Vojno-tehnički zavod u Kragujevcu
Vojno-tehnčički zavod u Kragujevcu predstavlja nepokretno kulturno dobro kao prostorna kulturno-istorijska celina od izuzetnog značaja, odlukom Vlade RS broj 633- 2365/2014, od 25. marta 2014. godine (Sl. Gl. RS br. 36/2014. od 24. marta 2014. godine), a kategorisan je za spomenik kulture od izuzetnog značaja odlukom Narodne skupštine RS br. 2, Sl. Gl. RS br. 12 od 12. februara 2016. godine.[1]
| Vojno-tehnčički zavod u Kragujevcu | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Kragujevac |
| Opština | Grad Kragujevac |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1850. |
| Tip kulturnog dobra | prostorna kulturno-istorijska celina od izuzetnog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac |
| www | |
Istorijat uredi
Vojno-tehnički zavod u Kragujevcu, nastao je podizanjem Topolivnice, odlukom Vlade Kneževine Srbije 1850. godine. Izgradnja je započeta 1851. godine, a završena 1853. godine, kada su prvi topovi i izliveni. Zalaganjem kneza Aleksandra, uz saglasnost cara Napoleona III, za prvog upravnika je imenovan Šarl Lubri, nadzornik privatne livnice u Dueu. Značajnim delovanjem Lubria, osnovana je Prva zanatlijska škola radi planske i sistematske pripreme kadrova neophodnih novoj vojnoj fabrici, kao i Radnička bolesnička kasa - preteča ustanova penzijskog osiguranja u Srbiji. Zbog efikasnijeg snabdevanja, 1892. godine, puštena je u rad železnička linija. Tako je fabrika u Kragujevcu postala najznačajnije mesto za proizvodnju oružja, kao i zahvaljujući čuvenom inženjeru i profesoru Todoru Toši Seleskoviću, mesto gde je napravljena i puštena u rad prva električna centrala u Srbiji. Nakon Prvog svetskog rata, počela je pionirska proizvodnja i popravka automobila, koja će kasnije izrasti u najveću fabriku na ovim prostorima.
Građevine uredi
U okviru prostorne kulturno-istorijske celine Vojno-tehnički zavod, nalaze se sledeći objekti:
- Stara topolivnica (sada muzej Stara livnica),
- Veliki dimnjak,
- Stara čaurnica,
- Mašinska/mehanička radionica,
- Upravna zgrada,
- Stan upravnika Zavoda,
- Srpska kraljevska vojnozanatlijska škola (sada Druga tehnička škola),
- Internat vojnozanatlijske škole (sada Politehnička škola),
- Artiljerijska radionica,
- Stara energetika,
- Dečije obdanište,
- Stara ambulanta,
- Artiljerijska podoficirska škola,
- Oficirski stanovi,
- Zastava bezbednost,
- Radionica municije i puškarnice,
- Karoserija,
- Preseraj,
- Proizvodna hala R.A.P.,
- Kajin magacin,
- Stara senara,
- Konjušnica,
- Čaurnica,
- Vatrogasna kula,
- Zgrada ambulante,
- Upravna zgrada pirotehnike i niz drugih objekata.
Zgrada Topolivnice uredi
Zgrada Topolivnice je najstarije zdanje u okviru kompleksa Vojnotehničkog zavoda, podignuta 1882. godine. Zgradu je projektovao Todor Selesković. Zgrada je 1968. godine, nakon izmeštanja, postala muzej. Zdanje je simetrično, u osnovi pravougaono, sa ravnim čeonim fasadama i izvučenim centralnim rizalitom na istočnoj, glavnoj fasadi. Fasade su uspešna kompozicija fugovane opeke, između drvenih greda i malternih površina. Enterijer je defisnisan formom hale sa višim centralnim i dva niža bočna broda.
U neposrednoj blizini se nalazi i dimnjak stare kotlare, koji je podzemnom vezom fizički povezan sa zgradom Livnice. Građen je opekom na visokom soklu od grublje tesanog šestougaonog kamena, sa koga se postepeno uzdiže sužavajući se ka vrhu. Na kamenoj ploči sokla se nalazi urezani tekst sa godinom gradnje oba objekta: Sazidano pod Vladom Kralja Milana 188(2—9). god.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Vojno-tehnčički zavod u Kragujevcu”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac. Pristupljeno 13. 01. 2019.
