Borilačke vještine

Crni pojas preusmerava ovde. Za druge upotrebe pogledajte stranicu Crni pojas (višeznačna odrednica).

Borilačke vještine su različiti sistemi borilačkih vježbi i različitih tehnika samoodbrane, najčešće istočnoazijskog porijekla; prvenstveno razvijenih kao sredstvo borbe bez oružja. Trenutno se praktikuju u mnogim zemljama, uglavnom u obliku sportskih vježbi koje imaju za cilj fizičko i mentalno poboljšanje.

Borilačka vještina boks je bila zastupljena na antičkoj Tiri.

Borilačke vještine su podijeljene na utvrđenje oblasti, vrste, stilove i škole. Mogu biti starijeg i novijeg vremena postanka. Pored toga, različiti stilovi borilačkih vještina se mogu podijeliti na unutrašnje i spoljašnje, koje se razlikuju na osnovu treninga tijela i rada sa sviješću. Primjer unutrašnje škole je tajđićuen, a spoljašnje či kung. Takođe, metode obuke se mogu podijeliti na unutrašnje (npr. meditacija) i spoljašnje (makivara). Kao zajednički naziv za sve borilačke vještine i sportove pojedini savremeni autori koriste naziv kempo. Skup japanski borilačkih vještina se obično naziva budo.

Neke borilačke vještine su nastala kao mješavina drugih; npr. tekvondo, karate i aikido — nastali su kao mješavina borilačkih vještina sa Okinave, kendžicua i džijudžicua u Japanu, a subak i teken u Koreji. Mnoge borilačke vještine, posebno istočne, izučavaju i medicinske nauke. To se posebno odnosi na kineske borilačke vještine, koje izučavaju namještanje kostiju, praktikuju či kung, akupunkturu, akupresuru, kao i druge aspekte kineske narodne medicine. Borilačke vještine takođe mogu biti povezane sa religijom i duhovnošću. Neke od njih su osnovali i proširili monasi (najpoznatiji su monasi manastira Šaolin).

Borilačke vještine se primjenjuju i u savremenima oružanim snagama; npr. metode zaštite od napada nožem, koje se mogu naći u knjigama o mačevanju, kao što su Fiore dei Liberi i Codex Wallerstein, koje su napisali nepoznati autori, su integrisane u sistem obučavanja američke kopnene vojske 1942. godine. Neke borilačke vještine su pod uticajem vlasti na njih, postale sportovi. Glavni motivi pokušaja NR Kine da kineske borilačke vještine pretvore u vušu sportove, koje kontroliše posebna komisija, je činjenica da se obuka u borilačkim vještinama smatra potencijalnom subverzivnom pojavom.

Podjela

Pankration, 2. vijek p. n. e.

Postoji veliko broj znatno različitih borilačkih vještina. Međutim, one se mogu podijeliti na dvije velike grupe: one koje koriste oružje i one koje ne koriste predmete u borbi.

Ovo je jedna od mogućih podjela borilačkih vještina, koja ne sadrži sve vještina, ali se može koristi za ilustraciju glavnih metoda:

• Udarci
  • Udarci pesnicama — ving-čun, borilački sambo, boks itd.
  • Udarci nogama — kapuera, savate, tekvondo, borilački sambo, kik-boks itd.
  • Ostali udarci (npr. laktom, koljenom, otvorenom šakom) — tajlandski boks, karate, vušu, krav maga itd.
• Scepleniя??
  • Bacanje — džudo, džijudžicu, borilački sambo itd.
  • Lovuški?? — aikido, brazilski džijudžicu, hapkido itd.
  • Polaganje na lopatice — džudo, borilački sambo, rvanje slobodnim stilom itd.
• Korišćenje oružja
  • Tradicionalno oružje — mačevanje, arnis itd.
  • Savremeno oružje — kendo, oružani vušu itd.

