Božidar Ćosović
Božidar Ćosović, poznat i kao Boža Javorac[1] (Brezova, 1910 — Golija, 1943) bio je četnički komandant u moravičkom kraju u vreme Drugog svetskog rata i samoproklamovani vojvoda javorski.
| Božidar Ćosović | |
|---|---|
 Božidar Ćosović | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1910. |
| Mesto rođenja | Brezova, kod Ivanjice, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 1943. (32/33 god.) |
| Mesto smrti | Golija, Kraljevina Jugoslavija (pod okupacijom) |
Biografija uredi
Ćosović je rođen 1910. godine u selu Brezova, kod Ivanjice. U Jugoslovenskoj vojsci je stekao čin narednika, a pre rata je bio seoski trgovac.[2]
Nakon Aprilskog rata osnovao je četničku grupu, sebe proglasio za vojvodu javorskog i prišao odredima Koste Pećanca. Sa svojom grupom delovao je na terenu ivanjičkog, užičkog i novovaroškog kraja, gde je optužen za brojne pljačke i zločine u leto 1941. godine,[2] uključujući ubistvo Strajina Nikolića iz Kušića, 2. avgusta 1941. godine, koga je Ćosović, pred velikim brojem svedoka, svirepo mučio i zaklao.[3]
Kada je Nemačka vojska napustila Užice 21. septembra, Ćosović je bio deo Pećančevih snaga koje su preuzele grad od Nemaca.[2]
U jesen 1941. godine je ušao u sukob sa lokalnim partizanskim odredima, što je dovelo do sporazuma partizana i Mihailovićevih četnika da se sukob izgladi stavljanjem Ćosovića pod Mihailovićevu komandu.[2]
Učestvovao je u jesen 1941. godine sa svojim odredima u slamanju Užičke republike i razbijanju glavnine partizanskih snaga. Učestvovao je u Bici za Novu Varoš 1941. godine.[2]
U toku 1941. i 1942. godine, podjavorska sela su više puta napadana od strane muslimanske milicije, trpeći brojne ratne zločine. Jednom prilikom, na Božić 1942. godine su napali Brezovu i u seoskoj, Beloj crkvi, ubili sveštenika za vreme liturgije, zajedno sa većim brojem prisutnih vernika. Među stradalima su bile i dve Ćosovićeve sestre. Taj zločin je naveo Ćosovića i Vuka Kalaitovića, legalizovanog četnika, da organizuju osvetničku akciju, gde su njihove grupe spalile 36 muslimanskih sela, nakon čega su upadi muslimanske milicije preko Javora prestali.[2]
Njegovi četnici su 5. septembra 1941. godine u Novoj Varoši ubili 16 muslimana, uključujući i nekoliko maloletnika, nakon mučenja pojedinaca.[4]
Novembra 1942. godine, zajedno sa Milojem Mojsilovićem, komandantom Jeličkog četničkog odreda, Đurom Smederevcom i Mašanom Đurovićem, komandantom Ibarskog četničkog odreda, formirao je odred „Složna braća” za borbu protiv partizana.[1]
U nastavku rata, on i njegovi borci su počinili razne ratne zločine i pljačke, zlostavljanje uglednih domaćina i krađu novca i automobila iz rudnika antimona u Lisu, zbog čega su ga 4. juna 1943. godine uhapsili pripadnici Moravičke brigade JVuO poručnika Katanića. Zajedno sa svojim bratom Momčilom, osuđen je za ratne zločine i streljan.[2]
Reference uredi
- ^ a b v Raković, Predrag. „Izveštaj poručnika Predrada Rakovića iz prve polovine decembra 1942. Draži Mihailoviću o radu za vreme legalizacije od decembra 1941. do decembra 1942. godine”. Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta. tom XIV — Dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića — knjiga 1. Arhivirano iz originala 19. 8. 2023. g.
- ^ a b v g d đ e ž Kovačević, Predrag (4. 10. 2019). „Božidar Ćosović — vojvoda Javorski — „Božo Javorac””. Užičanstveno. Arhivirano iz originala 3. 6. 2023. g.
- ^ a b „Ovako su četnici klali”. Telegraf. 26. 4. 2015. Arhivirano iz originala 7. 4. 2023. g.
- ^ Radanović 2016, str. 55.
Literatura uredi
- Radanović, Milan (2016). Kazna i zločin — snage kolaboracije u Srbiji. Beograd: Rosa Luxemburg Stiftung. Arhivirano iz originala 1. 5. 2024. g.
