Milan Jovanović Batut
Milan Jovanović Batut (Sremska Mitrovica, 10. oktobar 1847 — Beograd, 11. septembar 1940) bio je srpski i jugoslovenski lekar, univerzitetski profesor, utemeljivač Medicinskog fakulteta.
| Milan Jovanović Batut | |
|---|---|
 Milan Jovanović Batut | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 10. oktobar 1847. |
| Mesto rođenja | Sremska Mitrovica, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 11. septembar 1940. (92 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
Biografija uredi
Rođen je u Sremskoj Mitrovici pred Mađarsku bunu u jesen 1847. godine, od oca Koste Jovanovića trgovca kolonijalnom robom. Majka je bila od Novića, gde je pripadao pesnik Joksim Nović Otočanin. Deda po ocu Srbin poreklom "odnekud od Sofije", učestvovao je u borbama za vreme Prvog srpskog ustanka. Poginuo je slavno u boju protiv Turaka na Mišaru 1806. godine. Udovica baba "Starka Anđa" prevela je onda porodicu u Srem, da bi se skrasili u Mitrovici. Porodica je do 1848. godine bila imućna pa osiromašila, jer je neštedimice pomagala Srpski pokret. Otac Kosta uspešni preduzimljivi trgovac (koji je stigao do Hamburga i o tome ostavio dnevnik sa puta) nastradao je nesrećnim slučajem od razbesnelog bika.[1]
Milan je u Mitrovici pohađao osnovnu školu i završio dva razreda realke. Kao srednjoškolac pokazao je talenat za crtanje. Gimnaziju je nastavio u Pančevu i nakon godinu dana prešao kao "blagodejanac" u Karlovce. Nakon sedmog razreda gimnazije u Karlovcima, otišao je 1865. godine u Osijek, gde je maturirao sa odličnim uspehom. Porodični prijatelj Svetozar Miletić koji je rano prepoznao Jovanovićev potencijal, nudio mu je kao pomoć stipendiju, i to samo ako bi studirao pravo. Međutim, mladić je svim bićem bio okrenut medicini, i studije medicine započeo je u Beču, zahvaljujući materijalnoj pomoći desetorice građana Mitrovice, koji su mu tokom prve godine davali po dve forinte mesečno za izdržavanje. Kako nije mogao da nastavi studije sledećeg semestra, bio je prinuđen da ode u Novi Sad gde je tri godine predavao u realci, skupljajući novac. Sa dovoljno novca vratio se u austrijsku prestonicu gde je završio medicinu na Bečkom univerzitetu 1878. godine. Tokom studija u Beču, predavali su mu profesori koji su bili slavna imena bečke i evropske medicine.[1]
Batut uredi
Kada se 1885. godine Milan Jovanović vratio sa stručnog usavršavanja po evropskim prestonicama, uzeo je nadimak Batut. Razlog je bio u tome što su pored njega u srpskoj javnosti, u istoj društvenoj ulozi bila još dva Milana Jovanovića i to lekara. Sastali su se njih trojica i uzeli nadimke da bi ih društvo razlikovalo. Dr Jovanović, rodom iz banatskog sela Jarkovca prozvao se Morski (kao brodski lekar) ili Bombajac (po Indiji), drugi je uzeo srednje slovo A (po imenu oca), a treći, Sremac, po prezimenu nekadašnjeg očevog trgovačkog kompanjona - Batut.[2]
Medicinsko-prosvetni velikan uredi
Već na samom početku lekarske prakse u Somboru došle su do izražaja njegove sklonosti prema pisanoj reči i zdravstveno-prosvetnom radu. Godine 1880. je u tom cilju pokrenuo list za lekarsku pouku narodu „Zdravlje”. Bio je to prvi list sa higijensko-prosvetnim sadržajem na slovenskom jugu. U periodu od 1880. do 1882. godine na poziv crnogorske vlade bio je načelnik Sanitetskog odeljenja tamošnjeg Ministarstva unutrašnjih dela i glavni lekar Cetinjske bolnice. Zalaganjem dr Vladana Đorđevića došao je u Srbiju, gde je dobio državnu stipendiju za usavršavanje u inostranstvu. Nekoliko godina radio je na vodećim medicinskim ustanovama Evrope toga vremena, u Minhenu, Berlinu, Parizu i Londonu. Poslednje mesece bavljenja u Evropi proveo je u Parizu, gde je upoznao slavnog Luja Pastera. Posebno je on proučavao probleme higijene i bakteriologije. Nakon specijalizacije pozvan je da osnuje Katedru za bakteriologiju na Karlovom univerzitetu u Pragu. Međutim, ovu laskavu ponudu odbio je i prihvatio mesto redovnog profesora na Katedri higijene i sudske medicine na Velikoj školi u Beogradu. Predavao je studentima dugi niz godina i izgradio veliki autoritet kao naučnik i profesor. Posebno priznanje za njegov rad bio je izbor za rektora Velike škole. Karlov univerzitet ga je 1938. promovisao u počasnog doktora.[3]
Jedna od najvećih zasluga profesora Batuta bila je osnivanje Medicinskog fakulteta u Beogradu. Iako nije imao dovoljnu podršku svojih kolega lekara, profesor Jovanović je bio istrajan u svojim idejama i nakon višedecenijske borbe Medicinski fakultet je osnovan 1919. godine, a Milan Jovanović Batut je postao prvi dekan i profesor higijene na novoosnovanom fakultetu.
