Lovački psi (sazvežđe)
Lovački psi (lat. Canes Venatici) su sazvežđe severne hemisfere i jedno od 88 savremenih sazvežđa. Definisao ga je poljski astronom Johanes Hevelije u 17. veku. Sazvežđe predstavlja dva lovačka psa (Asterion i Hara) koje drži Volar dok goni Velikog i Malog medveda.
Sazvežđe | |
Latinsko ime | Canes Venatici |
---|---|
Skraćenica | CVn |
Genitiv | Canum Venaticorum[1] |
Simbolizuje | pse Volara |
Rektascenzija | 13 |
Deklinacija | +40[2] |
Površina | 465 sq. deg. (38) |
Najsjajnija zvezda | alfa Lovačkih pasa (2,90m) |
Meteorski rojevi | nema |
Susedna sazvežđa | |
Vidljivo u rasponu +90° i −40°. U najboljem položaju za posmatranje u 21:00 čas u maju. |
Zvezde uredi
Najsvetlija zvezda u sazvežđu je alfa Lovačkih pasa, dvojna zvezda magnitude 2,81 koja se nalazi na oko 110 svetlosnih godina od Sunca. Svetlija komponenta, alfa-2, ima magnetno polje oko 5000 puta snažnije od Zemljinog, i bogata je živom, silicijumom i europijumom. Alfa Lovačkih pasa zajedno sa Denebolom (beta Lava), Spikom (alfa Device) i Arkturusom (alfa Volara) čini asterizam „Veliki dijamant“ u kome se nalaze mnoge zvezde i galaksije. Denebola, Spika i Arkturus bez alfe Lovačkih pasa čine drugi poznati asterizam — „Prolećni trougao“.
Beta Lovačkih pasa je patuljak G-klase sa glavnog niza H-R dijagrama, vrlo sličan Suncu, zbog čega ga astrobiolozi smatraju jednom od najzanimljivijih zvezda. Mada je Hara ranije označavala južnog od dva lovačka psa, danas je sama beta Lovačkih pasa naziva Hara.
Y Lovačkih pasa je polupravilna promenljiva zvezda poznata po izrazito crvenoj boji. Jedna je od najsjajnijih ugljeničnih crvenih džinova i najsjajnija J-zvezda na nebu (zvezde sa visokim sadržajem ugljenika-13). Osim toga, sa procenjenom površinskom temperaturom od 2800 K, La Superba (kako ju je nazvao italijanski astronom Anđelo Seki u 18. veku) je jedna od najhladnijih poznatih zvezda. Okružuje je ljuska od odbačenog materijala prečnika 2,5 svetlosne godine.
AM Lovačkih pasa je kataklizmička vrlo plava promenljiva zvezda, 14. magnitude.
Objekti dubokog neba uredi
U Lovačkim psima se nalazi 5 Mesjeovih objekata — zbijeno zvezdano jato M3 i spiralne galaksije M51, M63, M94 i M106. M51 („Galaksija Vrtlog“) čine dve galaksije - mnogo veća i sjajnija NGC 5194 i njen satelit NGC 5195. M63 („Suncokret galaksija“) je vrlo svetla i izdužena galaksija koja se nalazi između M51 i alfe Lovačkih pasa. M106 se nalazi u blizini bete Lovačkih pasa.
Reference uredi
- ^ „Constellation Pronunciation Guide”. Space.com. 13. 12. 2006. Arhivirano iz originala 2020-10-03. g. Pristupljeno 2020-10-03.
- ^ Canes Venatici, constellation boundary (Izveštaj). The Constellations. International Astronomical Union. Arhivirano iz originala 2014-02-16. g. Pristupljeno 15. 2. 2014.
Literatura uredi
- Apianus, Petrus (1533). Horoscopion generale (na jeziku: latinski).
- Bečvář, Antonín (1951). Atlas Coeli (II – Catalogue 1950.0 izd.). Czechoslovak Astronomical Society.
- Hevelius, Johannes (1690). Firmamentum Sobiescianum (na jeziku: latinski).
- Kunitzsch, P. (1959). Arabische Sternnamen in Europa (na jeziku: nemački). Otto Harassowitz.
- Ptolemäus, Claudius (1974). Der Almagest: Die Syntaxis Mathematica des Claudius Ptolemäus in arabisch-lateinischer Ūberlieferung. Prevod: Kunitzsch, P. Otto Harassowitz.
- Ridpath, Ian; Tirion, Wil (2017), Guide to Stars and Planets (5th izd.), Princeton University Press, ISBN 9780691177885
- Kunitzsch, P. (1990). Der Sternkatalog des Almagest die arabisch-mittelalterliche Tradition (na jeziku: nemački). II Die lateinische Ūbersetzung Gerhards von Cremona. Otto Harassowitz.
- Allen, Richard Hinckley (1963) [1899]. Star Names: Their Lore and Meaning (reprint izd.). New York City: Dover Publications. ISBN 978-0-486-21079-7.
