Nikola Tanurdžić
Nikola Tanurdžić (Stari Bečej, 4. april 1887 — Novi Sad, 1969) bio je trgovac, zadužbinar i dobrotvor.
Nikola Tanurdžić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 4. april 1887. |
| Mesto rođenja | Stari Bečej, Austrougarska |
| Datum smrti | 1969. |
| Mesto smrti | Novi Sad, SFRJ |
Biografija uredi
Rođen je na kolima u pokretu pored Starog Bečeja, prilikom selidbe roditelja iz Stanišića u Srbobran. Rastao je u Srbobranu, pritisnut oskudicom, sve dok nije izučio pomodnu manufakturnu trgovinu, šegrtujući kod novosadskog trgovca Miloša Prodanovića. Nakon toga odlazi u Peštu, gde je radio četiri godine, najpre kao obalski radnik, a potom kao trgovački pomoćnik. Zatim, 1908. godine, odlazi u Beč, gde je takođe radio kao obalski radnik, sve dok se nije zaposlio kod Antona Hibla, poznatog bečkog trgovca štofovima i krznom, gde je službovao kao glavni trgovački putnik za Balkan. Poslovne veštine izučio je naporno radeći u različitim krajevima prostranog carstva. Tako je do 1914. godine kao trgovački pomoćnik, osim u Beču i Budimpešti, poslovao u Subotici i Pragu.[1]
Kada se iz Beča vratio u Srbobran, oženio se Rakilom Popić, koja je poticala iz solidne trgovačke porodice, te od ušteđenog novca pokrenuo sopstvenu trgovinu štofovima i krznom. Ubrzo potom, preselio se u Novi Sad, gde je 1922. godine osnovao Tvorničko stovarište štofova „Silesia“. Posao se ubrzano razvijao, pa su, nedugo po osnivanju, iz oba lokala njegove kuće šegrti dnevno iznosili po stotinu paketa s postavama, dugmadi, štofovima i svim drugim potrepštinama neophodnim za rad novosadskih krojača.[1]
Otkako je postao imućan, on je po tadašnjim hvale vrednim običajima, rado davao priloge u dobre i plemenite svrhe. Bio je dobrotvor Matice srpske, a pomagao je i Sokolsku omladinu, kao i Novosadsku trgovačku omladinu. Pored svih tih dobročinstava, uz prijatelja Miloša Raletića, Tanurdžić je najzaslužniji za podizanje palate Novosadske trgovačke omladine, preko puta Banovine. Njegovom zadužbinom raspolagalo je Srpsko privredno društvo Privrednik.[2]
Palata[1] uredi
Životno delo Nikole Tanurdžića nesumnjivo je krunisano podizanjem prostrane palate koja obuhvata ulice Zmaj Jovinu, Modene i Ilije Ognjanovića. Na licitaciji, 1932. godine, za četiri miliona dinara kupio je plac gde je bila skromna građevina pivnice „Minhen“. Pošto je porušio pivnicu, počeo da planira podizanje titan poslovno-stambenog objekta. U julu 1931. godine, Tanurdžić je raspisao konkurs za izradu projekta za stambenu zgradu s bioskopom, hotelom i dućanima. Nikola Tanurdžić isplatio je autore svih nagrađenih radova, a izgradnju palate poverio je prijatelju Đorđu Tabakoviću, iskusnom kreatoru stambenih zgrada.
Grandiozni poduhvat izgradnje Tanurdžićeve palate započet je 1933. godine, da bi se ljudi u nju počeli useljavati već 1934. godine. Tlo na kojem je zidana bilo je peskovito, tako da se ispod zgrade, kao temelj, morala izliti ploča od armiranog betona deblja od 100 cm. Odlike modernog trgovačkog centra bile su izražene u zastakljenom prizemnom pojasu, sa 14 prostranih lokala, dok je na ostalih pet spratova izgrađeno 35 stambenih jedinica, do kojih se stizalo hodnicima na dvorišnoj fasadi. Peti sprat s terasom bio je namenjen domara, perionicama i pomoćnim prostorijama. Zgrada je sadržavala tri zasebna sistema za grejanje i posebne instalacije za snabdevanje toplom vodom, kao i dva lifta, za stanare i hotelske goste. Razume se, u palati se nalazio i neobično prostran stan od oko 300 m², namenjen Tanurdžić.
Prvi namenski izgrađen bioskop u Novom Sadu - „Reks“ bio je smešten na sredini palate, dugačke 105 m. U prostranu dvoranu s indirektnim osvetljenjem moglo se smestiti čak 680 osoba. Hotel „Reks“ građen je od 1939. godine, nakon Tanurdžićevog i Tabakovićevog puta u Nemačku, gde su se upoznali s tehničkim rešenjima modernih hotela. Na spratovima i u potkrovlju bilo je smešteno 45 hotelskih soba s kupatilima, telefonima, radio-prijemnicima i uređajima za signalizaciju. Prizemni hol bio je obložen mermerom, dok je ulaz u restoran izveden s posebno raskošnom oblogom od švedskog mermera. Hotela je konačno izgrađen početkom ratne 1941. godine, tako da Nikola Tanurdžić nikada nije povratio uložena sredstva.
Loše znamenje uredi
Kao kraljevski dvorski liferant, Tanurdžić je snabdevao dvor Karađorđevića štofovima i krznom, dok je s kraljem Aleksandrom bio u prijateljskim odnosima. Jedan je od najzaslužnijih za kraljev dolazak u Novi Sad, na svečanost otvaranja i osvećenja zgrade Novosadske trgovačke omladine. Čaša iz koje je tom prilikom pio kralj Aleksandar sačuvana je, po starom narodnom običaju, kako bi bila bačena s novosagrađene Tanurdžićeve palate prilikom ceremonije otvaranja. Iako bačena s velike visine, prkoseći zakonima fizike, čaša se nije razbila, što je u tadašnjem Novom Sadu protumačeno kao veoma loše znamenje. Nažalost, ta mračna predviđanja obistinila su se nakon tragičnog ubistva kralja Aleksandra. Kasnije će se ispostaviti da se zlokobno znamenje odnosilo i na samog Nikolu Tanurdžića i njegovu porodicu.
Posleratne godine uredi
Posle Drugog svetskog rata, nastupila su vremena revolucionarne "pravde", pa je tako 1946. godine, jedinstvenim aktom, cela palata nacionalizovana kao privredna celina. Pokretna imovina odnošena je kamionima. U njegov stan, u kojem je Tanurdžić živeo sa suprugom i četvoro dece, nasilno su useljena trojica oficira.
Uprkos nesrećama koje su ga snašle ostao je nesalomivog duha. Posakrivao je rezervne delove lifta, brava i druge predmete iz Palate neophodne za normalno funkcionisanje zgrade, pa ih je, po izuzetno visokoj ceni, prodavao novim vlastima.
Do smrti se ipak izvukao iz materijalnih neprilika.
Reference uredi
Vidi još uredi