Borilačke vještine se mogu podijeliti po drugačijim kriterijumima, kao što su:

• Po tradiciji: istorijske tradicionalne vještine, savremeni stil narodne borbe ili savremeni hibridi borilačkih vještina.
• Po oblasti nastanka: istočne borilačke vještine i zapadne borilačke vještine.
• Po metodi obuke: sa oružjem (mačevanje, borba štapovima itd.) ili bez oružja.
• Po primjeni ili svrhi: samoodbrana, borilački sport, koreografija ili demonstracija forme, meditacija itd.
• Po kineskoj tradiciji: „unutrašnji“ ili „spoljašnji“ stil.

Istorija

Glavni članak: Istorija borilačkih veština

Detalj rvanja u fresci iz grobnice 15 u Beni Hasanu.

Istorijske borilačke veštine

Glavni članci: Istorija azijskih borilačkih veština i Istorija evropskih borilačkih veština

Najstariji umetnički radovi koji prikazuju scene bitki su pećinske slike iz Španije datirane između 10.000 i 6.000. p. n. e. koje prikazuju organizovane grupe u borbi lukovima i strelama.

Moderna istorija

Za više informacija pogledajte: Moderna istorija istočno azijskih borilačkih veština

Kraj 19. i početka 20. veka

Sredina do kraj 19. veka označava početak istorije borilačkih veština kao modernih sportova razvijenih iz ranijih tradicionalnih sistema borbe. U Evropi, to se odnosi na razvoj boksa i mačevanja kao sportova. U Japanu, isti period označava formiranje modernih formi džudoa, džijudžicua, karatea, and kendoa (između ostalih) baziranih na oživljavanju starih škola Edo perioda borilačkih veština, koje su bile potisnute tokom Meidži obnove. Moderna pravila tajlandskog boksa potiču iz 1920-ih. U Kini, moderna istorija borilačkih veština počinje tokom Nankinške dekade (1930-ih) nakon osnivanja Centralnog guošu instituta 1928. godine pod upravom Kuomintanga.

Zapadnjački interes u azijske borilačke veštine se javlja krajem 19. veka, usled povećanja trgovine između Sjedinjenih Država sa Kinom i Japanom. Relativno mali broj zapadnjaka je zapravo praktikovao te veštine, već su one više smatrane vidom predstave. Edvard Vilijam Barton-Rajt, železnički inženjer koji je studirao džijudžicu dok je radio u Japanu u periodu između 1894 i 1897, bio je prva osoba za koju je poznato da je podučavao azijske borilačke veštine u Evropi. On je isto tako osnovao jedan eklektički stil nazvan barticu, kojim su kombinovani džijudžicu, džudo, rvanje, boks, savate i borba štapovima.

Mačevanje i rvanje grčko-rimskim stilom su bili uključeni u Letnje olimpijske igre 1896.. Svetsko prvenstvo u rvanju i boks na Letnjim olimpijskim igrama su uvedeni 1904. godine. Tradicija nagrađivanja šampionskih pojasa u rvanju i boksu je započela sa Lonsdejlskim pojasom, uvedenim 1909. godine.

20. vek (1914 do 1989)

Brus Li i njegov učitelj Ip Man.

Džeki Čen, jedan od najpoznatijih holivudskih glumaca i majstora borilačkih veština.

Međunarodna bokserska asocijacija je uspostavljena 1920. godine. Svetsko prvenstvo u mačevanju se održava od 1921. godine.

Kako je uticaj Zapada rastao u Aziji, veći broj vojnih lica je boravio u Kini, Japanu i Južnoj Koreji tokom Drugog svetskog rata i Korejskog rata, i oni su bili izloženi lokalnim borilačkim stilovima. Džijudžicu, džudo i karate su bili prvi sportovi koji su stekli popularnost u široj javnosti tokom pedesetih i šezdesetih godina 20. veka. Delimično zaslugom azijskih i holivudskih filmova o borilačkim veštinama, većina modernih američkih borilačkih veština je bila izvedena iz azijskih prethodnika ili su pod azijskim uticajem. Termin kik-boks (キックボクシング) je kreirao japanski bokserski promoter Osamu Noguči za varijantu tajlandskog boksa i karatea koji je on kreirao tokom 1950-ih. Američki kik-boks je razvijen tokom 1970-ih, kao kombinacija boksa i karatea. Tekvondo je razvijen u kontekstu Korejskog rata tokom 1950-ih.

