Kultura polja sa urnama

Kultura polja sa urnama (nem. Urnenfelderkultur) je kultura poznog bronzanog doba, tokom koje se formiraju nekropole koje su ravna polja sa urnama bez nadzemne konstrukcije, po čemu je i dobila ime. Nosioci ove kulture su direktni naslednici kulture tumula.

Kultura polja sa urnama
Rasprostranjenje kulture crvenom bojom
Geografija
Kontinent		Evropa
Regija		zapadna Evropa
Društvo
Društveno uređenje		ratničko plemensko društvo
Period
Istorijsko doba		bronzano doba
Nastanak		1300. p. n. e.
Prestanak		750. p. n. e.
Prethodnici i naslednici
Prethodile su:		Nasledile su:
← Kultura grobnih humki	Halštatska kultura →
Portal Arheologija

Način polaganja urne i priloga u nekropolama Urnenfelder kulture

Prelaz između kultura je postepen, kako u grnčarstvu tako i u obredima sahranjivanja, dok su u nekim delovima Nemačke kremacija i inhumanacija postojale istovremeno. Broj naselja u odnosu na kulturu Tumula se naglo povećao, a pojavljuju se i prvi gradovi. Bili su jako utvrđeni sa bedemima koji su bili napravljeni zavisno od lokalno dostupnih materijala. To su bili zodivi od suvog kamena, drveće ispunjeno kamenjem ili zemljom, ili utvrđenja tipa palisada. Često su pozicionirani na vrhovima brda koji su imali veći broj čvrstih objekata.

Odlike Urnenfelder perioda su: metalurška revolucija kao i veliki broj ostava i metalnih predmeta koji potiču iz ovog perioda.

Faze kulture polja sa urnama

Urnenfelder kultura

U okviru kulture polja sa urnama izdvojeno je 5 faza koje su identične sa Rajnekeovom podelom. Klasičan Urenfelder počinje u fazi Halštat A1. Tada prodire i na teritoriju Balkana, zahvatajući Posavinu i deo Vojvodine. Istočno od toga gubi specifične crte. Granica do koje dopire u čistom obliku je između Save i Dunava.

Faza	Datumi p. n. e.
Bronza D	1300-1200
Halštat A1	1200-1100
Halštat A2	1100-1000
Halštat B1	1000-800
Halštat B2	900-800
Halštat B3	800-750

Formiraju se tri velike kulturne celine:

1. Lužička u Poljskoj i severnoj Nemačkoj
2. Južnonemačke i Rajnske kulture u Nemačkoj, od Rajne do Tirola
3. Srednjopodunavska u Austriji, Moravskoj, Slovačkoj, zapadnoj Mađarskoj, Sloveniji i severozapadnom Balkanu (virovitička, zagrebačka, velikogorička i daljska kulturna grupa).

Prodor Urnenfelder kulture u jugistočnu Evropu prouzrokovan je i jačanjem Lužičke kulture.

Ostave i nekropole

Keramika karakteristična za Urnenfelder kulturu

Ostave i nekropole predstavljaju glavni izvori pokretnog materijala.

Možemo razlikovati:

• Starije faze 2 i 3 koje pripadaju Halštat A1, A2
• Mlađe faze 4 - 5 koje pripadaju Halštat B1, B2

U starijim fazama urne nemaju zaštitnu konstrukciju, postavljene su u pravilne redove sa određenom orijentacijom. Javlja se neka vrsta kamenih sanduka. U mlađim fazama urne su zaštićene vencem od oblutaka ili nekom vrstom suhozida. Često je sama urna pokrivena kamenom pločom ili stoji na njoj. Urne nisu u pravilnim redovima, nego su u grupama. U fazi V pojavljuju se minijaturni tolosi.

Keramika

Za fazu 2 karakteristične su neukrašene, bikonične posude mrko-crne boje.

U fazi 3 javljaju se šire urne sa cilindričnim vratom, kao grobni prilozi razne zdele, bikonične sa jednom drškom, sa uvučenim obodom i jednom ušicom, poklopci za urne, oštro profilisane šolje sa vertikalnom drškom koja prelazi obod.

U mlađoj fazi karakteristične su kruškolike urne sa 2 ili 4 naspramne ušice, na trbuhu, kao i zdele u vidu turbana sa tordiranim obodom.

Metalni nalazi

Metalni nalazi

Od metalnih nalaza javljaju se:

• sekire sa tulcem i lučnom sečicom (keltovi)
• mačevi sa jezičkom,
• brijači polumesečastog oblika
• pljosnate strele od bronzanog lima sa trnom za usađivanje

Od nakita karakteristični su privesci koji mogu biti: zoomorfni, u obliku stilizovane ljudske figure, imele, trougaoni privesci i u obliku labrisa.

Metalni nalazi koji se javljaju u mlađoj fazi su:

• mač sa antenom profilisanog balčaka, ukrašen volutama
• krivi noževi
• fibule u obliku harfe

Karakteristične su i metalne posude, kazančići sa apliciranim drškama.

Vidi još

• Kelti
• Lužička kultura

Spoljašnje veze

• Die Urnenfelderkultur
• Späte Bronzezeit und Urnenfelderzeit

Literatura

• Coles J.,Harding A.,The Bronze Age in Europe, London, 1979.
• Praistorija Jugoslovenskih zemalja, Bronzano doba, Sarajevo, 1983.