- Fischer, Debra; Driscoll, Peter; Isaacson, Howard; Giguere, Matt; Marcy, Geoffrey W.; Valenti, Jeff; Wright, Jason T.; Henry, Gregory W.; Johnson, John Asher; Howard, Andrew; Peek, Katherine; McCarthy, Chris (2009). „Five Planets and an Independent Confirmation of HD 196885 Ab from Lick Observatory”. The Astrophysical Journal. 703 (2): 1545—56. Bibcode:2009ApJ...703.1545F. S2CID 15524804. arXiv:0908.1596 . doi:10.1088/0004-637X/703/2/1545.
- Garnavich, P. (1998). „Supernova 1998cf in NGC 3504”. IAU Circular. 6914 (6914): 1. Bibcode:1998IAUC.6914....1G.
- Gizis, J. E.; Monet, D. G.; Reid, I. N.; Kirkpatrick, J. D.; Burgasser, Adam J. (2000). „Two Nearby M Dwarf Binaries from 2MASS”. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 311 (2): 385—88. Bibcode:2000MNRAS.311..385G. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03060.x .
- Hevelius, Johannes (1687). Catalogus Stellarum Fixarum (na jeziku: latinski). Gdaņsk, Poland: Gedani, typis J.-Z. Stollii.[mrtva veza]
- Jenniskens, Peter (2006). Meteor Showers and their Parent Comets. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85349-1.
- Jenniskens, Peter (septembar 2012). „Mapping Meteoroid Orbits: New Meteor Showers Discovered”. Sky & Telescope: 22.
- Kovtyukh, V. V.; Chekhonadskikh, F. A.; Luck, R. E.; Soubiran, C.; Yasinskaya, M. P.; Belik, S. I. (2010). „Accurate Luminosities for F-G Supergiants from Fe II/Fe I Line Depth Ratios”. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 408 (3): 1568—75. Bibcode:2010MNRAS.408.1568K. doi:10.1111/j.1365-2966.2010.17217.x .
- Levy, David H. (2005). David Levy's Guide to Variable Stars. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-60860-2.
- Matheson, P.; Jha, S.; Challis, P.; Kirshner, R.; Calkins, M. (2001). „Supernova 2001ac in NGC 3504”. IAU Circular. 7597 (7597): 3. Bibcode:2001IAUC.7597....3M.
- Moore, Patrick (2000). Exploring the Night Sky with Binoculars . Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-79390-2.
- Motz, Lloyd; Nathanson, Carol (1991). The Constellations: An Enthusiast's Guide to the Night Sky. London, United Kingdom: Aurum Press. ISBN 978-1-85410-088-7.
- Nogami, Daisaku; Masuda, Seiji; Kato, Taichi (1997). „The 1994 Superoutburst of the New SU UMa-type Dwarf Nova, SX Leonis Minoris”. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 109: 1114—21. Bibcode:1997PASP..109.1114N. doi:10.1086/133983 .
- O'Meara, Stephen James (2011). Deep-Sky Companions: The Secret Deep. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-19876-9.
- Proctor, Richard Anthony (1870). A Star Atlas for the Library, the School and the Observatory. London, United Kingdom: Longmans, Green.
- Ridpath, Ian; Tirion, Wil (2001). Stars and Planets Guide. Princeton University Press. ISBN 0-691-08913-2.
- Robertson, J. W.; Honeycutt, R. K.; Turner, G. W. (1995). „RZ Leonis Minoris, PG 0943+521, and V1159 Orionis: Three Cataclysmic Variables with Similar and Unusual Outburst Behavior”. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 107: 443—49. Bibcode:1995PASP..107..443R. doi:10.1086/133572 .
- Russell, Henry Norris (oktobar 1922). „The New International Symbols for the Constellations”. Popular Astronomy. 30: 469—71. Bibcode:1922PA.....30..469R.
- Skiff, Brian A.; Lockwood, G.W. (1986). „The Photometric Variability of Solar-type Stars. V. The Standard Stars 10 and 11 Leonis Minoris”. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 98 (601): 338—41. Bibcode:1986PASP...98..338S. JSTOR 40678678. doi:10.1086/131763 .
- Thompson, Robert Bruce; Thompson, Barbara Fritchman (2007). Illustrated Guide to Astronomical Wonders: From Novice to Master Observer. North Sebastopol, California: O'Reilly Media. ISBN 978-0-596-52685-6.
- Wagman, Morton (2003). Lost Stars: Lost, Missing and Troublesome Stars from the Catalogues of Johannes Bayer, Nicholas Louis de Lacaille, John Flamsteed, and Sundry Others. Blacksburg, Virginia: The McDonald & Woodward Publishing Company. ISBN 978-0-939923-78-6.