Kasnije tokom 1960-ih i 1970-ih došlo je do povećane zainteresovanosti medija za kineske borilačke veštine, usled uticaja majstora borilačkih veština Brusa Lija. Brus Li se smatra jednim od prvih instruktora koji su otvoreno podučavali kineske borilačke veštine na Zapadu. Svetska prvenstva u džudou se održavaju od 1956. godine, Džudo je bio uvršten u program Letnjih olimpijskih igara od 1964. Svetska prvenstva u karateu su uvedena 1970. godine, i održavaju se u različitom gradu svake dve godine.

Nakon „kung fu talasa” hongkonške akcione kinematografije tokom 1970-ih, veliki broj uticajnih filmova nastalih tokom osamdesetih godina doprineo je znatnoj meri percepciji borilačkih veština u zapadnoj popularnoj kulturi. Time su obuhvaćeni Karate Kid (1984) i Krvavi sport (1988). Ova era je proizvela neke od holivudskih akcionih zvezda koje su bile upućene u borilačke veštine, kao što su Žan Klod van Dam i Čak Noris.

Tokom 20. veka su brojne borilačke veštine bile adaptirane za svrhe samoodbrane u vojnoj borbi prsa u prsa. Borci iz Drugog svetskog rata, Kapap (1930-e) i Krav maga (1950-e) u Izraelu, Sistema u Rusiji sovjetske ere, i Sanda u Narodnoj Republici Kini su primeri takvih sistema. Oružane snage SAD su bile umanjile naglasak na obuci za borbu prsa u prsa tokom perioda Hladnog rata, ali je ovaj vid obuke ponovo zaživeo sa uvođenjem LINE sistema 1989. godine.

Od 1990. do danas

Tokom 1990-ih brazilski džijudžicu je postao popularan i pokazalo se da je efektivan na takmičenjima mešovitih borilačkih veština, kao što su UFC i Prajd FC.

Godine 1993. je održan prvi Pankras događaj. K-1 pravila kik-boksa su uvedena tokom 1980-ih na bazi seidokajkan karatea.

Džeki Čen i Džet Li su prominentne filmske ličnosti koje su odgovorne za promovisanje kineskih borilačkih veština zadnjih godina.

Sa kontinuiranim otkrićima mnoštva srednjevekovnih i renesansnih borbenih priručnika, praksa istorijskih evropskih borilačkih veština i drugih Zapadnih borilačkih veština raste u popularnosti širom Sjedinjenih Država i Evrope.

Dana 29. novembra 2011, Unesko je upisao tekjeon na svoj spisak Nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.

Oživljavanje izgubljenih borilačkih veština

Mnoge borilačke veštine koje vode poreklo iz Južne Indije su bile zabranjen u Britanskom radžu. Među nekolicinom koje jedva da su opstale su kalaripajatu i silambam. Ove i druge borilačke veštine su opstale putem uveravanja Britanskih vlasti da se radi o formi plesa. Varma kalaj, borilačka veština koja se koncentriše na vitalne tačke, je bala virtualno nestala, ali je postepeno oživljena.

