Википедија

Londonski zid

Londonski zid je bio odbrambeni zid koji su Rimljani izgradili oko Londinijuma, njihovog strateški važnog lučkog grada na reci Temzi u današnjem Londonu u Engleskoj, a koji je potom održavan do 18. veka.

Londonski zid kod Londonske kule
Vector map of Londinium in 400 AD
Crtež Londinijuma 400. godine na kome se vidi Rimski zid

To je sada ime ulice u londonskom Sitiju koja prolazi duž dela starog zida. Sve do kasnijeg srednjeg veka, zid je definisao granice Londonskog grada.

Rimski zid uredi

 
Preživeli fragment originalnog Rimskog zida iz 3. veka u Cooper's Row u blizini stanice metroa Tower Hill.

Iako se ne zna tačan razlog gradnje zida, čini se da je zid izgrađen krajem 2. ili početkom 3. veka.[1] To je bilo oko 80 godina nakon izgradnje gradske tvrđave 120. godine, čiji su severni i zapadni zid bili zadebljani i udvostručeni po visini, čineći deo novog gradskog zida. Spajanjem zidina utvrđenja zidovi su dobili prepoznatljiv oblik u severozapadnom delu grada.

Zid je nastavio da se razvija do kraja 4. veka, čineći ga među poslednjim velikim građevinskim projektima koje su Rimljani preduzeli pre odlaska iz Britanije 410. godine. Razlozi za njegovu izgradnju možda su bili povezani sa invazijom od strane Pikta koji su savladali Hadrijanov zid 180-ih godina.[2] Ovo se može povezati sa političkom krizom koja se pojavila krajem 2. veka kada je guverner Britanije Klodije Albin učvršćivao svoju moć nakon što je zahtevao pravo nasledstva kao rimskog cara. Posle borbe sa svojim rivalom, Septimijem Severom, Albin je poražen 197. godine u bici kod Lugdunuma (blizu Liona, Francuska). Ekonomski podsticaj koji su pružali zid i Septimijeve naredne kampanje u Škotskoj poboljšali su Londinijumov finansijski prosperitet početkom 3. veka.

Vrata zida podudarala su se sa nivoom britanske mreže rimskih puteva. Prvobitna vrata, u smeru kazaljke na satu od Ludgate na zapadu do Aldgate, na istoku, su bila: Ludgate, Newgate, Cripplegate, Bishopsgate i Aldgate. Aldersgate, između Newgate i Cripplegate, dodata su oko 350. godine.[3] (Vrata Moorgate, u početku samo prolaz, izgrađena su kasnije, u srednjovekovnom periodu).

Dužina i veličina zida učinili su ga jednim od najvećih građevinskih projekata u rimskoj Britaniji. Završeni zid, koji je imao kapije, kule i odbrambene jarke, izgrađen je od kamena koji se vadi u tankim komadima, iz Kenta, koji je baržom dovožen iz kamenoloma blizu Mejdstona. Zid je bio dugačak 3,2 km, obuhvatao je površinu od oko 130 ha. Bio je širok 2,5 m do 3 m i visok do 6 m.[4] Rov ili jama ispred spoljnog zida bio dubok 2 m i širok do 5 m. Bile su najmanje 22 kule raspoređene okolo na rastojanju od oko 64 m osim na istočnom delu zida.[5]

Nakon što su krajem 3. veka gusari Sasi u nekoliko navrata izvršili prepad na Londinijum, izgradnja dodatnog zida uz reku započela je 280. godine,[3] i popravke izvršene oko 390. Zbog nedostatka dokaza dugo se sumnjalo u postojanje dela zida uz reku, ali iskopavanja kod Londonskog tornja 1977. godine pokazala su da je deo unutrašnjeg zastora između kula Lanthorne i Wakefield izvorno bio istočni deo rimskog rečnog zida.[6] Zid na obali reke ograničavao je komercijalne i druge oblike pristupa Temzi, pa je možda odražavao i smanjen nivo aktivnosti.[7] Nije jasno koliko je dugo obalni zid preživeo, ali postoje reference na njegov deo u blizini pristaništa Queenhithe, u dve povelje 889. i 898. godine.[8] Trenutno nema dokaza o postrimskoj restauraciji, tako da preživeli delovi verovatno nisu bili deo ili važan deo odbrane mnogo posle rimskog perioda.

Post-rimska upotreba uredi

 
Bastion, koji se nalazi u blizini kompleksa Barbican, stoji na rimskim temeljima sa gornjom strukturom zidanom u 13. veku.

