Branjina
Branjina je naseljeno mesto u Baranji, opština Popovac, Republika Hrvatska.
Branjina | |
|---|---|
-Ulaz-u-naselje.jpg) Ulaz u Branjinu | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Hrvatska |
| Županija | Osječko-baranjska |
| Opština | Popovac |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  322 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 49′ 22″ S; 18° 41′ 35″ I / 45.82290790708059° S; 18.69318862955823° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 87 m |
  Branjina Branjina na karti Hrvatske | |
 Branjina Branjina na karti Osječko-baranjske županije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 31303 Popovac |
| Pozivni broj | +385 31 |
Istorija Srba u Branjini (pre Kišfalubi) uredi
Za Kišfalubu je pisalo je u školskom glasilu 1866. godine: "Pre 150 godina bilo je to čisto srpsko baranjsko mesto, pod imenom Branjin".[1] Jedno je od naselja na slavnom Mohačkom polju.
Pravoslavna crkva je posvećena Sv. Nikoli. Pravoslavne matrikule su zavedene 1740. godine.[2] Jula 1901. godine raspisan je oglas licitacije za "minuendo" licitaciju, na unutrašnju opravku pravoslavne crkve u Kišfalubi. Posao je licitiran: slikarski, pozlatarski, stolarski i zidarski. Svota predračuna bila je 1510 k.[3] Protoprezviter mohački je bio određen da obavi kolaudaciju ikonografskog posla, oktobra 1904. godine. Postoji u mestu dva srpska pravoslavna groblja. Crkveno-opštinski posed je 1905. godine 48 kj. zemlje.
U mestu "Kišvaloba" o Uskršnjem postu 1735. godine pričestilo se 207 pravoslavaca. Postojala su dva pravosavna sveštenika u mestu: pop Stojan i pop Pantelija, koji su se 1735. godine pričestili u manastiru Grabovcu. Poznata je prezimena dvadesetak domaćina. U mestu je 1731. godine zapisano 50 srpskih domova. Broj stanovnika je 1796. godine iznosio 640 pravoslavnih Srba. Vek kasnije 1890. godine bilo ih je 625, što je neznatni gubitak stanovništva.[4] Bilo je to mesto 1885. godine u Mohačkom izbornom srezu za crkveno-narodni sabor, sa svojim filijalama. U Kišfalubi je zapisano tada 563 duše, a u parohijskim filijalama: Daljok 34, Idžip 31, Daraž 27 i Herceg Šarok - samo 9.[5]
Broj Srba u Kišfalubi je 1828. godine bio 1805 duša, pa se taj broj brzo smanjivao. Nije poznat razlog te depopulacije. Bilo je 1847. godine u Kišfalubi i filijalama Dolok, Ižib, Daran i Marok, ukupno 756 pravoslavaca, a 1867. godine njihov broj je iznosio 664. Po drugom izvoru, tada ih je - samo u Kišfalubi 563 pravoslavna žitelja. Opao je broj Srba tokom dve decenije za 92 osobe.[6] Po trećem izveštaju bilo je u združenoj parohiji Kišfalufskoj šeste platežne klase - 786 pravoslavnih parohijana.[7]
Francusko-srpski rečnik, kupili su meštani iz "Kišfalu", 1805. godine: pop Sava Kosić protoprezviter Mohački i Avram Kosić "ljubitelj nauke".[8] Pop Prokopije Stanković bio je mesni kapelan 1808-1809. godine. A pedagošku knjigu uzeli su u ruke 1816. godine mesni učitelj Andrej Andrejević i kupec Atanasij Nikolić.[9] Kasnije, drugom prilikom u Šumberku su uzeli jednu srpsku knjigu pop Andrej Andrejević sada protoprezviterski kapelan i učitelj sa Atanasijem Jankovićem mesnim trgovcem.