Vidi još

• Borilački sportovi

Literatura

• Dannen, Fredric; Long, Barry (1997). Hong Kong Babylon: The Insider's Guide to the Hollywood of the East. New York: Miramax. ISBN 978-0-7868-6267-2. 
• Bordwell, David (2000). Planet Hong Kong: Popular Cinema and the Art of Entertainment. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00214-2. 
• Logan, Bey (1995). Hong Kong Action Cinema. Woodstock, NY: The Overlook Press. ISBN 978-0-87951-663-5. 
• Nishiyama, Hidetaka; Brown, Richard C. (1991). Karate: The Art of Empty-Hand Fighting. Tuttle Publishing. str. 16. 
• Shaw, Scott (1996). Hapkido: The Korean Art of Self-Defense. Tuttle Publishing. str. 15. 
• Teo, Stephen (1997). Hong Kong Cinema: The Extra Dimensions. London: British Film Institute. ISBN 978-0-85170-514-9. 
• Tanaka, Fumon (2003). Samurai Fighting Arts: The Spirit and the Practice. Kodansha International. str. 30. 
• Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 163. ISBN 86-331-2075-5. 
• A., Thimm, F. R. G. S., Carl (1896). A Complete Bibliography of Fencing and Duelling. Pelican Publishing. str. 9. ISBN 978-1-4556-0277-3. 
• Leoni, Tom (2010a). The Complete Renaissance Swordsman. Freelance Academy Press. 
• Leoni, Tom (2010b). Venetian Rapier. Freelance Academy Press. 
• Active Interest Media Inc. (avgust 2002). Black Belt. Active Interest Media, Inc. str. 45. ISSN 0277-3066. 
• Virgílio, Stanlei (2002). Conde Koma – O invencível yondan da história (na jeziku: Portuguese). Editora Átomo. str. 72—73. ISBN 978-85-87585-24-0. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)
• Journal of Chinese Martial Studies 01.2009. Chinese Martial Studies. str. 21. GGKEY:129RZSNXXP1. 
• Green, Thomas A. Martial Arts of the World: En Encyclopedia (na jeziku: engleski). ABC-CLIO. ISBN 9781576071502. Pristupljeno 13. 4. 2017. 
• Active Interest Media Inc. (novembar 1974). Black Belt. Active Interest Media, Inc. str. 34. ISSN 0277-3066. 
• Wolf, Tony, ur. (2005). The Bartitsu Compendium. Lulu Publications. 
• Fu, Zhongwen (1996). Mastering Yang Style Taijiquan. Prevod: Louis Swaine. Berkeley, California: Blue Snake Books. (trade paper). 
• Hamblin, William J. (2006). Warfare in the ancient Near East to 1600 BC : holy warriors at the dawn of history (Repr. izd.). New York: Routledge. str. 15. ISBN 978-0415255899. 
• Nishiyama, Hidetaka; Brown, Richard C. (1991). Karate: The Art of Empty-Hand Fighting. Tuttle Publishing. str. 16. * Shaw, Scott (1996). Hapkido: The Korean Art of Self-Defense. Tuttle Publishing. str. 15. 
• Tanaka, Fumon (2003). Samurai Fighting Arts: The Spirit and the Practice. Kodansha International. str. 30. 
• Vail, Jason (2006). Medieval and Renaissance Dagger Combat. Paladin Press. str. 91—95. . 
• Draeger, Donn F. (1979). Shaolin Lohan Kung-fu. Tuttle Publishing. 
• Michael B. Poliakoff, Combat Sports in the Ancient World: Competition, Violence, and Culture Sports and History Series, Yale University Press (1987).
• Thomas A. Green, Joseph R. Svinth (eds.), Martial Arts of the World: An Encyclopedia of History and Innovation, two volumes: vol. 1: 'Regions and Individual Arts'. 2010. ISBN 9781598842449.; vol. 2: 'Themes',
• Angelo, Domenico (2005). Jared Kirby, ur. The School of Fencing: With a General Explanation of the Principal Attitudes and Positions Peculiar to the Art. Greenhill Books. ISBN 978-1853676260. 