- Wagner, R. Mark; Thorstensen, John R.; Honeycutt, R. K.; Howell, S. B.; Kaitchuck, R. H.; Kreidl, T. J.; Robertson, J. W.; Sion, E. M.; Starrfield, S. G. (1998). „A Photometric and Spectroscopic Study of the Cataclysmic Variable SX Leonis Minoris in Quiescence and Superoutburst”. The Astronomical Journal. 109 (2): 787—800. Bibcode:1998AJ....115..787W. doi:10.1086/300201 .
- Baldwin, Emily (25. 6. 2010). „Radio observations shed new light on Hanny's Voorwerp”. Astronomy Now. Pole Star Publications Ltd. Arhivirano iz originala 8. 3. 2012. g. Pristupljeno 8. 11. 2012.
- Beck, Sara J. (16. 7. 2010). „Delta Scuti and the Delta Scuti variables”. Variable Star of the Season. AAVSO (American Association of Variable Star Observers). Pristupljeno 8. 11. 2012.
- „Leo Minor, Constellation Boundary”. The Constellations. International Astronomical Union. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- Schneider, Jean. „Planet HD 82886 b”. The Extrasolar Planets Encyclopaedia. Paris Observatory. Pristupljeno 25. 10. 2012.
- „ESA/Hubble Picture of the Week: Galaxy in a spin”. Hubble website. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- „IMO Meteor Shower Calendar 2012 | International Meteor Organization”. The International Meteor Organization. 1997—2012. Pristupljeno 31. 10. 2012.
- James, Andrew (7. 2. 2011). „'The '"Constellations : Part 2 Culmination Times"'”. Southern Astronomical Delights. Sydney, New South Wales. Pristupljeno 19. 10. 2012.
- „Hubble Zooms in on a Space Oddity”. European Southern Observatory. 10. 1. 2011. Pristupljeno 8. 11. 2012.
- Kaler, Jim. „Beta Leonis Minoris”. Stars. University of Illinois. Pristupljeno 30. 3. 2007.
- Kaler, Jim. „21 Leonis Minoris”. Stars. University of Illinois. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- Kaler, Jim. „Praecipua”. Stars. University of Illinois. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- Grant, Shawn. „Leo Minor”. Deepsky Online. Knoxville Observers. Arhivirano iz originala 1. 4. 2012. g. Pristupljeno 14. 11. 2012.
- McDonald Observatory (5. 12. 2005). „Astronomers Find Most Stable Optical Clock in Heavens; Aids Understanding of Stars' Lives”. Phys.Org. Arhivirano iz originala 23. 07. 2020. g. Pristupljeno 22. 10. 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. „Results for NGC 2859”. NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. „Results for NGC 3003”. NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. „Results for NGC 3344”. NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. „Results for NGC 3486”. NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. „Results for NGC 3504”. NASA/IPAC Extragalactic Database. National Aeronautics and Space Administration. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- Ridpath, Ian (1988). „Urania's Mirror”. Old Star Atlases. Pristupljeno 5. 11. 2012.
- Ridpath, Ian (1988). „Constellations – Part Two”. Star Tales. Pristupljeno 20. 10. 2012.
- Ridpath, Ian (1988). „Leo Minor”. Star Tales. Pristupljeno 5. 11. 2012.
- Ridpath, Ian (1988). „Chapter One Concluded...Filling the Remaining Gaps”. Star Tales. Pristupljeno 20. 10. 2012.
- Rincon, Paul (5. 8. 2008). „Teacher finds new cosmic object”. BBC News. Pristupljeno 19. 10. 2012.
- „Beta Leonis Minoris”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 8. 11. 2012.
- „SU Leonis Minoris – Variable Star of RS CVn type”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 20. 10. 2012.
- „SV Leonis Minoris – Variable Star of RS CVn type”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 20. 10. 2012.
- „21 Leonis Minoris – Variable Star of delta Sct type”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- „37 Leonis Minoris”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 5. 11. 2012.
- „46 Leonis Minoris – Variable Star”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 2. 11. 2012.
- „GJ 356 B – Star in double system”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 20. 10. 2012.
- „HD 82886”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 19. 10. 2012.
- „LHS 2216 – High Proper Motion Star”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 21. 10. 2012.
- „R Leonis Minoris – Variable Star of Mira Ceti type”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 22. 10. 2012.
- „RY Leonis Minoris – Pulsating White Dwarf”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 22. 10. 2012.
- „S Leonis Minoris – Variable Star of Mira Ceti type”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 22. 10. 2012.
- „U Leonis Minoris – Semi-regular pulsating Star”. SIMBAD Astronomical Database. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 22. 10. 2012.
- „Interacting Galaxy Pair Arp 107”. Spitzer Space Telescope website. Spitzer Science Center, California Institute of Technology. 9. 6. 2005. Pristupljeno 19. 10. 2012.
Spoljašnje veze uredi
- Photos of Canes Venatici and the star clusters and galaxies found within it on AllTheSky.com
- Clickable map of Canes Venatici
- Photographic catalogue of deep sky objects in Canes Venatici (PDF) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. avgust 2021)
- Sazvežđe Lovački psi Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. april 2012) na TopAstronomer.com