Propašću Zapadnog rimskog carstva, Londinijum je prestao da bude glavni grad Britanije, mada se romansko-britanska kultura nastavila na području crkve St Martin-in-the-Fields sve do oko 450.[9] Međutim, odbrana mora da je zadržala nešto od svoje bivše snage, jer Anglosaksonski anali navode da su se Rimski Britanci povukli u London nakon njihovog krvavog poraza u bici kod Crayford-a, u Kentu od strane Hengista i Horsa, vođa saksonskih osvajača.[10]

Od oko 500. godine, u istoj oblasti, malo zapadnije od starog napuštenog rimskog grada, razvilo se anglosaksonsko naselje poznato kao Anglosaksonski London.[11] Otprilike 680. London je oživeo dovoljno da postane glavna saksonska luka. Međutim, zid nije održavan i London je postao žrtva dva uspešna vikinška napada 851. i 886.[12]

Godine 886. kralj Veseksa, Alfred Veliki, formalno se složio sa uslovima danskog vojskovođe Gutruma, koji se odnose na područje političke i geografske kontrole stečene upadom Vikinga. Unutar istočnog i severnog dela Engleske, sa granicom koja se približno prostirala od Londona do Čestera, Skandinavci su osnovali Danelag. Iste godine, Anglosaksonski anali su zabeležili da je Alfred „ponovo osnovao“ London. Arheološka istraživanja pokazuju da je to podrazumevalo napuštanje Anglosaksonskog Londona i oživljavanje života i trgovine unutar starih rimskih zidina. Ovo je bio deo Alfredove politike izgradnje dubinske odbrane Kraljevine Veseks od Vikinga, kao i stvaranja ofanzivne strategije protiv Vikinga koji su kontrolisali Meršu.

Londonske zidine su popravljane dok je grad polako rastao do oko 950. godine kada se urbana aktivnost dramatično povećala.[13] Velika vikinška vojska koja je napala londonsku tvrđavu poražena je 994.[12]

Srednjovekovni period uredi

 
Snage Jork dinastije napadaju pripadnike dinastije Lankaster tokom opsade Londona, 12-15. maja 1471.

Od 11. veka London je bio van svih poređenja najveći grad u Engleskoj. Vestminsterska opatija, koju je u romanskom stilu obnovio kralj Edvard Ispovednik, bila je jedna od najvećih crkava u Evropi. Vinčester je ranije bio glavni grad anglosaksonske Engleske, ali od ovog trenutka London je postao glavni forum za strane trgovce i baza za odbranu u vreme rata. Po mišljenju Frenka Stentona: „Imao je resurse i ubrzano je razvijao dostojanstvo i političku samosvest koja odgovara nacionalnom glavnom gradu“.[14][15]

Veličina i značaj Londona doveli su do ponovnog razvoja odbrane grada. Tokom ranog srednjovekovnog perioda - posle Normanskog osvajanja Engleske - zidovi su podvrgnuti značajnim radovima koji su uključivali utvrđivanje, dodatne kapije i nove kule i bastione. Pored sedam kapija Gradskog zida i četiri rešetke, postojalo je 13 vodenih vrata na Temzi gde se roba istovarivala sa brodova. Tu spadaju kapije Billingsgate i Bridge Gate. Pored toga, postojale su kapije samo za pešake kao što su Tower Gate i vrata na prolazu na Londonskoj kuli.[16]

Dalje srednjovekovno odbrambeno obeležje bila je obnova odbrambenog jarka neposredno uz spoljnu stranu zida. Čini se da je prosečen 1213. godine,[17] s tim što je obnovljeni jarak bio u obliku slova V do dubine od 6 stopa i širine između 9-15 stopa.[18]

Moguće je da je presek jarka preusmerio vode podzemne reke koja bi inače tekla kroz grad, a čini se da je sam zid delovao poput brane, delimično ometajući tok i stvarajući močvarne uslove na otvorenom prostoru severno od zida.[19]

Kako je London nastavio da raste tokom srednjovekovnog perioda, urbani razvoj je rastao i izvan gradskih zidina. Ovo proširenje dovelo je do sufiksa „spolja“ i „unutra“ koji označavaju da li je područje grada - i obično se primenjuje na okruge - bilo izvan ili unutar Londonskog zida. Neki okruzi pokrivali su područja koja su bila i unutar i izvan zida. Arhaično su korišćeni i „Infra“ (unutar) i „Ekstra“ (izvan),[20] a izrazi „intramural“ i „ekstramural“ [21] takođe su korićeni za opisivanje boravka u zidovima ili izvan njega.

