Mitropolit cetinjski Visarion III
Visarion III Borilović (†Cetinje, 1692) bio je mitropolit cetinjski od 1685. do 1692. godine.[1][2]
| Visarion III Borilović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Mesto rođenja | Bajice, Crna Gora |
| Datum smrti | 1692. |
| Mesto smrti | Cetinje, Crna Gora |
| mitropolit crnogorski | |
| Godine | (1685-1692) |
| Prethodnik | Rufim II Boljević |
| Naslednik | Sava Očinić |
Biografija uredi
Visarion III Borilović potiče iz ugledne crnogorske porodice iz Bajica, Cetinje. Nasledio je vladiku Rufima II Boljevića koji je umro 1685. godine.[3] Za cetinjskog mitropolita/vladiku rukopoložio ga je u Peći njegov rođak patrijarh srpski Arsenije III Crnojević (1674—1690).
Odmah po povratku iz Peći 1685. godine kreće u akciju učvršćenja saradnje s Venecijom u pogledu vojnih akcija u daljem toku Morejskog rata (1684—1699). Na tom planu vodi u Kotoru 1686. pregovore sa tamošnjim providurom Batistom Kalbom. Saradnja je ostavrena pa je pod vladičinom zapovešću poslato 300 ratnika koji su se 1687. borili protiv Topal-paše na Kamenom iznad Herceg-Novog, koja je uspešno završena. U vremenu borbe za osvajanje Herceg-Novog, Vladika Visarion je morao je da sa preostalim snagama pruži otpor snažnoj kaznenoj ekspediciji koju je uputio skadarski sandžak Sulejman Bušatlija, koja je uspešno odbijena.
Ugled vladike Visariona je porastao nakon ovih akcija pa je Bušatlija odlučio da sa svim raspoloživim sredstvima napadne Crnu Goru. Tako vladika i 24 narodnih prvaka odlazi u Herceg-Novi na sastanak sa Kornarom da mu predoče opasnost koja preti zemlji i zatraže vojnu pomoć. Na Opštecrnogorskom zboru u Gradcu 1688. godine, odlučeno je da Crna Gora stupi pod mletačko podanstvo. Vladika Visarion umro je 1692. godine a na mestu crnogorskog vladike nasledio ga je Savatije Kaluđerović (1694—1697). Lazar Tomanović u Memoarima navodi podatak da je mitropolit Visarion, po narodnom predanju, otrovan od Mlečana da bi lakše pokorili Crnogorce.[4] Vladika Cetinja i Skenderije Visarion, 10. decembra 1678. godine u pismu mletačkom providuru Dalmacije i Arbanije, Jerolimu Korneru, piše da su Kuči i drugi Brđani razbili tursku vojsku.[5] Preporučuje 2000 Crnogoraca mletačkoj službi, koji bi s barjakom od svete vjere, tj. sa časnim krstom, bili pred njima (neprijateljima).[6] Ukoliko je pismo tačno datirano, Visarion bi bio vladika i ranije, nego što mu se pripisuje.
