Arhiepiskop srpski Danilo II
Sveti Danilo II, ili Danilo Pećki (oko 1270 — 19. decembar 1337) bio je pravoslavni 11. arhiepiskop srpski, hrišćanski svetitelj i književnik.[1]
| Danilo II | |
|---|---|
 Sveti Danilo II — freska iz Pećke patrijaršije | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1270. |
| Mesto rođenja | Srbija |
| Datum smrti | 19. decembar 1337. (66/67 god.) |
| Mesto smrti | Srbija |
| arhiepiskop srpski | |
| Godine | (1324-1337) |
| Prethodnik | Nikodim I |
| Naslednik | Joanikije II |
Biografija uredi
Njegovo svetovno ime pre monašenja nije zabeleženo. Bio je poreklom iz vlastelinske porodice. Bio je u dvorskoj službi kod kralja Milutina odakle je pobegao u Končulski manastir kod Ibra, gde ga je iguman Nikola zamonašio i dao novo ime Danilo. Kao jeromonah bio je godinu i po dana kod arhiepiskopa Jevstatija II. Posle toga je na saboru održanom u Srbiji izabran za igumana Hilandara. U periodu 1307—1309. Hilandar i Sveta Gora su trpeli napade katalonskih razbojničkih četa. Tada je iguman Hilandara bio Danilo, u tim okolnostima više ratnik,[2] diplomata i upravnik nego monah.
Polovinom 1311. godine izabran je za episkopa banjskog i dolazi u Srbiju gde kao episkop nadgleda završetak radova na manastiru Banjska, zadužbini kralja Milutina. Po završetku gradnje, početkom 1315. godine, povlači se u Hilandar. Iduće, 1316. godine, dolazi u Srbiju na poziv kralja Milutina, čija je želja bila da Danilo postane novi srpski arhiepiskop posle smrti Save III 16. jula 1316. godine. Izborni sabor se sastajao tri puta i tek je 1317. za arhiepiskopa izabran iguman hilandarski Nikodim, Danilov učenik.
Danilo je tada izabran za episkopa humskog sa sedištem u Bijelom Polju, u Sabornoj crkvi svetih apostola Petra i Pavla. Bio je prisutan kada je umro kralj Milutin 29. oktobra 1321. godine i bio je na njegovoj sahrani u manastiru Banjska. Pre toga je 8. februara 1314. kao episkop banjski bio prisutan kada je umrla njegova majka kraljica Jelena, koja je sahranjena u manastiru Gradac.
Polovinom 1322. godine se ponovo povukao u Hilandar i humsku eparhiju ustupio episkopu Stefanu Pekpalu. Posle smrti arhiepiskopa Nikodima, Danilo je 14. septembra 1324. godine izabran za jedanaestog arhiepiskopa srpskog. Stolovao je u Magliču.
Kao arhiepiskop posvetio se izgradnji novih crkava i obnavljanju starih. Pod njegovim nadzorom zidani su manastir Dečani i manastir Banja. U dinastičkim sukobima nastupao je kao pomiritelj, izmirio je kralja Dragutina i kralja Milutina, zatim Milutina i Stefana Dečanskog. U monaškom životu bio je strogi podvižnik, imao je „dar suza“.
Preminuo je noću između 19. i 20. decembra 1337. godine.
Srpska pravoslavna crkva ga je proglasila za svetitelja i njegov dan slavi 20. decembra po crkvenom, to je 2. januara po gregorijanskom kalendaru. Odbor Srpske akademije nauka i umetnosti ga je krajem 20. veka uvrstio u 100 najznamenitijih Srba.
