Vila Horgoš Kamaraš br. 26
Vila Horgoš Kamaraš br. 26, jedna je od izgrađenih vila, na prekretnici 19. u 20. vek, u današnjem Parku prirode Kamaraš, u Horgošu. Vila predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.[1]
| Vila Horgoš Kamaraš br. 26 | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Horgoš |
| Opština | Kanjiža |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | kraj 19. veka |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Istorijat
urediŽeleznička stanica Horgoš-Kamaraš pripadala je krajem 19. veka Gezi Karasu (Кárász Gézа). Posle njegove smrti je zemljište oko uređenog parka i jezera isparcelisano. Krajem 19. veka su izgrađene vile i neophodni kupališni objekti. Nakon Prvog svetskog rata, Kamaraš-kupalište je izgubilo svoju funkciju. Došlo je do naseljavanja kolonista u vile, a objekti u parku su ostali bez namene, izloženi propadanju.
Položaj
urediHorgoš – Kamaraš ima izduženu urbanu matricu, u vidu jedne ulice koja povezuje železničku stanicu sa centralnim parkovskim prostorom oko jezera, dok su uz nju locirane slobodnostojeće vile uvučene u zelenilo parcela. Železnička stanica predstavlja ulaz u Kamaraš. Istočno od nje vodi zemljani put do jezera i parka. Uz senovit put sa drvoredom su poređane vile, sa obe strane.
Na kraju reda vila, park površine 7,71hа prožima se sa jezerom površine 3,75hа. Jezero je obgrlilo park formirajući na taj način neki vid pošumljenog poluostrva. Put od železničke stanice je vodio preko jezera, drvenim mostom, do parka gde su bile smeštene centralne funkcije-gostiona, toplo i hladno kupatilo, „Bagoljvar” i dr.
Arhitektura vile br. 26
urediU izletištu Horgoš Kamaraš izgrađene su vile sa stilskim obeležjima eklektike, secesije i švajcarskog vila. Poslednja u nizu letnjikovaca koji su bili nanizani uz put koji je vodio od železničke stanice do jezera bila je najreprezentativnija. Orijentisana je ka jezeru i parku. Do danas je uglavnom sačuvala izvorni oblik. Njen prvobitni vlasnik je bio Bela Tihi, apotekar iz Segedina. Apoteku je imao i u Horgošu. Vilu je napustio pred Prvi svetski rat, da bi ona nakon toga menjala vlasnike. Dugo godina je bila napuštena i još uvek stoji prazna, ali je novi vlasnik započeo njenu restauraciju. Na prvi pogled, vila ostavlja utisak raskoši i pompeznosti, kao što je uobičajeno, ali sve je to ipak samo lažni sjaj za pokazivanje. Uvučena je u zelenilo bašte koja je do danas, mada zapuštena, zadržala deo svoje lepote i nekadašnjeg sjaja. Izvorna dekorativna ograda od kovanog gvožđa sa centralnom kapijom, kao i centralni kružni bazen oivičen zelenilom su sačuvani.
U organizaciji osnove je jasno izražen osnovni troćelijski raspored prostora, karakterističan za tip letnjikovca u ovim krajevima sa kraja 19. veka. Osnova je razuđena dodavanjem jednog bočnog bloka, u funkciji salona i sa obaveznim tremom uz njega. Salon je dimenzionalno najveći, po horizontali i vertikali, što je prouzrokovalo i dodatne konstruktivne napore. Reprezentativni deo vile-pročeona terasa i salon su dekorativnije rešeni kao i enterijer. Svod salona je povišen sa iluzionističkim slikarstvom, sa obiljem floralnih motiva barskog rastinja isprepletenih sa plavo-ljubičastim cvetovima. Ovo slikarstvo sigurno nije delo nekog iskusnog zidnog slikara, već neke zanatske radionice koje su radile na osnovu šablona krajem 19. veka, čiji radovi su uobičajeni na građanskoj arhitekturi.
Sa pročeonog i bočnog trema je ostvarena veza sa hodnikom i stepeništem za podrum koji odvaja reprezentativni i intimni deo vile. Iz salona je takođe ostvarena veza sa hodnikom i jednom sobom, koja je sa druge dve u vezi, a sve tri su orijentisane ka dvorišnom delu. Ostvarena je mogućnost kružnog kretanja kroz prostor.
Ispod čitavog objekta je podrum koji ima direktan silaz iz hodnika i bočni izlaz u dvorište. Pored hodnika je smešteno pet prostorija koje su bile u funkciji kuhinje, ostave i soba za poslugu.
Po stilskim karakteristikama, objekat pripada romantičarskom „švajcarskom” tipu vila. Pročeljem dominiraju dve celine, drveni trem i masivni blok salona. Šatorastu krovnu konstrukciju trema nose drveni stubovi sa balustradom u kombinaciji drveta i gipsa. Ispod strehe je drveni kasetirani venac, sa dijagonalama. Na pročeonom zidnom platnu dominira veliki trokrilni prozor sa manjim podelama raznobojnog stakla. Zidna malterska dekoracija je svedena oko otvora i na uglovima objekta. Javlja se u vidu kvadera na uglovima, u vidu profilisanog venca i natprozornika, prekinutog timpanona sa nekim vidom obeliska u centralnom delu, od veštačkog kamena. Bočni zabati su rešeni drvenom dekoracijom karakterističnom za „švajcarski tip”. Ostale fasade su daleko skromnije dekorisane obzirom da nisu lako dostupne oku posetilaca i prolaznika. Krov je razuđen, podužni dvovodni sa akcentiranim šatorastim krovom iznad salona i trema.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „Vila Horgoš Kamaraš br. 26”. Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture Subotica. Pristupljeno 15. 2. 2020.
