Википедија

Italijanske jedinice u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu

Jugoslovensko ratište je bilo najveće ratište Kraljevine Italije u Drugom svetskom ratu. U 1943. godini bilo je najmanje 17 italijanskih divizija u italijanskoj okupacionoj zoni Jugoslavije koja se protezala širokim pojasom Jadrana od Istre do Crne Gore. Posle kapitulacije Italije i objave rata Nemačkoj u septembru - oktobpy 1943. godine, italijanske trupe borile cy ce zajedno sa Narodnooslobodilačkom vojskom Jugoslavije protiv nemačkih trupa i hrvatskih snaga.[1]

Pokret italijanske biciklističke kolone ka Sinju 1941.
Italijanska oklopna kolona na Balkanu 1942.
Nemački i italijanski okupatori u Jugoslaviji, avgusta 1943.

Glavni i jedini protivnik fašističke Italije bila je Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije. Glavni lokalni pomagači fašističke Italije bili su četnici, organizovani u formacije MVAC, koja je na vrhuncu brojala između 20 i 30 hiljada ljudi. Posle 1943. do 1945. godine, jedinjenja drugog italijanske armije koja se sastoji od dve divizije i jedna artiljerijska grupa prešla na strani Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije borili protiv Nemaca.[2]

Italijanske jedinice uredi

U napadu na Jugoslaviju su, između ostalih, učestvovale sledeće italijanske jedinice:

Druga italijanska armija na jugoslovenskom ratištu je maja 1942. preimenovana u Visoku komandu oružanih snaga Slovenije-Dalmacije Supersloda (Comando Superiore FF. AA. 'Slovenia-Dalmazia' - Supersloda).[3] Supersloda je februara 1942. u svome sastavu imala sledeće jedinice[4]:

Pored toga, na području okupirane Jugoslavije su se nalazile i sledeće italijanske jedinice:

Pored italijanske vojske, pod njihovom komandom nalazile su se i kvislinške jedinice:

MVAC su uglavnom činili četnici i neke antikomunističke jedinice u Sloveniji.

Lokalni pomagači uredi

Glavni članci: MVAC i Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu

Na području okupirane Jugoslavije, fašistička Italija je pronašla saradnike pre svega u redovima četnika, a na Kosovu u redovima balista.

Ustaška vlada se protivila italijanskoj upotrebi četnika, ali je ipak pristala na njihovu upotrebu. 19. juna 1942. godine u Zagrebu je zaključen sporazum Roata-Pavelić koji se ticao povlačenja oko polovice italijanskih snaga iz Zona II i III. Tim sporazumom italijanska komanda je reorganizovala četnike u Antikomunističku dobrovoljačku miliciju (ital. Milizia Volontaria Anti Comunista) za borbu protiv partizana i njihovih pristalica. Pavelićeva vlada je morala da preuzme teret održavanja četničke antikomunističke milicije na područjima obuhvaćenim ugovorom, s tim da četnici priznaju suverenitet NDH.[2]

Početkom jeseni 1942. godine 6. armijski korpus u svojim divizijama imao oko 15 bataljona MVAC — 10.000 do 12.000 pušaka; od toga, muslimanski bataljon MVAC u 6. korpusu je imao oko 2000 pušaka.[5] U 18. armijskom korpusu je bilo tada 5100 četnika Dinarske divizije.[5] Ukupno je u sastavu svih divizija 2. italijanske armije krajem februara 1943. godine bilo 22.126 »dobrovoljaca«: 20.514 pravoslavnih, 832 katolika i 780 Muslimana.[6] U italijanskim delovima marionetske Hrvatske bilo je 19.000 — 20.000 četnika u MVAC, a Italijani su ih opskrbili sledećom opremom: sa 30.000 pušaka, 500 mitraljeza, 100 bacača, 15 artiljerijskih oruđa, 250.000 ručnih bombi, 7,000.000 metaka, 7.000-8.000 pari obuće. Ova lista vjerovatno ne uključuje oružje, municiju i opremu koja je četnicima isporučena za vreme operacije Vajs, (tzv. četvrte neprijateljske ofanzive), zimi 1942/1943, čije su količine morale biti znatne.[2]

 
Italijani i četnici uoči bitke na Neretvi.

