Википедија

Gran Saso d’Italija

Gran Saso d’Italija (ital. Gran Sasso d'Italia; dosl. Velika stijena Italije) planinski je masiv u Abrucu u regionu centralne Italije. Njegov prvi vrh, Veliki rog najveća je planina u centralnoj Italiji. Gran Saso čini centar nacionalnog parka Monti dela Laga, koji je uspostavljen 1993 i sadrži najveće planine u kontinentalnoj Italiji južno od Alpa i dio su Apenina, planinskog vijenca koji se proteže cijelom dužinom Apeninskog poluostrva.

Gran Saso d’Italija
Gran Saso d’Italija
Ndm. visina2.912 m m
Koordinate42° 28′ N 13° 33′ E / 42.467° S; 13.550° I / 42.467; 13.550
Geografija
LokacijaAbruco,  Italija
MasivApenini
Panorama Gran Saso d’Italije. U pozadini se vidi Monti dela Laga.
Monte Prema u lancu Gran Saso.
Komo Grande u lancu Gran Saso.

Istorija uredi

Hotel na pola puta od vrha Kampo Imperatorea je mjesto gdje je italijanski fašistički diktator Benito Musolini bio uhapšen od avgusta do septembra 1943, kada je oslobođen od strane nacista. Visoravan je takođe sjedište stanice Kampo Imperatore opservatorija Rima, gdje se sprovode istraživanja o asteroidima i drugim astronomskim objektima. Na južnom obodu Kampo Imperatorea, u sklopu granice sa nacionalnim parkom, nalaze se tri srednjevjekovna gradića, kojima su nekada vladali Medičijevi: Kalazčo, koji se nalazi prije antičke tvrđave Roka Kalazčo, Santo Stefano di Sesanio i Kastel del Monte.

Godine 2005, vrh visok 2.424 m prethodno zvan Genderm, promijenio je ime u Jovan Pavle II, na datum rođenja Jovana Pavla II, koji je umro mjesec ranije.[1] On je Gran Saso posjetio mnogo puta, ističući da ga podsjeća na planine iz rodne Poljske.

U januaru 2017 dogodila se lavina u Gran Sasou. Nakon serije zemljotresa koji su pogodili taj region, većina gostiju hotela okupila se na prvom spratu, čekajući evakuaciju, kada je izbila lavina.[2] U tom trenutku, 40 ljudi (28 gostiju i 12 radnika) bilo je u hotelu.[3] Lavina je prouzrokovala urušavanje dijela krova i pomjeranje hotela 10 metara niz planinu.[4] Italijanske vlasti su procijenile da je lavina bila teška između 40.000 i 60.000 tona kada je pogodila hotel, a težina je narasla do 120.000 tona, dok su snijeg i led pritiskali hotel.[5]

Lavina je potpuno uništila hotel Rigopjano sa četiri zvjezdice, ubivši 21 osobu.[6]

Nauka uredi

Godine 1984. izgrađen je tunel sa dvije trake, dug 10 km, u sklopu auto puta, kroz masiv Gran Saso. Godine 1995, izgrađen je drugi paralelni tunel. Konstrukcija tunela uključuje podzemnu laboratoriju za fiziku u Aserđiju.

Laboratorija je okružena sa tri velike podzemne komore, koje leže 1.400 metara ispod površine. Gradnja laboratorije i drugog tunela izazvala je veliko protivljenje italijanskih i međunarodnih ekoloških organizacija, uključujući Pro naturu, LIPU i klub Alpino iz Italije, kao i Svjetsku fondaciju za prirodu, Grinpis i Prijatelje zemlje. Zaštitnici životne sredine istakli su da će laboratorija za nuklearnu fiziku ležati na jednoj ili dvije visoko aktivne seizmičke greške, koje će izgradnja tunela pomiješati sa glavnim akviferima; kao i da će njihova izgradnja degradirati ekološki osjetljivu i značajnu oblast. Podzemna laboratorija, koja je otvorena 1989, sa svojom niskom radijacijom, koristi se za eksperimente iz elementarne i nuklearne fuzike, uključujući izučavanja neutrina, kosmičkog zračenja, tamne materije, radioaktivnosti, kao i iz geologije i biologije.

LNGS (ital. Laboratori nazionali del Gran Sasso) je odredište neutrina uključenih u anomaliji brže od svjetlosti, objavljene u septembru 2011.

