Integralno bošnjaštvo
Integralno bošnjaštvo, odnosno integralističko bošnjaštvo ili bošnjački integralizam je politički pojam, kojim se označavaju pojedini ekstremni oblici bošnjačkog nacionalizma, oličeni u dve posebne ravni, od kojih je prva etnopolitička, a druga etnoreligijska. Etnopolitički aspekt integralnog bošnjaštva se ogleda u tezi o "izvornom" etničkom bošnjaštvu celokupnog stanovništva Bosne, uz otvoreno osporavanje etničke posebnosti Srba i Hrvata u BiH, za koje pobornici integralnog bošnjaštva tvrde da predstavljaju posrbljeni, odnosno pohrvaćeni deo stanovništva Bosne i Hercegovine. Na drugoj strani, etnoreligijski aspekt integralnog bošnjaštva ogleda se u tezi o etničkom bošnjaštvu svih južnoslovenskih muslimana sa prostora bivše Jugoslavije, uz otvoreno osporavanje etničke posebnosti Goranaca, Torbeša, preostalog dela etničkih Muslimana, kao i Srba muslimanske vere, a takođe i Hrvata muslimanske vere. Pomenuti aspekti integralnog bošnjaštva, kao ekstremni vidovi savremenog bošnjačkog nacionalizma, predstavljaju veliki izazov za samu bošnjačku političku zajednicu, a prvenstveno za umereni, odnosno građanski i liberalno orijentisani deo bošnjačkih prvaka, koji se zalažu za poštovanje načela etničke i verske tolerancije.[1][2][3][4][5]
Koncept integralnog bošnjaštva, odnosno bošnjačkog integralizma, treba razlikovati od koncepta bosanskog integralizma, kojim se zagovara stvaranje integralne bosanske nacije.[6]
Antisrpstvo i antihrvatstvo
uredi
Jedna od osnovnih odlika bošnjačkog integralizma ogleda se u izrazitoj netrpeljivosti prema srpstvu i hrvatstvu na prostorima Bosne i Hercegovine. Tvorac takvog ideološkog obrasca bio je austrougarski političar Benjamin Kalaj (1839-1903), koji se zalagao za stvaranje posebne bošnjačke nacije, kao "jedine izvorne" nacije na bosanskohercegovačkim prostorima.[7]
Austrougarska okupaciona vlast je za takvu politiku sveopšte bošnjakizacije uspela da pridobije deo bosanskog begovata, a jedan od prvih zagovornika bošnjačkog integralizma bio je Safvet Bašagić (1870-1934), koji je pripadao radikalnom krilu bošnjačkog nacionalnog pokreta, čija se ideologija ogledala u otvorenom poricanju nacionalne posebnosti bosansko-hercegovačkih Srba i Hrvata. O razmerama Bašagićevog ekstremizma i šovinizma svedoče stihovi koje je ispevao 1891. godine, a koji su objavljeni u sarajevskom listu "Bošnjak", pod pokroviteljstvom tadašnjih austrougarskih okupacionih vlasti u Bosni i Hercegovini:[8]
Znaš Bošnjače, nije davno bilo,
Sveg mi sv'jeta! nema petnaest ljeta,
Kad u našoj Bosni ponositoj
I junačkoj zemlji Hercegovoj,
Od Trebinja do brodskijeh vrata
Nije bilo Srba ni Hrvata.
A danas se kroza svoje hire
Oba stranca ko u svome šire.
Slične integralističke stavove zastupali su i Bašagićevi saborci, meću kojima se isticao političar i književnik Mahmed Kapetanović Ljubušak (1839-1902), koji je srpstvo i hrvatstvo priznavao samo izvan bosanskih granica, pozivajući pravoslavce i katolike u Bosni i Hercegovini da pristanu uz bošnjačku nacionalnu ideju.[9]
Vidi još
uredi- Bošnjaci
- Prvi bošnjački sabor
- Bošnjački nacionalizam
- Bošnjački unitarizam
- Bošnjakizacija
- Bošnjaci u Srbiji
- Bošnjaci u Crnoj Gori
- Bošnjaci u Severnoj Makedoniji
- Velika Bosna
- Bosanski nacionalizam
- Bosanski integralizam
- Bosanski unitarizam
- Muslimani (narod)
- Etnički Muslimani u Srbiji
- Etnički Muslimani u Crnoj Gori
- Etnički Muslimani u Bosni i Hercegovini
- Etnički Muslimani u Severnoj Makedoniji
- Etnički Muslimani u Hrvatskoj
Reference
uredi- ^ Tanasković 1995, str. 50-51.
