnjost bogovinske pećine -
Pećinski nakit u Bogovinskoj pećini
Reference uredi
- ^ a b v Bogovinska pećina, dr Radenko Lazarević, Želnid, Beograd, 2010
- ^ Radović, Predrag; Radonjić, Miloš; Billia, Emmanuel (2020). „Pleistocene rhinoceros from Bogovina Cave: the first report of Stephanorhinus hundsheimensis Toula, 1902 (Mammalia, Rhinocerotidae) from Serbia”. Palaeontologia Electronica. doi:10.26879/985.