Gran Čako

Gran Čako (šp. Gran Chaco; keč. chaku — zemlja lova) je prostrana nizija meridijanskog pravca pružanja između 19° i 30° jgš. Smeštena je u centralnom delu Južne Amerike na teritoriji Paragvaja i Argentine. Blago se spušta od podgorine Anda na severozapadu (400 metara nadm. visine) ka jugoistoku (100 metara nadm. visine).

Geografija uredi

Nizija je tekonski ugib ispunjen paleozojskim i mezozojskim sedimentima. Okružena je Andima i Brazilskom visijom, pa je shodno tome prilično izolovana. Gran Čako je jedan od natoplijih prostora na kontinentu. Temperature mogu dostići čak 47 °C, a prosek tokom najtoplijeg meseca januara je 27-28 °C. Klima je kontinentalno-tropska. Ovakav klimat pogoduje velikim amplitudama, pa su tokom zime temperature do 13 °C, a neretko i ispod 0 °C. Količina padavina opada od istoka ka zapadu sa 800 milimetara do 500 milimetara. U dolini reke Paragvaj talog dostiže i 1.200 mm. Vlažni period je od oktobra do aprila.

Sa podgorina Anda spuštaju se reke poput Pilkomaja (2.500 km), Bermeha (1.500 mm), zatim Rio Salado i na kraju najveća reka Paragvaj koja prima vode pomenutih tokova. Pargvaj je dug 2.621 kilometar i pritoka je Parane. Velika količina vode gubi se u močvarama, a tokom leta nivo narasta za devet metara što dovodi do poplava u priobalju. U vreme suše reka Pilkomajo presuši pre ušća u Paragvaj.

Zemljište ovih prostora je zaslanjeno i mrko-crvene boje. Dominiraju lispopadne šume niskog drveća, zatim šume kvebrača, kserofitne trave, žbunje (monte). Oko reka javljaju se palme koje dostižu visine i do 40-50 metara.

Podela uredi

Gran Čako se može podeliti na tri celine — „Severni Čako“ (Chaco Boreal), koji obuhvata prostore između gornjeg dela toka Paragvaja i srednjeg dela toka Pilkomaja, zatim „Središnji Čako“ (Chaco Central) između donjeg dela Pilkomaja i Bermeha i „Južni Čako“ (Chaco Sud), koji obuhvata prostore reka Bermeho i Rio Salado. Severni Čako je u Paragvaju, a ostali delovi su u Argentini.

Stanovništvo i privreda uredi

Ova nizija je retko nasenjena na s prosečnom gustinom od 1 stanovnika po kilometru kvadratnom. U Severnom Gran Čaku živi oko 20.000 stanovnika, pretežno Indijanaca iz jezičke grupe Tupi-Gvarani. U Središnjem Čaku je oko 300.000, a u Južnom 700.000 stanovnika. Stanovništvo se bavi zemljoradnjom (gajenje soje, kukuruza, manioke i dr), stočarstvom, lovom i ribolovom. Najveće bogatstvo Gran Čaka je drvo kvebračo (quebracho), koje je našlo primenu u brojnim sferama društva, naročito u proizvodnji tanina. Najveća naselja su Formosa (230.000 stanovnika) u Paragvaju, i Rezistencija (370.000) i Santijago del Estero (360.000) u Argentini.

Vidi još uredi

Literatura uredi

Vujadinović, S. (2009):Regionalna geografija Južne Amerike, Geografski fakultet, Beograd