- ^ Tanasković 2000, str. 175.
- ^ Stepić 2001, str. 233-234.
- ^ Latinović 2009, str. 335.
- ^ Despotović 2019, str. 327-340.
- ^ Ivo Lučić (2013): Bosanski lonac Dubravka Lovrenovića
- ^ Kraljačić 1987.
- ^ "Bošnjak" (Sarajevo), br. 2 od 9. jula 1891. godine, str. 2.
- ^ Maglajlić 1983, str. 233.
Literatura
uredi- Despotović, Ljubiša M. (2019). „Srbi Muhamedove vere: Od Kalajevih Bošnjaka do Alijinih Novobošnjaka” (PDF). Kultura polisa: Časopis za negovanje demokratske političke kulture. 16 (38): 327—340. Arhivirano iz originala (PDF) 07. 05. 2019. g. Pristupljeno 07. 05. 2019.
- Kraljačić, Tomislav (1984). „Funkcija državnih škola u nacionalnoj politici Kalajevog režima”. Istorijski časopis. 31: 139—165.
- Kraljačić, Tomislav (1987). Kalajev režim u Bosni i Hercegovini (1882-1903). Sarajevo: Veselin Masleša.
- Kurpejović, Avdul (2014). Analiza nacionalne diskriminacije i asimilacije Muslimana Crne Gore. Podgorica: Matica muslimanska.
- Latinović, Goran (2009). „O muslimanskim udžbenicima istorije”. Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine. 6: 329—343.
- Maglajlić, Munib (1983). „Književna i publicistička djelatnost Mehmed-bega Kapetanovića Ljubušaka”. Godišnjak Odjeljenja za književnost. Institut za jezik i književnost u Sarajevu. 12: 211—240.
- Reljić, Mitra (2009). „O nacionalnom imenu i preimenovanju jezika Bošnjaka/Muslimana (Srpski jezik kao bosanski u Prizrensko-šarplaninskoj oblasti)” (PDF). Zbornik Matice srpske za slavistiku. 75: 39—52.
- Redžić, Enver (2000). Sto godina muslimanske politike u tezama i kontraverzama istorijske nauke: Geneza ideje bosanske, bošnjačke nacije. Sarajevo: Institut za istoriju.
- Selimović, Salih (2001). „Srbi muslimani i njihova denacionalizacija” (PDF). Glasnik Zavičajnog muzeja. Pljevlja. 2: 163—181.
- Selimović, Salih (2017). „Muslimani srpskog porekla i njihova denacionalizacija”. Srpska slobodarska misao. 18 (102): 119—138.
- Stepić, Milomir (2001). U vrtlogu balkanizacije: Političko-geografski položaj i fragmentiranost srpskih zemalja. Beograd: Službeni list SRJ.
- Tanasković, Darko (1995). „Protivrečnosti neobošnjaštva”. Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 47—56.
- Tanasković, Darko (2000). Islam i mi (1. izd.). Beograd: Partenon.
- Filipović, Muhamed (2007). Ko smo mi Bošnjaci: Ko smo mi Bošnjaci muslimanske vjere i šta mi želimo u našoj domovini Bosni i Hercegovini, u regiji s kojom smo svojim porijeklom i historijom povezani, i u Europi kojoj geopolitički i kulturno pripadamo?. Sarajevo: Prosperitet.
- Hadžijahić, Muhamed (1970). „Formiranje nacionalnih ideologija u Bosni i Hercegovini u XIX vijeku”. Jugoslovenski istorijski časopis. 9 (1-2): 55—70.
- Hadžijahić, Muhamed (1974). Od tradicije do identiteta (Geneza nacionalnog pitanja bosanskih Muslimana) (1. izd.). Sarajevo: Svjetlost.