Дафина
Dafina (Elaeagnus angustifolia L.) pripada istoimenoj familiji Elaeagnaceae. Ime roda potiče od grčkih reči ελατια = maslina i αγνος = konopljika (zbog sličnosti sa maslinom i konopljikom), a ime vrste znači uskolisna. Srpski nazivi, pored naziva Dafina koji je najčešći, su i grčka vrba, davina, zlolesina, igda, maslenka, mirisava vrba, mirišljava vrba[1].
| Dafina | |
|---|---|
| |
| Dafina u parku kod Mostarske petlje. | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | E. angustifolia
|
| Binomno ime | |
| Elaeagnus angustifolia | |
| Sinonimi | |
| |
Opis vrste uredi
Listopadno, manje, brzorastuće drvo, ili žbun, visina 8-10 m. Grane sa trnovima. Mlade grane su pokrivene srebrnastim ljuspama. Pupoljci sitni, okruglasti. Koren veoma razvijen dubok sa razvijenim bočnim korenovima.
Listovi naizmenični, 5-8 cm dugi i do 2cm široki, na vrhu tupo zašiljeni, pri osnovi suženi. Na licu sivkastozelene boje a na naličju ljuspasto srebrastobeli. Na mladim izbojcima listovi često prezime.
Cvetovi četvoročlani, zvonasti, dvopolni, aktinomorfni, dorzalno srebrni, ventralno žuti, veoma mirišljavi i medonosni, pojedinačni ili do 3 cveta zajedno u pazuhu listova, 4–6 mm dugi. Cvet bez krunice sa 4 prašnika na kratkim filamentima i monokarpnim tučkom. Cveta u maju ili junu.
Plod mesnata izdužena koštuničava ahenija, svetložuta do beličasta spolja sa srebrnastim ljuspicama, 1–1,5 cm duga i 8–9 mm u prečniku. Mesnati deo je brašnjav, slatkast i jestiv. Sazreva krajem avgusta i u septembru. Setveni materijal, ahenija bez omotača je izdužena, pri vrhu zašiljena sa 8 uzdužnih crvenosmeđih brazdica, tvrda.[2][3][4]
Areal uredi
Od prirode dafina je rasprostranjena u zapadnoj i centralnoj Aziji, Palestini, od juga Rusije i Kazahstana do Turske i Irana. Opseg introdukcije proteže se na istočno Sredozemlje i srednju Aziju. Prvo je kultivisana u Nemačkoj od 1736, sada je se široko uzgaja širom južne i centralne Evrope, kao ukrasna biljka zbog mirisnih cvetova, jestivog ploda, atraktivnih srebrnih listova i crne kore. U Makedoniji se smatra autohtonom vrstom. U Evrpu su je doneli Turci priliom osvajačkih pohoda. Prenesena je i u Ameriku za vreme migracionih putovanja u 18 veku i raširila se duž rečnih tokova[2][5][6].
Bioekološke karakteristike uredi
U pogledu stanišnih uslova dafina je skromna, heliofilna vrsta. Obično je na suvim, peskovitim zemljištima, ali uspeva i na vlažnijim rubnim, degradiranim zonama kao i urbanim prostorima. U Severnoj Americi se raširila na terene koji su povremeno poplavni, gde je potisnula vrbe i topole. Uspeva na glinovitom, ilovastom kao i zaslanjenom zemljištu. Koren u zavisnosti od karakteristika tla može da stupi u simbiozu sa bakterijama azotofiksatorima (Frankia spp.) pa stoga može da raste na vrlo siromašnom tlu.
Otporna je na sušu i dobro podnosi niske i visoke temperatura od –45 do +40oS, dim, prašinu i polutante iz vazduha. Najbolje uspeva u uslovima kontinentalne klime sa toplim letom i hladnom zimom.
Značaj uredi
Kao ukrasna biljka u parkovima, vrtovima, zelenim prostorima često se koristi zbog dekorativnih listova, mirišljavih i medonosnih cvetova. Pogodna je za žive ograde ali se uglavnom koristi kao soliter ili u grupama. Može se koristiti i za pošumljavanje slatina, vetrozaštitne pojaseve zbog guste krune kao i za učvršćivanje padina i obala zbog snažnog korena.
Medonosna je vrsta. Mesnati deo ploda je jestiv. Kora se koristi za štavljenje kože. Plodovi i listovi ispoljavaju lekovita svojstva, i upotrebljavaju se kao antipiretici. Iz cvetova se dobija ulje za proizvodnju parfema.
Kada se introdukuje na neka staništa van prirodnog areala, može brzo da ih ugrozi jer postaje invazivna i menja prirodni ekosistem. Uzrok invazivnosti je otpornost na nepovoljne faktore sredine i velika vitalnost klijavaca. Pored toga seme je otporno na stomačnu kiselinu sisara i ptica pa se lako prenosi endozoohorijom. Ima jaku izdanačku snagu iz panjeva, korena i stabla. U SAD u dve savezne države nalazi se na listi štetnih korova, a u jednoj je potencijalno invazivna, jer ugrožava domaću floru, a zbog plodova je uticala na populacije ptica i riba. Invazivnost kod nas nije zapažena[7].
Razmnožavanje uredi
Razmnožava se pretežno semenom ili vegetativno. Može da cveta i plodonosi već u 3. godini. Zbog tvrdog perikarpa potrebna je skarifikacija, a zbog dormantnosti embriona potrbna je 2-3 mesečna hladna stratifikacija. Seme najbolje klija u slabo alkalnoj sredini[8]. Ožiljavanje reznica stabla je bolje ako se ukloni deo kore u osnovi reznice i koristi hormon za ožiljavanje.[9].
Reference uredi
- ^ Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII
- ^ a b Krussman G. (1986): Manual of Cultivated Broadleaved Trees and Shrubs, Batsford.
- ^ Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
- ^ National Plant Data Center, NRCS, USDA. Baton Rouge, LA 70874-4490 USA.
- ^ Richard J. Huggett : Fundamentals of biogeography, USA
- ^ Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda.
- ^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd ISBN 978-86-7602-009-6
