Valseri

Valseri su germanski narod koji izvorno potiče iz stare Švapske (današnje Bavarske). Između 5. i 6. veka krenuli su prema jugu i u švajcarskim dolinama naselili područje Valisa. U 13. veku ponovo se dogodila seoba nekih grupa koje su naselile doline koje okružuju Monte Rosu i područje Valsesije i doline Gresonija.

Karakteristično naselje

Poreklo

Poznati pod imenom Wallser ili Walser, koje potiče od nemačkog naziva za područje Valisa (Valais na francuskom), ovaj narod nazivaju još i Nemcima Gresonija. Živeli su u nezavisnim zajednicama, gajili ječam, mahunasto povrće i raž, kao i goveda, koze i ovce i proizvodili sir, mast, maslac, vunu i kožu. Zatim bi te proizvode menjali za alat, vino i so. Sledili su promene godišnjih doba kada su u maju vodili stada na ispašu u planine i vraćali u doline u oktobru.

Valserske kuće

U dolinama oko Monte Rose valserske kuće su zbijene i dele zajedničku peć, bunar i presu za masline. Niže predele planinskih obronaka prekrivaju terasasto obrađena polja, dok se na višim nalaze mesta za ispašu domaćih životinja. Tipične valserske kuće sagrađene su od omalterisanih greda jela ili ariša postavljenih na ozidani temelj.

Kuća sa lođom ispunjena policama za sušenje sena

Velika prostorija na donjem nivou upotrebljavala se kao staja, kuhinja i skladište ratarskog alata. Staja koja se grejala prirodnim putem, samo telesnom toplotom životinja, od porodične zimske prostorije zvane vongade bila je odvojena drvenom pregradom. Na gornjim spratovima nalazile su se letnje spavaonice, tkaonica i prostorija zvana spiher koja se koristila kao ostava, ali i kao ambar. Sa spoljašnje strane svakog nivoa kuće nalazila se velika drvena lođa ispunjena policama na kojima se sušilo seno. Krov je bio napravljen od velikih ploča od škriljaca, postavljenih starom tehnikom, danas napuštenom.

Sagrađene znatno jednostavnije i odvojene od kuća bile su staje, a takođe i skloništa koja su se koristila tokom premeštanja goveda na niže planinske pašnjake na koje se stoka dovodila u proleće i pašnjake na većim nadmdorskim visinama. Ove kamene građevine bile su prekrivene krovom od škriljca koji su podupirale masivne grede na stubovima.

Promena godišnjih doba obeležavana je verskim proslavama i gozbama. Početak jeseni slavio se u septembru kada bi napravili veliku lomaču zvanu „vatra radosti”, posle čega je sledila gozba kojom se slavio kraj planinskih ispaša i povratak u selo.

Ražani hleb se pekao u zajedničkim pećima, a pripremalo se i usoljeno meso za iberleke, tradicionalno zimsko jelo koje se posluživalo u vreme kada su sela više meseci bili prekriveni snegom. Na dan Svetog Nikole s pašljaka su se vraćali pastiri i počinjalo bi zimsko razdoblje. Zajednica je ponovo na okupu i svi će moći da učestvuju u zimskim verskim proslavama.

Literatura

• Ferera, Mirela (2006). Narodi sveta. Novi sad: Međunarodni istraživački insitut za kulturu. str. 37—41. ISBN 978-86-86331-01-4.