Iz jednog sačuvanog dokumenta se vidi da se Visarion pogodio za baštinu sa Bjelošima pred Zanom Grbičićem, kao predvodnikom mletačke pomoći na Cetinju, protiv skadarskog paše.[7] Patrijarh Arsenije je u Peć sebi zvao mitropolita Visariona, koji to saopštava Grbičiću u Kotor. Visarion je htjeo ići u Peć, ali mu se prijatelj Grbičić ne usuđuje reći, da bi zbog toga mogao izgubiti stolicu. Mletačka republika je Visarionu davala 10 dukata mjesečno nakon što je austrijska vojska zauzela Peć, gdje se patrijarh Arsenije brzo vratio sa Cetinja, umjesto da siđe u Kotor. Mlečani su smatrali da je za tu nesaradnju patrijarha s Mlečanima krv Dubrovnik, ali vrijeme je dokazalo da su samo Austrijacni utiali na patrijarha da ne sarađuje sa Mlečanima. Ti dukati su bili nagrada vladici za naklonost prema Mletačkoj republici i želja da bude njihov politički saradnik.[8] Generalni providur je pisao mletačkom senatu 12. juna 1692. godine kako je vladika Visarion u junu doveo u Kotor neke sumnjive crnogorske glavare, gdje su se zakleli na vjernost republici. A u jednom pismu iz Nikšića od 5. jula iste godine, javlja se izvanrednom providuru da patrijarh, čuvši da je umro Visarion, dolazi da na njegovo mjesto drugoga postavi. U mletačkom pismu od 21. jula piše da je vladika umro poslije duge prirodne bolesti. Lazar Tomanović je smatrao da ovi podaci potkrepljuju narodno predanje, koje kaže da su Mlečani otrovali Visariona, jer je u Kotoru bio u junu, a početkom jula se već u Nikšiću znalo da je pećki patrijarh krenuo da popuni njegovu stolicu, a tek 21. jula iz Kotora javlja providur senatu da je vladika umro prirodnom smrću. Da bolest nije bila duga, dokaz je što je Vladika bio u Kotoru u junu, dakle, najviše dvije nedjelje prije smrti (umro je krajam juna), a naglašavanje da je umro od prirodne boelsti, pobuđuje sumnju još više. U Cetinjskom ljetopisu postoji kratka napomena: U ljeto 1687. godine primiše Latini Novi i to ljeto episkop Visarion izvede Latine na Cetinje i manastir providura i kavaljera , i vladiku Visariona otrovaše, i umrije.[9] Pavle Rovinski je smatrao da narodno predanje o trovanju nije ispravno, jer je Visarion bio mletački čovjek. Mletačka vlast je sumnjala u iskrenu odanost Visariona, a i katoličkoj propagandi je smetao pravoslavni vladika, pa je Tomanović bio mišljenja da je ipak bio otrovan, a navodi i podatak da je u istoriji mletačke republike veliku ulogu igrao otrov i trovanje uticajnih ljudi. Po smrti vladike, kotorski providitor piše senatu da se dva kandidata natječu za tu stolicu, namjesnik pećkog patrijarha i biogradski vladika, koji je živio sa drugim grčkim (pravoslavnim) vladikama u Novome. Upravu nad mitropolijom do izbora novog mitropolita je vršio iguman cetinjskog manastira Sava. Kandidaturu biogradskog vladike, koji se nalazio u Novome izazvao je guvernator novske krajine Burović.[10][11] Sulejman-paša Bušatlija je na Cetinju doživjeo mletačko rušenje Cetinjskog manastira. Sudbina manastira je bila, sa Mlečanima, kao i manastira Tvrdoša. Lagumali su ga i podigli u vazduh, a to je i ranilo pašu. Ogorčeni Turci su potom cijeli manastir sravnili sa zemljom. Novi vladika je izabran tek 1694. godine u osobi igumana Save ili kasnijeg mitropolita Save Očinića.[12]
Reference uredi
- ^ Vuković 1996, str. 86.
- ^ Istorija crnogorske mitropolije IV dio.
- ^ Stanojević 1975, str. 174.
- ^ Tomanović 2018, str. 477.
- ^ Ruvarac 1899, str. 71.
- ^ Ruvarac 1899, str. 72.
- ^ Tomanović, Lazar (1899). G. Ruvarac i Montenegrina. Sremski Karlovci. str. 57, 59.
- ^ Tomanović, Lazar (1899). G. Ruvarac i Montenegrina. Sremski Karlovci. str. 61, 64, 65.
- ^ Rovinski 2004, str. 68.
- ^ Tomanović, Lazar (1899). G. Ruvarac i Montenegrina. Sremski Karlovci. str. 71, 74, 76, 78.
- ^ Il Montenegro da Relazioni dei Proveditori Veneti 1687 - 1735. Rim. 1896. str. 87, 88.
- ^ Tomanović, Lazar (1899). G. Ruvarac i Montenegrina. Sremski Karlovci. str. 79.
Literatura uredi
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Evro, Unireks, Kalenić.
- Milović, Jevto M. (1956). Zbornik dokumenata iz istorije Crne Gore (1685—1782). Cetinje: Istoriski institut.
- Stanojević, Gligor (1975). „Crna Gora u XVII vijeku”. Istorija Crne Gore. knj. 3, sv. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 89—227.
- Rovinski, Pavle (2004). Studije o Crnoj Gori. CID, Podgorica.
- Tomanović, Lazar (2018). Memoari. CID, Podgorica.
Spoljašnje veze uredi