U decembru 1987. godine povodom 650 godina od njegove smrti održan je međunarodni naučni skup u organizaciji SANU. Postoji i zbornik tog skupa.[3]
Književni rad uredi
Napisao je šest žitija (Žitije kraljice Jelene, 1317, Žitije kralja Dragutina, 1320/1330, Žitije kralja Milutina, 1324, Žitije arhiepiskopa Arsenija I, Žitije arhiepiskopa Joanikija i Žitije arhiepiskopa Jevstatija I, sva tri između 1324. i 1327) i dve službe (Služba arhiepiskopu Arseniju i Služba arhiepiskopu Jevstatiju, oba pre 1324). Žitija čine jezgro zbornika Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih (tzv. Danilovog zbornika, u narodu poznatog kao Carostavnik, izd. Đuro Daničić Beograd i Zagreb 1866), koji je kodifikovan verovatno tek posle 1375. i koji sadrži i književne radove tzv. Danilovih nastavljača. U tom smislu ovaj zbornik predstavlja Danilovo nastojanje da stvori neku vrstu srpskog prologa. U književnom pogledu, Danilova žitija su prekretnica u odnosu na žitijni žanr koji se u Srbiji do njega negovao i koji se oslanjao na vizantijsku hagiografsku shemu (Sveti Sava, Stefan Prvovenčani, Domentijan, Teodosije): Danilo je pisao o ličnostima koje je neposredno poznavao, pa njegova žitija imaju ne samo memoarske odlike i živo ocrtane likove velikaša, ratnika, duhovnika i dr. piščevih savremenika, nego i mozaičku i složenu kompoziciju kakvu je zahtevao piščev književni postupak (veća celina sastavljena je od više manjih žitijnih tekstova i meša više žanrova: molitve, plačeve, pohvale, dijaloge pisca sa svojom dušom, poučenija, ispovedanja i dr). Skladno kompoziciono smenjivanje hagiografskog i himnografskog žanra naročito je vidno u Žitiju kraljice Jelene, najvišem dometu Danilovog dara, gde dolaze do izražaja „preokupacije svetogorskog učenog monaštva koje su u to vreme i nešto kasnije postale osnov palamitske isihastičke teologije“ (Dimitrije Bogdanović). Bogatstvo Jelenine duhovnosti u ovom žitiju, produbljivanje unutrašnjeg života svojih junaka uopšte i težnja ka razvijanju književnih slika i scena još više približava Danilovo delo odmerenom psihologizmu u poetici i ideologiji isihazma i jednom osobenom i snažnom spiritualizovanom književnom izrazu koji se sve više razlikuje od narativnosti Teodosijevog tipa i koji će otvoriti nov put Danilovim nastavljačima. Službe je Danilo pisao za crkvene potrebe, pogotovu za utvrđivanje kulta sv. Arsenija, naslednika sv. Save na arhiepiskopskoj stolici. Bez poetskih uzleta jednog Domentijana ili književne virtuoznosti Teodosijeve, Danilova poezija ipak obiluje metaforama i atributima, teži uzvišenom poetskom izrazu i veličanju duhovnih vrednosti likova i, kao i u žitijima, demonstrira „veštinu da se sa malo reči dosta kaže”, upotpunjujući tako „svestrani literarni profil najznačajnijeg srpskog pisca HIV v.“ (Damnjan Petrović).
Prevod na savremeni srpski jezik uredi
- Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih. Preveo dr Lazar Mirković. Predgovor napisao dr Nikola Radojčić. Beograd, SKZ, 1935.
- Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih. Službe. Priredili Gordon Mak Danijel, Damnjan Petrović, današnja jezička verzija Lazar Mirković, Dimitrije Bogdanović, Damnjan Petrović. Beograd, Prosveta, SKZ, 1988, Stara srpska književnost u 24 knjige, knj. 6.
Reference uredi
- ^ Vuković 1996, str. 153-154.
- ^ Srpski plemić odbranio Svetu Goru od opsade („Večernje novosti“, 22. decembar 2013)
- ^ Arhiepiskop Danilo II i njegovo doba: međunarodni naučni skup povodom 650 godina od smrti: decembar 1987; urednik Vojislav J. Đurić, izd. SANU, 1991. godine, ISBN 978-86-7025-137-3 COBISS.SR 2609420
Literatura uredi
- Damnjan Petrović: Pesnički radovi arhiepiskopa Danila, u: Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih. Službe. Priredili Gordon Mak Danijel, Damnjan Petrović, današnja jezička verzija Lazar Mirković, Dimitrije Bogdanović, Damnjan Petrović. Beograd, Prosveta, SKZ, 1988, Stara srpska književnost u 24 knjige, knj. 6.
- Sveti vladika Nikolaj: Ohridski prolog za 20. decembar
- Justin Popović: Žitije Danila II
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Evro, Unireks, Kalenić.
- Dimitrije Bogdanović: Istorija stare srpske književnosti, Beograd, SKZ, 1980.
- Đorđe Trifunović: Kratak pregled jugoslovenskih književnosti srednjega veka, Beograd, Filološki fakultet Beogradskog univerziteta, 1976.
- Dejan Mihailović: Vizantijski krug (Mali rečnik ranohrišćanske književnosti na grčkom, vizantijske i stare srpske književnosti), Beograd, „Zavod za udžbenike“, 2009, str. 54–56.
- Milojević, Snezana J. (2016). „The Phenomenon of Creativity in Hagiographies of Archbishop Danilo and His Disciple”. Filolog – Časopis Za Jezik Književnost I Kulturu: 452—469. doi:10.21618/fil1614452m..
Spoljašnje veze uredi
- Vremenska kapsula: Arhiepiskop Danilo II Pećki (RTS Kulturno- umetnički program - Zvanični jutjub kanal)
- Sava Vuković: Sveti Danilo II arhiepiskop srpski (iz knjige „Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka“)
- Radomir V. Popović: Kratak pregled srpske crkve kroz istoriju
- „Žitija svetih“, 20. decembar, Justin Popović (jezik: srpski)
- Rad arhiepiskopa Danila Drugog u Žiči („Pravoslavlje“, br. 945-946, 1. avgust 2006)
- Pesme arhiepiskopa Danila II
- Arhiepiskop srpski Danilo II — mudrac iz Magliča („Politikin Zabavnik“, 2. januar 2009)
- Tajni život srpskog vladara iz senke („Večernje novosti“, 12. april 2015)
- Ktitorska delatnost arhiepiskopa Danila II, doktorska disertacija (2015)
