Manastir Svetog Nikole u Psači
Manastir Svetog Nikole u Psači se nalazi 14 km od Krive Palanke kod istoimenog sela u Severnoj Makedoniji.
Podigao ga je srpski velikaš knez Paskač[1], ili njegov sin sevastokrator Vlatko[2], koji je ovaj hram 1358. godine[3] priložio manastiru Hilandaru. Paskač je bio gospodar oblasti Stracina (to je sada selo između Kumanova i Krive Palanke), u kojoj se nalazilo selo Psača. Vlatko je visoki čin u srpskom carstvu stekao ženidbom sa Vladislavom, iz savladajuće dinastije Mrnjavčevića.
Crkva je dovršena oko 1354. godine i značajna je po realističnim prikazima kralja Vukašina (kralj savladar 1365—1369, samostalno 1369—1371) i cara Uroša (1355—1371) u savladarskom odnosu[4].
Manastirski živopis je proučen i fotografski snimljen juna 1914. godine, od strane srpskog akademika Ljubomira Stojanovića i grupe srpskih naučnika.[5]
Izgled manastirske crkve uredi
Manastirska crkva je prvobitno imala osnovu izduženog upisanog krsta sa jednim kubetom iznad središnjeg dela crkve i pripratom nad kojom se nalazi još jedno kube, dok je krov napravljen od kamenih ploča.
Kube je kasnije uklonjeno, tako da sada manastirska crkva više po obliku podseća na trobrodnu baziliku, nego na crkvu sa osnovom izduženog upisanog krsta[6].
Najznačajnije freske uredi
Do danas je delimično opstao prvobitni arhitektonski izgled crkve i njen živopis (rađen između 1365. i 1371. godine) koji se odlikuje finim detaljima i kompozicijama bliskim životu[1]. Posebno se ističu veoma realni portreti ktitora i njegove porodice na kojima su predstavljeni[7]:
- knez Paskač
- kneginja Ozra
- Sevastokrator Vlatko
- Vlatkova supruga Vladislava
- tri sina Vlatka i Vladislave (Stefan, Uroš i Uglješa[8])
a sa istorijske strane su značajni prikazi ktitorovih suverena:
- kralja Vukašina
- cara Uroša
prilikom čijeg je predstavljanja, Vukašin jasno predstavljen kao savladar sa Uroševe desne strane, što svedoči o vladarskoj hijerarhiji u Srpskom carstvu[4]. Kada je 1927. godine u Beogradu održan kongres Vizantologa, u velikoj svečanoj sali Univerziteta, kao zidni dekor postavljene su i kopije fresaka iz manastira Psače, sa likovima Mrnjavčevića — Marka i Vukašina.[9]
Pored realnih prikaza istorijskih ličnosti, u živopisu se ističu prikazi iz života Svetog Nikole, kao i kompozicije Bogorodičina smrt i Pričešće apostola[7].
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „Jugoslavija - turistička enciklopedija (I knjiga)“, Beograd 1958.
- ^ Marković, Vasilije (1920). Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji (I izd.). Sremski Karlovci.
- ^ "Pravda", Beograd 1925. godine
- ^ a b Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2001). Srpske dinastije. Novi Sad: Plantoneum. ISBN 86-83639-01-0.
- ^ "Pijemont", Beograd 1914. godine
- ^ Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
- ^ a b „Spomenici kulture u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji“ Beograd 1978.
- ^ "Pravda", Beograd 18. april 1925. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1927. godine
Literatura uredi
- Marković, Vasilije (1920). Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji (I izd.). Sremski Karlovci.
- „Jugoslavija - turistička enciklopedija (I knjiga)“, Beograd 1958.
- Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