Srednjovekovne kapije uredi

Raspored rimskih i srednjovekovnih zidina imao je dubok uticaj na razvoj Londona, čak do današnjih dana.[7] Zidovi su ograničavali rast grada, a položaj ograničenog broja kapija i trasa puteva kroz njih oblikovali su razvoj unutar zidina, i na mnogo fundamentalniji način, izvan njih. Uz nekoliko izuzetaka, delovi moderne putne mreže koji vode ka nekadašnjim zidovima isti su kao i oni koji su prolazili kroz nekadašnja srednjovekovna vrata.

Nasleđe uredi

 
Crveno područje pokazuje razmere Velikog požara u Londonu 1666. godine. Veći deo grada unutar zidina bio je uništen.

Granice londonskog grada prestale su da se poklapaju sa starim gradskim zidom kako je grad širio svoju jurisdikciju tokom srednjovekovnog perioda. Nadležnost grada proširila se prema zapadu, prelazeći istorijsku zapadnu granicu prvobitnog naselja. Grad je uzeo i druge oblasti, naplatne rampe koje su se nalazile odmah iza starog zida. To su bili važni ulazi u grad i njihova kontrola bila je od vitalnog značaja za održavanje posebnih privilegija grada u određenim poslovima.

Tokom Velikog požara u Londonu septembra 1666. godine, uništen je gotovo sav srednjovekovni Londonski grad unutar zida. Sedam kapija Londonskog grada, sa mnogo popravki i obnova tokom godina, stajalo je sve dok nisu sve srušene između 1760. i 1767.[22] Radovi na rušenju zidova nastavljeni su i u 19. veku; međutim, veliki delovi zida ugrađeni su u druge strukture. Neke od uočljivih ruševina u gradu oštećenom tokom bombardovanja u Drugom svetskom ratu bile su ostaci gradskog zida Londona.

Od zida je ostalo samo nekoliko (mada značajnih) fragmenata, od kojih se neki mogu videti u temeljima muzeja Londona, u stambenom kompleksu Barbican Estate i oko Tower Hill-a. Deo zida u blizini Londonskog muzeja otkriven je nakon razaranja posle vazdušnog napada 29. decembra 1940. Još jedan vidljivi deo je u vrtovima St Alphege, a drugi delovi čine deo zidova ili temelja modernih zgrada i vidljivi su samo unutar tih zgrada. Jedan od najvećih fragmenata zida kome se lako pristupa, stoji neposredno ispred podzemne stanice Tower Hill, a ispred njega stoji replika statue cara Trajana. Postoji još jedan preživeli deo sačuvan u podrumu zgrade na trgu America Square.[23][24] Dalje ima ostataka u podrumu zgrade suda Old Bailey.[25]

Londonski muzej je 1984. godine postavio izložbu "šetnja duž zida" od Londonskog tornja do muzeja, koristeći 23 panela.[26] Jedan broj njih je uništen u narednim godinama.[27] U ulici Noble, ploče su zamenjene pločama od stakla. One su bili zamišljene kao prototip za nove panele tokom čitave šetnje, ali nisu izvršene nikakve dalje zamene.

Savremeni put uredi

 
Savremeni put (posle 1976) nazvan Londonski zid

Obeležen je deo rute kojom je prvobitno prolazio severni zid, mada se samo grubo sledi,[28] putem koji se takođe zove Londonski zid, na kome se nalazi Londonski muzej. Ovo poravnanje rezultat je obnove između 1957. i 1976.[29] Pre ovoga, put Londonski zid je bio uži, i protezao se iza linije Gradskog zida čitavom dužinom.[30]

Zidni šanac čini ulicu Houndsditch (pseći jarak). Ovo je nekada bilo glavno londonsko odlagalište smeća i bilo je poznato po svom zastrašujućem mirisu; njegovo ime, prema istoričaru iz 16. veka Džonu Stou, potiče „od onog u staro vreme, kada je jarak bio otvoren, i gde se odlagalo đubre iz grada, posebno mrtvi psi“. Jarak je konačno prekriven i napunjen krajem 16. veka, postajući trasa pomenute ulice.