Godine 1824-1826. pop Sava Kosić je paroh kišfalubski i prota Mohačkopoljski, a njegov kapelan Andrej Andrejević. I pop Savini sinovi su pošli očevim stopama; mlađi Dobren je tada još "slušatelj klirik", dok je stariji Dimitrije već svršeni klirik. Pop Grigorije Bošnjak mesni paroh je prenumerant srpskih knjiga 1829. i 1834. godine. Pejčićevu knjigu o zdravlju nabavio je 1834. godine popa u društvu sa učiteljem Tešanovićem i "kupecom" Teodorom Nikolićem. Bio je paroh, pop Jeremija Mađarević u Kišfalubi 1860. godine pretplatnik "Školskog lista" iz Novog Sada. To je budući vladika Budimski, koji je u Kišfalubi proveo kao paroh 1844-1864. godine. Pretplatu za omladinsko glasilo "Mlada Srbadija" uplatila je 1870. godine meštanka Marija Nikolić.[10] Priložio je 1896. godine pop Stevan Mihaldžić iz Kišfalube 5 f. priloga za Fond "Sv. Save".[11] On je 1889. godine bio pretplatnik časopisa "Težak" u Beogradu. Pop Stevan je bio rodom iz Čipa, 1905. godine se kaže da tu služi 19 godina. Prota je 1921. godine bio mesni paroh u Kišfalubi, a postao je tada "počasni član" - "Srpskog poljoprivrednog društva" Kraljevine SHS.[12]
Umro je jula 1901. godine Nikanor Popović episkop Temišvarski. Rodio se 1831. godine u Kišfalubi, po svetovnom Svetozar, gde je njegov otac bio nekoliko godina srpski učitelj.[3]
"Velezasluženi starina" Učitelj Dragutin Dadić rođen je u Kišfalubi, službujući u srpskoj veroispovednoj školi u Adi, dočekao je penziju 1891. godine. Proveo je u školi savesno i tačno 52 godine staža.[13] Učitelj Dragutin je 1882. godine za svoju revnosnu službu dobio od Njegovog veličanstva cara Franca Jozefa "srebrni krst za zasluge sa krunom".[14]
Opština kišfalubska je 1745. godine izdvojila za izdržavanje srpske škole 20 f.[15] Pop Sava Kosić je bio i učitelj u Branjinu oko 1815. godine. Istakao se uspehom na ispitu u Somborskoj preparandiji, i dobio posebnu preporuku učitelj Radoslav Horvat iz Branjine.[16] U međuvremenu je učitelj postao Kiril Rakić, koji je 1824. godine prenumerant, uz Atamasija Nikolića kupeca. Vasilije Tešanović učitelj u mestu, javlja se 1834. godine, kao knjige autora Konstantina Pejčića. On je godinu dana ranije - 1833. kupio mađarsko-srpsku gramatiku. Početkom 1866. godine postavljen je u mesnoj školi učitelj Petar Berić, koji ima završenu osnovnu školu i Preparandiju u Somboru. Sposoban je za učitelja seoskih škola u Budimskoj eparhiji. Proslavljen je u mesnoj školi januara 1866. godine školski praznik, srpski Sv. Sava. Posle crkvene službe prešlo se u školu, a deca su pojala Himnu Sv. Savi. Mladi učitelj Berić je izgovorio besedu o srpskom prvom prosvetitelju i učitelju.[1] Dugovala je opština Kišfaluba 4 f. za pravoslavni Školski fond 1867. godine. Žalio se učitelj Marjanović da za 40 godina službe nije dobio dekret o stalnosti, pa mu je to eparhijska vlast omogućila kod Školskog odbora u Kišfalubi. Školski referent Popović posetio je školu u Kišfalubi marta 1884. godine. Tu je zatekao 54 đaka, sa kojima je učitelj Mirko Marjanović sa svoje 44 godine službe, pokazao "dobar uspeh". Zatekao je međutim prljavu dvornicu, zanemarenog stanja, obijenih zidova, veći deo pod kaminom, svetlost je ukrštena i dolazi im sa desne strane. skamije su neadekvatne; kada sede vise im noge, kada stoje ne vide se od skamija. Predstojao je veliki posao pred opštinom Kišfalubom: umesto prozora postavljenje vrata, rušenje kamina, izbacivanje skamija i postavljanje novih kraćih po meri dece. Morao se napraviti novi raspored sedenja, učitelj da sedne kod vrata koja vode u njegov stan, a deci da svetlost dolazi sa leve strane. Jedan najmljeni staratelj je trebalo da čisti i zagreva dvornicu.[17] Odlaskom u mirovinu učitelja Mirka Marjanovića, raspisan je krajem 1892. godine stečaj sa ponuđenom platom od 340 f.[18] Josif Jagić "odvjetnik" iz Mohača snadbeo je 1895. godine i školu u Kišfalubi, sa novim nameštajem i nužnim učilima.