Zanatstvo

Zanatstvo (tur. sanat, arap. صَنْعَة [ṣan’a]), delatnost je koja se bavi proizvodnjom, popravkom ili održavanjem nečega. Zanat je prethodnik industrijske – fabričke proizvodnje.

Zanatska radnja u Nju Delhiju, Indija

Kujundžija u Tunisu

Njega vrši pojedinac kao usko-stručno obučeno lice ili u saradnji sa više stručnih, pomoćnih radnika.

Majstori koji su „izučili“ zanat su svoj proizvod pravili od početka do kraja. Na primer obućar bi od kupljene, obrađene kože i uz pomoć alata i potrošnih materijala kao što su konac, ekseri i lepak pravio cipelu za kupca, od početka do kraja.

Podela

• proizvodno zanatstvo i
  • obućarstvo, duborezački radovi, ćilimarstvo, kolarstvo i dr.
• uslužno zanatstvo.
  • zidarstvo, ugostiteljstvo, berbersko-frizerske usluge i dr.

Uslužno zanatstvo je u povoju, dok proizvodno gubi na značaju.

Fabrička proizvodnja

U fabričkoj proizvodnji proces proizvodnje (npr. cipele) se deli na faze, jedni kroje, drugi šiju, treći lepe, četvrti pakuju... U fabričkoj proizvodnji radnici se najčešće obučavaju za jednu tehnološku operaciju, obuka traje brzo i može se koristiti jeftinija i manje kvalifikovana radna snaga.

Fabrička proizvodnja je svojom masovnošću, primenom sofisticiranih mašina omogućila proizvode koji su znatno jeftiniji od zanatskih i time polako odgurala zanate u zaborav.

Stari zanati

Stari zanati su pre stotinak godina bili izvor prihoda i mogućnost snabdevanja stanovništva neophodnim potrepštinama. Mnogi od njih su izčezli pred industrijskom revolucijom. Zanatska proizvodnja se realizovala u zanatskim radnjama a posao su vodili majstori. Oni su za svoje pomoćnike imali kalfe i šegrte. Zanat se učio godinama. Na prostoru bivše Jugoslavije su mnogi nazivi za zanate ostali iz turskog doba, naročito oni koji u svom nazivu imaju slovo „dž“.

Ponekad država, u nastojanju da radi zaštite kulturne baštine i eventualnih dodatnih prihoda od turizma očuva zanate, na njih primenjuje manje poreze ali i zahteva da budu posebno obeleženi kao „proizvod starog zanata“.

Povezano

• Zanatlija

Literatura

• Mastilo, Natalija (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd.
• Danica Đokić, Zanati u Požarevcu krajem 19. i početkom 20. veka, Narodni muzej Požarevac.