Na ljeto 2014, objekat je bio instrument u potvrđivanju prethodnih teorija o glavnom izvoru energije sunca, kada fuzija dva protona proizvodi neutrino[7]

Điro d’Italija uredi

Gran Saso je na Điro d’Italiji vožen šest puta do sada. Prvi put se na Điru našao 1971, na etapi 5, pobijedio je Visente Lopez Karil.[8] Drugi put na Điru, Gran Saso je vožen 1975, na trećoj etapi. Cilj etape u dužini 175 km bio je uspon Prati di Tivo, Đovani Bataljin je pobijedio.[9] Na Gran Saso nije se išlo deset godina, a treći put vožen je 1985 godine, cilj je bio kao i prve godine — Kampo Imperatore. Na etapi dugoj 195 km trijumfovao je Franko Kjočoli.[10] Godine 1989, Gran Saso se našao na Điru po četvrti put, u dužini 183 km, sa ciljem u Kampo Imperatoreu. Trijumfovao je Danac Džon Karlsen, 29 sekundi ispred Luisa Erere.[11] Deset godina se čekalo na povratak na Gran Saso, koji je peti put vožen na Điru 1999. Etapa je bila duga 253 km, pobijedio je Marko Pantani.[12] Pantani je išao ka svojoj drugoj pobjedi na Điru, nakon etape 20 imao je 5 minuta prednosti ispred Paola Savoldelija, ali je u jutro prije starta etape 21 diskvalifikovan zbog visokog nivoa hematokrita. U znak protesta, cijeli tim za koji je Pantani vozio — Merkatore Uno, napustio je Điro.[12]

Nakon 18 godina, Gran Saso je vožen na Điro d’Italiji 2018.[13] Vožen je na devetoj etapi, u dužini od 224 km, cilj je bio na Kampo Imperatoreu.[14][15] Trijumfovao je Britanac Sajmon Jejts, u roze majici. Na cilj je stigao sa Tibom Pinoom i Estebanom Čavez, koje je pobijedio u sprintu.[16]

Etape na Điro d’Italiji uredi

Godina Etapa Start etape Distanca (km) Pobjednik etape Lider trke
2018. 9 Pezko Sanita 224 Sajmon Jejts Sajmon Jejts
1999. 8 Peskara 253 Marko Pantani Marko Pantani
1989. 8 Korno 183 Džon Karlsen Erik Brekink
1985. 14 Frozinone 195 Franko Kjočoli Bernar Ino
1975. 3 Ankona 175 Đovani Bataljin Đovani Bataljin
1971. 5 Pezkaseroli 198 Visente Lopez Karil Ugo Kolombo

Reference uredi

  1. ^ „Peak is named after late pontiff”. BBC News. 18. 5. 2005. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  2. ^ „Italy avalanche: Ten found alive in Rigopiano hotel after two days”. BBC News. 21. 1. 2017. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  3. ^ „Death toll of Italy hotel avalanche keeps rising, as first funerals held”. Global Times. Xinhua. 25. 1. 2017. Arhivirano iz originala 02. 02. 2017. g. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  4. ^ „Rigopiano hotel avalanche: Italian rescuers find no sign of life”. BBC News. 19. 1. 2017. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  5. ^ Rome, Josephine McKenna. „Avalanche boy left an orphan as parents confirmed dead”. Independent. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  6. ^ „Italy’s Rigopiano hotel death toll reaches 29, rescue operation over”. TASS Russian News Agency. Arhivirano iz originala 04. 03. 2022. g. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  7. ^ Gary, Stuart (28. 8. 2014). „Scientists see the 'soul' of the Sun”. ABC. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  8. ^ „1971 Giro d'Italia”. bikeraceinfo.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  9. ^ „1975 Giro d'Italia”. bikeraceinfo.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  10. ^ „1985 Giro d'Italia”. bikeraceinfo.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  11. ^ „1989 Giro d'Italia”. bikeraceinfo.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  12. ^ a b „1999 Giro d'Italia”. bikeraceinfo.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  13. ^ „2018 Giro d'Italia stage 9 preview”. Cyclingnews.com. 29. 11. 2017. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  14. ^ Farand, Stephen (29. 11. 2017). „2018 Giro d'Italia route revealed”. cyclingnews.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  15. ^ „2018 Giro d'Italia”. bikeraceinfo.com. Pristupljeno 29. 1. 2018. 
  16. ^ „Simon Yates wins at Gran Sasso d'Italia”. cyclingnews.com. Immediate Media Company Ltd. 13. 5. 2018. Pristupljeno 21. 5. 2018. 

Spoljašnje veze uredi

 
Gran Saso d’Italija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гран_Сасо_д’Италија&oldid=27720253”