Đujićeva Dinarska četnička divizija je bila jedna od najbrojnijih jedinica u sastavu italijanskih okupacionih trupa. Po podacima samog Đujića, sredinom ljeta 1942. imao je 12.240 »antikomunističkih dobrovoljaca«, i to: u Strmici 2400 (neposredna komanda Đujića), u Bosanskom Grahovu 2000 (Brane Bogunović), na Uilici i Dinari bosanskopetrovačkih četnika je bilo 500 (Mane Rokvić), na Otriću 1500 (Mirko Marić), u Pađenima 940 (Vlade Novaković), na Kosovu 4000 (Milan Miljević), u Topolju 100 (Nikola Berić), u Krupi 400 (Obrad Bijanko) i u Gračacu 600 (Dane Stanisavljević).[7]

MVAC je imao dva tipa formacija: naoružane jedinice i naoružane seljake. Četnik je plaćan sa 200 lira, komandir odeljenja sa 400, a voda grupe sa 800 lira. Njihove porodice su od Italijana primale po 7 kilograma brašna, 15 kilograma povrća, 3 kilograma zeleni, 0,3 litre ulja i 0,6 kilograma šećera svakog meseca.[8]

16. jula 1942. četnički major Petar Baćović u izveštaju Draži Mihailoviću navodi detalje saradnje sa italijanskim okupatorom:

Svi četnički odredi na teritoriji Hercegovine legalizovani su kod Talijana, dobijaju hranu, oružje i municiju. Platu ne primaju samo im se po neki put u vidu pomoći dodeljuju manje svote novca.[9]

— Petar Baćović

Svi četnici na teritoriji zapadne Bosne, Like, Dalmacije i Hercegovine bili su legalizovani kod italijanske komande, dejstvovali su u tesnoj saradnji sa italijanskim trupama i predavali im sve zarobljene partizane i osumnjičene civile.[10] Četničke jedinice Crne Gore i Hercegovine bile su obavezne da prijave svaki svoj pokret italijanskim okupacionim vlastima.[11] Četnici u italijanskoj okupacionoj zoni primali su i visoke novčane nagrade za svakog ubijenog partizana.[12]

Za odbeglog ubijenog odmetnika komunistu Jagoša Kontića, primljena je na kasi divizije „Ferara" ucjena u iznosu od 30.000 (trideset hiljada lira). Kako je ubistvo imenovanoga na dan 14. januara 1943 izvršilo ljudstvo IV četničkog bataljona sa pridodatim žandarmima i nekim seljacima to mi hitno dostavite spisak lica koja su učestvovala u njegovom hvatanju i ubistvu uzimajući u obzir i žandarme i milicionare učesnike, kako bi im se primljena nagrada podelila.[12]

— Komandant pukovnik Bajo Stanišić

Jedan od najaktivnijih saradnika u Crnoj Gori bio je četnički vojvoda Pavle Đurišić, koji je u čast okupacionog guvernera Pircio Birolija održao udvorički govor, nazivajući ga "velikim prijateljem srpskog naroda", koji će zavesti "red i mir u Crnoj Gori".[13]

Vojne operacije uredi

Glavni članci: Operacija Alfa i Operacija Vajs

Operacija Vajs početkom 1943. godine, poznata kao Četvrta neprijateljska ofanziva, je bila najveća operacija koju su italijanske snage u saradnji sa Vermahtom preduzele na jugoslovenskom ratištu. Italijanski general Roata, zapovednik italijanskih snaga u ovoj operaciji, je pod svojim komandom imao i 19.000 četnika:

Pod italijanskom komandom ima 19.000 četnika grupisanih u bande. Od ovih:

— 3000 duž železničke pruge Ogulin—Vrhovine,

— 8000 između Gračaca i Knina,

— 8000 u Hercegovini.[14]
— Izveštaj italijanskog generala Roate nemačkom generalu Leru od 3. januara 1943.

Ratni zločini uredi

 
Zločini nad narodom u Crnoj Gori od strane italijanskih okupatora.

General Alesandro Pircio Biroli, komandant italijanske 9. armije i okupacioni guverner Crne Gore, nakon izbijanja Trinaestojulskog ustanka 1941. naredio je represalije nad celokupnim stanovništvom:

Uništiti žarišta ustanka kako u odnosu na pojedince tako — ukoliko je potrebno — i u odnosu na naseljena mjesta. Uzeti taoce iz naselja u oblasti gde se razvijaju operacije i često ih menjati, tako da celo stanovništvo bude izloženo opasnostima eventualnih represalija.[15]
— General Armije Pircio Biroli (15. jula 1941.)

U januaru 1942. godine Pircio Biroli je izdao proglas kojim naređuje streljanje 50 talaca za svakog ubijenog i 10 talaca za svakog ranjenog italijanskog vojnika.[16]

Italijanska vojska je redovno palila čitavih sela tokom operacija protiv ustanka, o čemu svedoči sledeći izveštaj:

Italijani vrše akciju desnom stranom rijeke Zalomke t.j. preko Koleška, Slivalja, Dubljevića, Jugovića i Fojnice. Sela, odakle nije davan otpor pošteđena su. Sela, iz kojih je davan otpor popaljena su.[17]

— Izveštaj Štaba vojnočetničkih odreda za srez nevesinjski od 28. aprila 1942. četničkom predstavniku pri Komandi 2. italijanske armije o vojno-političkoj situaciji na području sreza
 
Tela talaca koje su streljali italijanski vojnici u Sloveniji.

