Duvan (rod)
Duvan ili duhan (lat. Nicotiana) je naziv roda uglavnom zeljastih biljaka iz familije Solanaceae, kao i najpoznatije vrste ovog roda — Nicotiana tabacum (obični duvan), koja se sadi po čitavom svetu radi sakupljanja listova. Listovi se najčešće koriste za pušenje.
| Duvan | |
|---|---|
| |
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Eudicotidae |
| Kladus: | Asterids |
| Red: | Solanales |
| Porodica: | Solanaceae |
| Pleme: | Nicotianeae |
| Rod: | Nicotiana L. 1754. |
| vrste | |
|
N. acuminata | |
Ime rodu je dato po prezimenu Žana Nikoa (franc. Jean Nicot), francuskog poslanika u Lisabonu, koji je 1560/61. poslao duvan u Francusku radi korišćenja u medicini[1]. Areal roda obuhvata Severnu i Južnu Ameriku, južnopacifička ostrva, kao i delove Australije i Afrike. U rodu postoji oko 60 vrsta. Najveći značaj imaju uzgajane vrste obični duvan (N. tabacum), krdža (N. rustica) i duvanika (N. alata).
Opis[1] uredi
Biljke iz roda duvana su najčešće jednogodišnje ili (ređe) višegodišnje zeljaste biljke, polužbunovi ili žbunovi, uspravnog stabla, sa prostim i celim listovima. Na listovima se često nalaze žlezdaste dlake. Cvetovi su sakupljeni u vršne cimozne cvasti, koje podsećaju na grozd ili štit. Pomalo zigomorfnu krunicu čini 5 kruničnih listića, sraslih u obliku levkaste cevi. Plod je dvooka ili četvorooka čahura, otvara se po kapcima. Seme je sitno, semenjača je mrežasto naborana po površini.
Ekologija duvana uredi
Iako se u biljkama duvana nalaze razni repelenti (poput gemakrena i anabazina) i otrovni piperidinski alkaloidi, koji zajedno čine biljke nejestivim, postoje biljojedi koji se mogu bez opasnosti hraniti duvanom. Među njima su gusenice pojedinih noćnih leptira, buvači Epitrix cucumeris i Epitrix pubescens, kao i pojedini valjkasti crvi.
Najčešći paraziti duvana su virusi i gljive. Najpoznatiji je virus mozaične bolesti duvana (TMV), jer je ujedno i prvi opisani virus.
Upotreba duvana uredi
Pored pušenja duvan se i žvaće, ušmrkava. Duvan se koristi i u farmaceutskoj industriji jer je bogat nikotinom.[2]
Cigaretni dim se sastoji od kapljica smole, nikotina, ugljen monoksida i drugih gasova. Osnovni aktivni farmakološki sastojak duvana je nikotin i on uzrokuje naviku i zavisnost. Jedna cigareta sadrži oko 2 mg nikotina, a smrtonosna doza za čoveka iznosi 0,05 g. Nikotin prodire u krvotok i resorbuje se dok pušač uvlači dim u pluća, a količina resorbovanog nikotina varira od 20-90%. Pod uticajem nikotina nestaje osećaj umora, smanjuje se potreba za hranom, stežu se vene, ubrzava rad srca, povišava krvni i srčani pritisak, a istovremeno se povišavaju masnoće i šećer u krvi. Pola sata nakon pušenja funkcije se vraćaju na normalu. Pušenje smanjuje osećaj mirisa i ukusa.
Galerija uredi
-
Polja duvana. -
Sušenje duvana u Makedoniji.
Reference uredi
- ^ a b Stjepanović-Veseličić L. 1974. Rod Nicotiana L. U: Josifović M. (ed.) Flora SR Srbije VI. SANU: Beograd.
- ^ Karakteristike otvaranja duvanske prodavnice