• Anglo, Sydney (2000). The Martial Arts of Renaissance Europe. Yale University Press. ISBN 978-0-300-08352-1. 
• Blanes, Jerome. Nicolaes Petter, the Biography. Lulu.com. 2014. ISBN 978-1105916694.
• Brown, Terry (1997). English Martial Arts. Anglo-Saxon Books. ISBN 978-1-898281-29-0. 
• Butera, Matteo, Francesco Lanza, Jherek Swanger, and Reinier van Noort. The Spada Maestra of Bondì di Mazo. Van Noort, Reinier. 2016. ISBN 978-82-690382-0-0.
• Clements, John (1998). Medieval Swordsmanship: Illustrated Methods and Techniques. Paladin Press. ISBN 978-1-58160-004-9. 
• Clements, John (1997). Renaissance Swordsmanship: The Illustrated Book of Rapiers and Cut-and-Thrust Swords and Their Use. Paladin Press. ISBN 978-0-87364-919-3. 
• Clements, John (2008). Masters of Medieval and Renaissance Martial Arts: Rediscovering The Western Combat Heritage. Paladin Press. ISBN 978-1-58160-668-3. 
• Forgeng, Jeffrey L. (2014). The Art of Combat: A German Martial Arts Treatise of 1570. Frontline Books. ISBN 978-1848327788. .
• Fleischer, Nat; Andre, Sam; Collins, Nigel; Rafael, Dan (2002). An Illustrated History of Boxing. Citadel Press. ISBN 978-0-8065-2201-2. 
• Fox, James A. (2001). Boxing. Stewart, Tabori and Chang. ISBN 978-1-58479-133-1. 
• Gaugler, William (1997). The History of Fencing: Foundations of Modern European Fencing. Laureate Press. ISBN 978-1-884528-16-3. 
• Gillis, Alex (2008). A Killing Art: The Untold History of Tae Kwon Do. ECW Press. ISBN 978-1550228250. 
• Gunn M, Ormerod D. „The legality of boxing”. Legal Studies. 1995 (15): 181. .
• Bonnefoy, Yves (15. 5. 1993). Asian Mythologies. trans. Wendy Doniger. University Of Chicago Press. str. 246. ISBN 978-0-226-06456-7. 
• Halbert, Christy (2003). The Ultimate Boxer: Understanding the Sport and Skills of Boxing. Impact Seminars, Inc. ISBN 978-0-9630968-5-2. 
• Hatmaker, Mark (2004). Boxing Mastery: Advanced Technique, Tactics, and Strategies from the Sweet Science. Tracks Publishing. ISBN 978-1-884654-21-3. 
• Horrall, Andrew (2001). Popular Culture in London C.1890–1918: The Transformation of Entertainment. Manchester University Press. str. 124. ISBN 978-0719057830. 
• McIlvanney, Hugh (2001). The Hardest Game: McIlvanney on Boxing. McGraw-Hill. ISBN 978-0-658-02154-1. 
• Myler, Patrick (1997). A Century of Boxing Greats: Inside the Ring with the Hundred Best Boxers. Robson Books (UK) / Parkwest Publications US. ISBN 978-1-86105-258-2. .
• Sik, Kang Won; Myung, Lee Kyong (1999). A Modern History of Taekwondo. Seoul: Pogyŏng Munhwasa. ISBN 978-89-358-0124-4. 
• Zhongyi, Tong; Cartmell, Tim (2005). The Method of Chinese Wrestling. North Atlantic Books. str. 5. ISBN 978-1-55643-609-3. 

Spoljašnje veze

• Acta Periodica Duellatorum Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. april 2016), a peer-reviewed journal of historical European martial arts research
• Meyer Freifechter Guild, International Fencing Guild with a mission to educate people on the efficacy and art of Medieval & Renaissance martial arts.
• A Chronological History of the Martial arts and Combative Sports 1350–1699 by Joseph R. Svinth
• Historical European Martial Arts: Studies & Sources. On-line historical and literary magazine for Russian speaking and partly for English speaking readers.