 
Bastion 14 u Londonskom zidu, koji se vidi iz Londonskog muzeja.
Lokacija Koordinate
Londonski muzej 51° 31′ 03″ N 0° 05′ 49″ W / 51.51750° S; 0.09694° Z / 51.51750; -0.09694
Barbican 51° 31′ 07″ N 0° 05′ 40″ W / 51.51861° S; 0.09444° Z / 51.51861; -0.09444
Londonski zid 51° 31′ 04″ N 0° 05′ 43″ W / 51.51778° S; 0.09528° Z / 51.51778; -0.09528
Vrtovi <i>St Alphege</i> 51° 31′ 05″ N 0° 05′ 33″ W / 51.51806° S; 0.09250° Z / 51.51806; -0.09250
Cooper's Row 51° 30′ 38″ N 0° 04′ 34″ W / 51.51056° S; 0.07611° Z / 51.51056; -0.07611
Tower Hill 51° 30′ 36″ N 0° 04′ 33″ W / 51.51000° S; 0.07583° Z / 51.51000; -0.07583

Reference uredi

  1. ^ Ross & Clark 2008, p. 47.
  2. ^ „Programmes – Most Popular – All 4”. Channel 4. 
  3. ^ a b Ross & Clark 2008, p.47.
  4. ^ London Wall Museum of London, Retrieved 30 May 2010.
  5. ^ Towers on the western section, such as the well-preserved example that can be seen at the Barbican Estate, next to the church of St Giles-without-Cripplegate, were added in the 13th century (Chapman, Hall & Marsh 1986, nos. 15–17).
  6. ^ The Tower of London, The Official Illustrated History. Impey and Parnell. p11
  7. ^ a b Citadel of the Saxons, the Rise of Early London. Rory Naismith, p31
  8. ^ Citadel of the Saxons, the Rise of Early London. Rory Naismith, p122, 123. These charters described two blocks of riverside land owned by the Bishop of Worcester
  9. ^ „The last days of Londinium”. Museum of London. Arhivirano iz originala 8. 1. 2009. g. Pristupljeno 31. 3. 2013. 
  10. ^ „Saxon London in a tale of two cities”. British Archaeology. maj 1999. Arhivirano iz originala 4. 2. 2013. g. Pristupljeno 2. 9. 2016. 
  11. ^ „The early years of Lundenwic”. The Museum of London. Arhivirano iz originala 10. 6. 2008. g. 
  12. ^ a b Wheeler, Kip. „Viking Attacks”. Pristupljeno 19. 1. 2016. 
  13. ^ Vince, Alan (2001). „London”. The Blackwell Encyclopedia of Anglo-Saxon England. Blackwell. ISBN 978-0-631-22492-1. 
  14. ^ Stenton, Frank (1971). Anglo-Saxon England (3rd izd.). Oxford University Press. str. 538–539. ISBN 978-0-19-280139-5. 
  15. ^ Blair, John (2001). „Westminster”. The Blackwell Encyclopedia of Anglo-Saxon England. Blackwell. ISBN 978-0-631-22492-1. 
  16. ^ „Once Upon a What”. Arhivirano iz originala 22. 2. 2014. g. Pristupljeno 6. 2. 2014. 
  17. ^ describes how an account by John Stow gives us this information https://historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1432676
  18. ^ described in the London Encyclopaedia by Weinreb and Hibbert
  19. ^ on the wall eventually becoming an inadvertent? dam to hold back the walbrook https://www.british-history.ac.uk/rchme/london/vol3/pp10-18
  20. ^ British History Online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. septembar 2014) & HRI Online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2016) (examples of infra and extra being used)
  21. ^ Mapping London: Making Sense of the City, Simon Foxell, p 17
  22. ^ „The gates to the City of London”. Arhivirano iz originala 30. 9. 2015. g. Pristupljeno 29. 9. 2015. 
  23. ^ Historic England details on the section of wall https://historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1432676#contributions-banner
  24. ^ Blog includes descriptions and photos http://commuterconsultant.com/2013/05/londons-roman-city-wall-obscured-part-1.html/
  25. ^ citation for the preservation of section of wall at the Old Bailey https://ancientmonuments.uk/117085-london-wall-section-of-roman-wall-at-the-central-criminal-court-old-bailey-farringdon-within-ward#.XspUoUBFxEY
  26. ^ London Wall Walk Museum of London, Retrieved 21 May 2010.
  27. ^ Shows status of the panels in January 2006 Retrieved 21 May 2010.
  28. ^ Smith 1970.
  29. ^ Roman House Retrieved 30 May 2010.
  30. ^ Z-maps[mrtva veza] Retrieved 30 May 2010.

Literatura uredi

  • Chapman, Hugh, Hall, Jenny, and Marsh, Geoffrey (1986), The London Wall Walk London: Museum of London.
  • Ross, Cathy, & Clark, John, eds. (2008), London: The Illustrated History. London: Allen Lane.
  • Smith, A. (1970), Dictionary of City of London Street Names. London: David & Charles.

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лондонски_зид&oldid=26920419”