Italijanski general Mario Roata je često izdavao naloge za uništavanje stanovništva na okupiranim područjima.[18] Naročito je surovo naređenje za »zimske operacije« od 16. januara 1943. kojim se nalaže da pripadnici italijanske vojske ubiju svakog stanovnika koga nađu na području operacija, bez obzira na to da li ima oružja ili nema ("ubiti svakog građanina"). Roata dalje zapoveda da se svi muški koji se nađu izvan područja operacija, od petnaeste godine naviše, upute u koncentracione logore, a sve kuće koje izgledaju sumnjive radi veze s partizanima, da se unište.[18] Usled ovog naloga generala Roate uništena su mnoga naselja i poklano na hiljade nevinog stanovništva Dalmacije, Like, Korduna i Gorskog Kotara.[18]

Tokom Pete neprijateljske ofanzive italijanski general Erkole Ronkalja je zapovedao "čišćenjem" partizana i njihovih simpatizera u Crnoj Gori, pri čemu je provođen teror nad civilnim stanovništvom:

SEKTOR „PODGORICA": Nastavlja se sa čišćenjem Pipera, u toku kojeg je zapaljeno oko stotinu kuća.
General Ercole Roncaglia, VI arm. korp.[19]
— Dnevni izveštaj komande italijanskog VI armijskog korpusa komandi Druge armije za 24. maj 1943. godine

Gubici uredi

Prema zvaničnom italijanskom priznanju, njihovi gubici u Jugoslaviji, od januara 1942. godine do marta 1943. godine, bili su 5913 mrtvih i 7157 ranjenih. Drugi, tada još nepotvrđeni, izveštaji ukazuju da su samo u martu 1943. italijanski gubici u Jugoslaviji iznosili 1600 mrtvih i ranjenih i 1862 zarobljenih.[20]

Reference uredi

  1. ^ Basil Davidson: PARTISAN PICTURE
  2. ^ a b v „Jozo Tomasevich: ČETNICI U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945”. Arhivirano iz originala 10. 07. 2015. g. Pristupljeno 30. 11. 2014. 
  3. ^ High Command of Armed Forces Slovenia-Dalmatia
  4. ^ DISLOKACIJA POTČINJENIH KOMANDI I JEDINICA 2. ARMIJE 10. FEBRUARA 1942. GODINE
  5. ^ a b NOB u Dalmaciji, 4, 417.
  6. ^ Jozo Tomasevich, Četnici u drugom svjetskom ratu, Zagreb 1979, 198.
  7. ^ NOB u Dalmaciji, 3, 402.
  8. ^ „Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 13. 07. 2019. g. Pristupljeno 30. 11. 2014. 
  9. ^ ZBORNIK DOKUMENATA VOJNOISTORIJSKOG INSTITUTA: TOM XIV, KNJIGA 1
  10. ^ ZBORNIK DOKUMENATA VOJNOISTORIJSKOG INSTITUTA: TOM XIV, KNJIGA 1
  11. ^ Naređenje četničke Komande Crne Gore i Hercegovine od 25. avgusta 1942. potčinjenim jedinicama o obaveznom prijavljivanju pokreta četničkih jedinica italijanskim okupacionim vlastima
  12. ^ a b http://pescanik.net/wp-content/PDF/optuznica.pdf
  13. ^ „Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Saslušanje optuženih” (PDF). Архивирано из оригинала (PDF) 19. 02. 2018. г. Приступљено 30. 11. 2014. 
  14. ^ Zb. NOR, XIV/2, 1039.
  15. ^ http://znaci.org/zb/4_3_4_2.pdf NAREĐENJE ALEKSANDRA PIRCIJA B1ROLIJA OD 15 JULA 1941 GOD. ZA PREDUZIMANJE HITNIH MJERA NA TERITORIJI CRNE GORE RADI UGUŠIVANJA NARODNOG USTANKA
  16. ^ Davide Conti, L'occupazione italiana dei Balcani. Crimini di guerra e mito della «brava gente» (1940-1943), Odradek, Roma 2008, pag. 129
  17. ^ ZBORNIK DOKUMENATA VOJNOISTORIJSKOG INSTITUTA: TOM XIV, KNJIGA 1
  18. ^ а б в „SAOPŠTENJE BR. 7 Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača”. Архивирано из оригинала 25. 12. 2013. г. Приступљено 30. 11. 2014. 
  19. ^ http://znaci.org/zb/4_3_5_2.pdf
  20. ^ http://www.znaci.org/00001/4_14_2.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. decembar 2013) IZVEŠTAJ UREDA ZA STRATEGIJSKE SLUŽBE OD 5. MAJA 1943. O SARADNJI ČETNIKA SA OKUPATORIMA I USTAŠAMA U BORBAMA PROTIV NOV I POJ

Vidi još uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Italijanske jedinice u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Италијанске_јединице_у_Југославији_у_Другом_светском_рату&oldid=26892554”