Pored nastavne i naučne delatnosti, profesor Batut bio je veoma aktivan društveni radnik. Između ostalog, bio je predsednik Srpskog lekarskog društva, Jugoslovenskog lekarskog društva, Društva za čuvanje narodnog zdravlja, višegodišnji član i predsednik Glavnog sanitetskog saveta. Na njegovu inicijativu osnovano je Ministarstvo narodnog zdravlja posle Prvog svetskog rata. Takođe, bio je jedan od osnivača Srpske književne zadruge. Sarađivao je sa Maticom srpskom, Srpskim književnim glasnikom i bio jedan od prvih i najuglednijih saradnika Politike. Jedan književnik je primetio u vezi pisanja Batutovog: pisao je "Vukovim jezikom" a "Dositejevim načinom". Imao je veliku sposobnost popularisanja i prikazivanja najzamršenijih naučnih istina.
Zdravstveno prosvećivanje naroda bilo je najznačajnije životno delo dr Milana Jovanovića Batuta. Ta ideja provlačila se kroz njegov čitav radni vek. Objavio je nekoliko stotina članaka, na desetine brošura i knjiga. U svojim delima isticao je značaj porodičnih vrednosti, koje predstavljaju glavni razlog nacionalne propasti ili preporoda. Prema Batutu porodica je temelj snage i duha naroda, raskrsnica svih puteva i prvenstveni izvor dobra i zla u ljudskom društvu.
Po biografu Ozrenu Nedeljkoviću (1940): Batut je naš najznačajniji radnik na higijenskom prosvećivanju naroda. Kao dobra poznavalac narodnog života umeo je svoj rad i svoje pisanje da podesi prema stvarnom stanju prosvećenosti naroda. Prostudirao je potrebe, osećanja i jezik našeg naroda. Zato su njegovi spisi - puni pouka a pisani najčistijim narodnim jezikom - i prodrli toliko duboko u narod.
Profesor Milan Jovanović Batut je svojim višedecenijskim naučnim i društvenim radom ostavio neizbrisiv trag u istoriji srpskog naroda. Njegova odlikovanja predstavljaju najstariju i istorijski veoma značajnu grupu u okviru Zbirke odlikovanja Arhiva SANU.
Preminuo je u Beogradu 11. septembra 1940. godine.
Po njemu je nazvana jedna ulica u Beogradu.
Nagrade uredi
- Orden Svetog Save, I stepena, Kraljevina Srbija[4]
- Orden Svetog Save, II stepena[5]
- Orden Svetog Save, III stepena[5]
- Nacionalni orden Legije časti, IV stepen, Francuska[4]
- Orden belog lava, III stepen, Čehoslovačka[4]
- Orden knjaza Danila I, III stepen[5]
- Orden Belog orla, III stepena[5]
- Orden Belog orla, IV stepena[5]
- Orden Belog orla, V stepena[5]
- Orden Srpskog društva Crvenog krsta[5]
- Orden Jugoslovenske krune, II stepena[5]
- Krst milosrđa[5]
- Srebrna medalja Srpskog društva Crvenog krsta[5]
- Spomenica 40-godišnjice Svetoandrejske skupštine[5]
- Spomenica na rat 1912. „Osvećeno Kosovo[5]
- Spomenica na rat 1913.[5]
- Počasni doktorati
Reference uredi
- ^ a b "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1940.
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 2/1940.
- ^ "Vreme", 18. jun 1938
- ^ a b v g d đ e „Dr Batut vratio dug prema narodu”. Politika Online. Pristupljeno 2021-05-25.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l „Zbirka odlikovanja arhiva SANU”. sanu.digitalcube.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-01-12.[mrtva veza]
- ^ „Politika”, 18. jun 1938
Literatura uredi
Spoljašnje veze uredi
- Slavica Žižić-Borjanović: Batut, ko je to?
- Kako je osnivač Medicinskog fakulteta Milan Jovanović dobio nadimak Batut? (Danas, 11. septembar 2020)
- Zbirka odlikovanja Arhiva SANU
- Dr Milan Jovanović Batut: Od sina trgovca do osnivača Medicinskog fakulteta i nosioca Legije časti (B92, 10. oktobar 2020)
- Korona virus i lekari: Milan Jovanović Batut - „patrijarh jugoslovenskog zdravstva” (B92, 10. oktobar 2020)
