Najstarija kuća u Beogradu

Najstarija kuća u Beogradu
Najstarija kuća u Beogradu
	Najstarija kuća u Beogradu, ul. Cara Dušana 10
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Stari grad (Beograd)
Država	Srbija
Vreme nastanka	1727.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Najstarija kuća u Beogradu^[1]^[2] se nalazi u ulici Cara Dušana broj 10 i danas se nalazi pod zaštitom države kao spomenik kulture („Sl. list grada Beograda“ br. 16/87). Gradnja najstarije sačuvane zgrade u Beogradu počela je 1724. i završila se 1727. godine u baroknom stilu, za vreme austrijske vladavine Beogradom (1718—1739, graditelj je bio Švajcarac Nikola Doksat de Morez (inženjer i pukovnik austrijske vojske), koji je imao zadatak da obnovi i ojača Kalemegdansko utvrđenje po naređenju princa Virtenberkškog (v. o njegovoj baroknoj Kasarni na Obilićevom vencu). Graditelj Nikola Doksat de Morez tragično je nastradao podno zidina Kalemegdana, pošto su ga austrijske carske vlasti optužile za veleizdaju i pogubile. U zapisima hroničara zabeleženo je da je njegovim pogubljenjem trebalo da se prikrije tačna lokacija tajnih prolaza koji su vodili u tvrđavu i iz nje. Ispred kuće je tramvajska stanica.

Pored ove, do tridesetih godina 20. veka postojale su još dve zgrade izgrađenje u istom periodu, ali su u međuvremenu srušene. Zgrade su bile povezane podrumima i navodno lagumima sa tunelom ka tvrđavi, a ovaj objekat je bio drugi po redu u nizu od prvobitno izgrađenih 7 objekata rezidencijalnog karaktera. Podrum se proteže dužinom celog placa ispod cele kuće. Svodovi u kući su napravljeni lučno što se može videti i po izlogu prodavnice „Staklopana“ koja prati liniju svoda. Podrum je takođe napravljen lučno sa svodovima i garantuje stabilnost celog objekta već skoro 300 godina. Najviša tačka podruma je 4 metra, a nivo dunavske vode se, po merenju Pijazovog bunara, nalazi 5 metara od donjeg nivoa podruma.

Zgrada se pominje kao kuća i radionica uglednog varošanina, remenskog majstora Elijasa Flajšmana, koji je bio i savetnik u opštinskom veću. Nema puno podataka dostupnih javnosti o promenama vlasnika, ali se zna po svedočenju sa fotografija da se u prizemnom delu zgrade uvek obavljala neka zanatska delatnost od kada se Austrougarska monarhija povukla iz Beograda u 18 veku.

Polovina XX veka uredi

Do polovine 1950. godine i nacionalizacije, eksproprijacije, u prizemnom delu je bila prodavnica a u podrumu se nalazila poznata tekstilna radionica „Narodni Heroj Anđa Ranković“, iz koje je kasnije nastao čuveni tekstilni gigant „BEKO“ u novoizgrađenom objektu nekoliko stotina metara udaljen od ove kuće. Anđa Ranković bila je prva supruga Aleksandra Rankovića (1909—1983) poznatog kao Marko ili Leka, društveno-političkog radnika, potpredsednika SFRJ, narodnog heroja Jugoslavije, jedne od centralih figura osnivanja OZNE i ključne ličnosti svih tajnih i policijskih uprava u periodu posle 1945. godine. Anđa je bila aktivna kao sekretar partijske ćelije u radničkom pokretu podružnica svih krojačkih, tekstilnih i abadžijskih radionica. Tako je i upoznala svog budućeg supruga Aleksandara koji je u to vreme takođe bio tekstilni radnik i s kojim je imala sina Miroslava — Miću. Poginula je u borbi u okolini Gacka i posthumno je proglašena za narodnog heroja. Bila je savremenik i saradnik mnogih istaknutih ličnosti koji su obeležili noviju srpsku istoriju.

Kraj XX veka i početak XXI veka uredi

Članak u besplatnim novinama 24 sata - mart 2008

Do skora je u ovoj kući bila pekara, inače svojevremeno prva radnja koja je u SFRJ počela sa 24-časovnim radnim vremenom 365 dana godišnje, a njen vlasnik, Beograđanin, Đorđe A. Ilić (1947—2004), bio je saradnik Radovana Karadžića, osnivač i prvi predsednik unije pekara, prvog esnafskog udruženja takve vrste od 1945. godine, koje je poznato po svojim nesebičnim doprinosima i pomoći najugroženijima.

Od 19. februara 2008. godine, u prizemlju zgrade se ponovo nalazi pekara-picerija.