Grb Nemanjića
Grb Nemanjića je srebrni dvoglavi orao na crvenoj pozadini. Srpski vladari su grb dvoglavog orla preuzeli od Vizantije. Ana, žena Stefana Nemanje kći vizantijskog cara Romana IV "donela je u miraz u Srbiju belog orla kao simbol carski".[1]
| Nemanjići | |
|---|---|
 | |
| Detalji | |
| Nosilac | Nemanjići |
U vreme Stefana Prvovenčanog, koristio se crveni dvoglavi orao na srebrnoj pozadini, dok je u vreme Stefana Dušana došlo do inverzije boja i pojavljuje se srebrni orao na crvenoj pozadini.
Tokom 14. veka su postojale različite varijante grba Nemanjića - srebrni dvoglavi orao na crvenoj pozadini, i crveni dvoglavi orao na srebrnoj pozadini. Na kraju se ustalila varijanta srebrnog orla na crvenom polju, nasuprot vizantijskog crnog orla na zlatnom polju, i ta varijanta se danas smatra grbom Nemanjića.
Pojavljivanja grba uredi
Dvoglavi orao je prvobitno bio simbol Vizantijskog carstva, i predstavljao je duhovnu i svetovnu vlast Vizantijskih vladara. Kasnije je postao uobičajeni heraldički motiv i tokom istorije se nalazi na grbu nekolicine istočnoevropskih država.
Najstarija ktitorska freska na našim prostorima koja prikazuje dvoglavog orla je slika humskog velikog kneza Miroslava u crkvi Svetog apostola Petra na Limu, kod Bijelog Polja. Knez nosi kratak plašt crvene boje, ceo pokriven malim dvoglavim orlovima u krugovima. [2]
Na jednom ugovoru sa Dubrovnikom, iz 1247 — 1249. godine, vidi se pečat sa dvoglavim orlom koji koristi Miroslavljev sin Andrija.[2]
Vladari iz dinastije Nemanjića, Stefan Prvovenčani (1196—1228), veliki župan pa kralj, kralj Radoslav i kralj Vladislav, na freskama u Žiči, Bogorodici Ljeviškoj, Mileševi i Studenici na odeći nose žute tj. zlatne dvoglave orlove u krugovima, najčešće na crvenoj podlozi. Stefan Prvovenčani, na poznatim freskama na kojima je prikazan u manastirima Žiča (čiji je on bio ktitor) i Bogorodica Ljeviška, na različitim haljinama obavezno nosi žute tj. zlatne orlove u krugovima.[3] Moguće je da isti znak postoji tj. da je postojao i na njegovom portretu u manastiru Mileševa, ali to nije moguće utvrditi zbog velike oštećenosti freske. Njegovi portreti u Bogorodici Ljeviškoj (1307) i Mileševi (1309—1316) su nastali tek nešto posle vremena Stefana Prvovenčanog (veliki župan 1196-1217. i kralj 1217—1228).[2]
Naslednik Stefana Prvovenčanog, kralj Radoslav, ostavio je dva autentična fresko-portreta: jedan u Žiči a drugi u riznici manastira Studenica (1234). Na ove dve slike kralj nosi različita odela, različitog tipa i sa različitim ornamentima ali se na oba portreta, na crvenoj podlozi, u krugovima, nalaze zlatni dvoglavi orlovi.[2]
Za grb koji je koristio Dušan Nemanjić (kralj 1331 — 1345, car 1346 — 1355) se ni danas ne zna, osim za grb na zastavi koji se pojavljuje 1339. godine u portolanu katalonskog kartografa, njegovog savremenika, Anđelina Dunserta. Na njemu je prikazano kraljevstvo Dušana Nemanjića sa njegovom prestonicom Skopljem, nad kojim se vijori zlatni barjak sa crvenim dvoglavim orlom.[2]
Dvoglavi orao, koga vidimo već na novcu i pečatima Dušanovog vlastelina Olivera, i kasnije Lazarevića i Brankovića, javlja se kao dvoglavi zlatni orao na crvenom polju sa rogovima u kljunu u zbornicima Ulriha Rihentala (Ulrich Reichental) i Konrada Grinenberga (Konrad Grünenberg) kao grb srpskih despota.
Iako se dvoglavi orao prvi put kod srpske vlastele pojavljuje još u doba Stefana Nemanje (1166—1196), potpunu afirmaciju stiče tek u vreme Stefana Dušana. To se dovodi u vezu sa nastojanjima Stefana Dušana da srpska kraljevina postane pravi nastavljač i obnovitelj Vizantijskog carstva, srušenog 1204. godine, umesto države na čijem čelu su se nalazila dinastija Paleologa. Iz tog razloga toga je se on proglasio za 'Cara Srba, Bugara i Romeja, a iz Vizantije je pored već usvojenog dvorskog ceremonijala preuzeo i dvoglavog orla kao simbol carske vlasti.
Reference uredi
Izvori uredi
Literatura uredi
- Aleksandar Solovjev: Istorija srpskog grba i drugi heraldički radovi, Beograd, 2000.
- Branko Marušić: O osnovnim pitanjima srpske heraldike, Beograd, 2005.