Istorijski arhiv „31. januar“ Vranje
Istorijski arhiv „31. januar” je osnovan na sednici Sreskog veća i Veća proizvođača Narodnog odbora sreza Vranje 31. marta 1962, a sa radom je otpočeo 1. novembra iste godine.[1] Zadatak arhiva je da prikuplja, čuva, štiti, obrađuje i publikuje arhivsku građu i omogućuje njenu naučnu službenu i drugu upotrebu, da unapređuje arhivističku službu, sarađuje sa svim arhivskim i srodnim ustanovama u zemlji u cilju unapređenja arhivske službe i razmene iskustava.[1]
| Istorijski arhiv „31. januar” Vranje | |
|---|---|
| Osnivanje | 31. mart 1962. |
| Lokacija | Vranje Srbija |
| Vrsta | arhiv |
| Adresa | Partizanska 17/a |
| Veb-sajt | https://www.vranjearhiv.com/ |
Istorija
urediIstorijski arhiv u Vranju je osnovan od strane Narodnog odbora sreza Vranje 31. marta 1962. kao Istorijski arhiv sreza Vranje, a sa radom je počeo 1. novembra iste godine.[2] U nadležnosti ove ustanove su bile opštine Vranje, Vladičin Han, Vlase, Vranjska Banja, Vlasina Okruglica, Bujanovac, Bosilegrad, Preševo, Surdulica i Trgovište.
Prvobitan naziv je promenjen u Državni arhiv 13. decembra 1962. i pod tim nazivom je radio do 24. februara 1971. kada je na sednici Radne zajednice arhiva doneta odluka da nosi naziv Istorijski arhiv.[2] Konačan naziv Istorijski arhiv „31. januar” je dobio 19. marta 1979. po datumu oslobođenja Vranja 1878. godine.[2] Ova ustanova je svoju delatnost započela u Selamluku, a 1963. godine je premeštena u Pašin konak koji nije zadovoljavao uslove za rad službi arhiva i smeštaj arhivske građe zbog nedovoljnog prostora i nedostatka polica.[2] Preseljenjem u novi objekat Doma kulturnog centra 1977. su stvoreni povoljniji uslovi za rad svih službi i smeštaj arhivske građe. Međutim, u novi objekat je premešten samo jedan deo arhivske građe dok je veći deo dve godine bio u zgradi Gimnazije, a potom opet vraćen u Pašin konak gde su i dalje bili veoma nepovoljni uslovi za njeno čuvanje.[2] Godine 1986. sa izgradnjom depoa u površini od 564 metara kvadratnih u objektu Doma kulturnog centra su stvoreni adekvatni uslovi za smeštaj celokupne arhivske građe.[2] U depoima arhiva je smešteno 280 fondova i šest zbirki u dužini od oko 2000 metara dužnih arhivske građe od čega najveći deo pripada drugoj polovini 20. veka.[2] Iz perioda druge polovine 19. i prve polovine 20. veka arhiv poseduje arhivsku građu u dužini od oko 30 metara dužnih, ta dokumenta pripadaju fondovima Načelstva okruga vranjskog, Manastira Prohora Pčinjskog, srpske pravoslavne crkvene opštine, udruženja zanatlija, banaka, Okružnog suda u Vranju i Sreskog suda u Preševu.[2]
Iz tog perioda su i dva lična fonda, fondovi pojedinih škola, crkvene matične knjige, pojedinačna dokumenta i fotografije. Najstariji dokument je „Knjiga dobrovoljnih priloga hrišćana” Saborne crkve u Vranju iz 1858. godine.[2] Najveći deo arhivske građe druge polovine 20. veka pripada organima uprave, društveno-političkim organizacijama i udruženjima i privrednim preduzećima, a manji deo prosvetnom i kulturnom životu područja. Svi fondovi koji su primljeni u arhiv su upisani u Knjigu prijema arhivske građe. Najvećim delom je arhivska građa dospela u arhiv preuzimanjem od registratura, a znatno ređe otkupima i donacijama. Za sve fondove je urađen Opšti inventar, a prilikom sređivanja se rade Sumarni inventari. Za fondove „Načelstvo okruga vranjskog”, „Manastir Sveti Prohor Pčinjski 1903—1973” i za zbirku Varia su urađeni analitički inventari.[2] U okviru kategorisane arhivske građe arhiv poseduje građu od izuzetnog značaja, velikog značaja i značajnu arhivsku građu.
U cilju zaštite arhivske građe arhiv se angažuje na mikrofilmovanju i digitalizaciji, do sada je urađeno oko 400.000 mikrofilmskih i oko 200.000 digitalnih snimaka arhivske građe.[2] Istorijski arhiv poseduje i stručnu biblioteku koja sadrži publikacije iz oblasti arhivistike, istorije, književnosti, medicine, tehnike, monografije i druge. Najstarija publikacija je iz 1879. pod nazivom „Rat Srbije sa Turskom za oslobođenje i nezavisnost 1877—1878” u izdanju Vrhovne komande srpske vojske.[2]
Godine 2003. su od Fonda Aleksandra Arnautovića dobili nagradu „Zlatna arhiva” za doprinos očuvanju srpske baštine, 2004. javno priznanje „Sedmi septembar” za izuzetne rezultate u oblasti društvene delatnosti od Skupštine opštine Vranje i 2016. priznanje „31. januar” povodom Dana grada Vranja.[2] Danas se nalaze u sklopu Doma kulturnog centra sa površinom 326 metara kvadratnih u produžetku postojećeg depoa.
Događaji
urediIstorijski arhiv „31. januar” je organizovao sledeće aktivnosti:[3]
- Dani Vranja
- Svetosavska nedelja
- Izložba „Sveti Vikentije mitropolit Skopski”
- Izložba „Đorđe Tasić — život i delo”
- Izložba o Vićentiju
- Izložba o Prohoru u Beogradu
- Izložba „Čuvari prošlosti”
- Izložba „Manastiri da su svetlost svetu”
- Izložba „Svedoci istorije”
- Izložba „7. septembar 2021.”
- Izložba „Prirodno nasleđe juga Srbije”
- Izložba „Za krst časni i slobodu zlatnu”
- Izložba „Ivo Andrić u diplomatiji”
- Izložba „Jovan Dučić u diplomatiji”
- Izložba „130 godina Gimnazije u Vranju”
- Izložba „Jugoslovenske vlade 1918—2006.”
- Izložba „Portreti kraljice Marije i kneginje Olge Karađorđević”
- Izložba „Srpsko-turski ratovi 1876—1878.”