[19] Dušan Radojčić kišfalubski učitelj se javno zahvalio 1896. godine veleposedniku Neci Dunđerskom iz Srbobrana, za pretplatu za "Školski list" koju je ustupio njegovoj školi. Proveo je tu samo godinu dana Radojčić, iako je izabran za stalnog 1896. godine. Bila je branjinska škola 1896. godine sada uređena po zakonu. Ali svake godine je redom raspisivan stečaj za mesto učitelja skoro 15 godina, od odlaska starog Marjanovića. Smenjivali su se privremeni učitelji u nizu. Na raspisanom stečaju za upražnjeno mesto srpskog učitelja u mestu vidi se da je osnovna godišnja plata iznosila 340 f. D. Verčević je bio privremeni učitelj u mesnoj školi 1897. godine. Raspisan je stečaj krajem 1900. godine za "učiteljsku štaciju Kišfalubu". Tražen je 1901. godine dekret za učitelja u mestu, Lazara Krestića. Osnovna škla u mestu je 1905. godine srpska veroispovedna, sa jednim zdanjem iz 1868. godine. Učitelj je tada Milan Radivojević, rodom iz banatskog Ferdina, i bio je tri godine u kišfalubskoj školi. Redovnu nastavu je pratilo 58 učenika a u poftornu školu išlo je 22 učenika starijeg uzrasta.[2] Bio je 1907. godine učitelj u mesnoj veroispovednoj školi Milan Radivojević.
Pisao je novosadski časopis 1864. godine, o znamenitom pokojniku Kačfalubcu - Baći Keju Brđanovom. Dvaput je biran zbog svoje čestitosti za opštinskog kneza, ali nije hteo da se primi položaja. Ceo životni vek proveo je kao opštinski foršpan (fijakerista), tugujući za verenicom Smiljom koja se da je ne bi za drugog udali u reci utopila.[20]
Prva Srpska zemljoradnička zadruga u Baranji osnovana je u Kišfalubi, 1898. godine[21] Njen pokretač je bio sposobni i napredni prota Stevan Mihaldžić. Vlast u Pečuju se međutim protivila i ometala njenu registraciju; tražili su da to bude višenacionalna zadruga. Ali Srbi se nisu dali, istrajali su u odluci, pa je polovinom 1898. godine "srpska" zadruga ipak "protokolisana".[22] Njeni zadrugari su već za nekoliko početnih godina uspešnog rada i štednje skupili kapital i prekupili zemlje (100 jutara), za od oko 40.000 k. Zadruga je uspešni rad nastavila i za vreme jugoslovenske kraljevine. U njen sastav je tada ušla nova Vinarska zadruga.
Godine 1905. Kišfaluba ("Baranyakisfalud") je mala opština u Dardanskom srezu, Baranjske županije. Tu ima 1450 stanovnika sa 192 kuće. Nemci dominiraju, a Srba je nešto manje; ima ih 642 pravoslavne duše (ili 44%) sa 122 kuće. Od srpskih javnih zdanja tu su pravoslavna crkva i narodna škola. U naselju je samo poštanski ured. U mestu je srpska crkvena opština. Skupština je redovna pod predsedništvom Trivuna Popovića. Parohija je šeste platežne klase, ima parohijski dom a parohijska sesija iznosi 37 kj. zemlje.[23]
Stanovništvo uredi
Na popisu stanovništva 2011. godine, Branjina je imala 322 stanovnika.[24]
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Branjina je imalo 633 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Reference uredi
- ^ a b "Školski list", Sombor 1866. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1901. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Letopis Matice srpske", Budim 1866. godine
- ^ Joakim Vujić: "Rukovodstvo k francusti gramatic...", Budim 1805. godine
- ^ Jovan Berić: "Pedagogija i metodika za učitelja", Budim 1816. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1870. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1896. godine
- ^ "Težak", Beograd 1921. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1891. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1882. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1886. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1884. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1895. godine
- ^ "Danica", Novi Sad 1864. godine
- ^ "Srpsko kolo", Zagreb 1905. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1938. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 18. 3. 2017.
Spoljašnje veze uredi
 | Ovaj članak vezan za sela u Osječko-baranjskoj županiji je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti. |
Literatura uredi
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
