Nipising (narod)
Nipisinzi su algonkvinski narod, starosedeoci su oblasti Velikih jezera u Severnoj Americi. Nipisinzi zajedno sa Otavama, Odžibvama, Potavatomijima, narodom Algonkvin i Misisogama čine Anišinabe grupu algonkvinskih naroda. Naseljeni su na jezeru Nipising severno od zaliva Džordžijan (zaliv jezera Hjuron). Govore nipisinškim jezikom (koji je u stvari dijalekat odžibvejskog jezika) koji pripada centralnoj grupi algonkvinskih jezika. Nipisinzi nikada nisu bili brojan narod, procenjuje se da ih je u vreme prvog kontakta sa Francuzima oko 1615. bilo oko 1.000.[1] Početkom 21. veka većina Nipisinga je naseljena na rezervatu Nipising 10, čija je površina oko 210km², a koji se nalazi na severnoj obali jezera Nipising. Na rezervatu je prema podacima kanadskog popisa stanovništva 2011. živelo 1.450 stanovnika.[2] Manji broj Nipisinga takođe živi i na rezervatu sa mešanim stanovništvom (najbrojniji su Mohoci (pleme Irokeza)) Oka, kao i širom Kanade. Zbog svoje malobrojnosti često su predstavljeni kao pleme susednih srodnih anišinabskih naroda Odžibva, Algonkvina ili Otava.[1]
Istorija uredi
17. vek uredi
Do prvog kontakta sa Evropljanima došlo je 1615. kada su se susreli sa francuskim istraživačem Samjuelom de Šamplenom. Zbog velikog broja dabrova koji su živeli na jezeru Nipising, kao i zbog trgovinskih veza sa Odžibvama i Krijima, Nipisinzi su postali značajan trgovinski partner Francuzima. Koji su im u zamenu za dabrovo krzno prodavali vatreno oružje i druge evropske proizvode. Zbog velike tražnje Francuza za krznom, ubrzo je došlo do smanjenja populacije dabra na jezeru Nipising, zbog čega su Nipisinzi počeli da ih love na teritoriji drugih naroda što je dovelo do sukoba. Nipisinzi su 1630-ih i 1640-ih ušli u savez sa Otavama, Tionontatima (Petunima), Hjuronima i Neutralima, a protiv Potavatomija, Kikapua, Maskutena, Foksa i Sauka sa teritorije današnjeg Mičigena. U Dabrovim ratovima koji su usledili (1630-1700) mičigenski starosedeoci su poraženi i potisnuti na zapad. Njih su 1650-ih Irokezi potpuno proterali iz Mičigena u Viskonsin.[1]
Nipisinzi su imali velike koristi od trgovine sa Francuzima ali su takođe zbog kontakta sa njima bili izloženi širenju epidemija zaraznih bolesti. Jedna od prvih epidemija koja ih je pogodila bila je epidemija velikih boginja, koja se pojavila u Novoj Engleskoj 1633-1634 nakon čega se proširila do doline reka Sen Loren i Otava i jezera Nipising 1636-1637.[1]
Nakon što su Mohoci (pleme Irokeza) napali Algonkvine i Montanje oko reke Sen Loren i potisnuli ih odatle, Francuzi grade novu trgovinsku postaju u Montrealu 1642, nakon toga Irokezi prodiru u dolinu reke Otave, čime presecaju pristup Montrealu sa zapada. Irokezi i Francuzi potpisuju mir 1645. ali njime nisu bili obuhvaćeni saveznici Francuza. Zbog čega se nastavljaju sukobi između Irokeza iz plemena Mohok i Onajda sa Algonkvinima i Nipisinzima. Nipisinzi sklapaju savez sa Algonkvinima i Montanjima ali bivaju poraženi. U isto vreme zapadni Irokezi (Kajuge, Onondage i Seneke) vode rat sa Hjuronima. Zapadnim Irokezima se ubrzo pridružuju Mohoci, nakon čega 1649. Hjuroni bivaju poraženi, kao i hjuronski saveznici Tionontati. Nakon toga 1650. nastavljaju se sukobi Mohoka sa Nipisinzima i Algonkvinima, a zapadni Irokezi započinju sukoba sa Neutralima. Nakon tri godine rata 1653. Nipisinzi napuštaju jezero Nipising i beže na zapad ka Otavama i Odžibvama.[1] Nipisinzi se naseljavaju na jezeru Nipigon gde ostaju do 1671. kada uspevaju da se vrate nazad na jezero Nipising.[3]
Nakon ubistva francuskog jezuitskog sveštenika koji je delovao kao francuski ambasador 1658, ponovo počinje sukob Irokeza i Francuza. Rat se završava 1667. porazom Irokeza. Ovog puta mirovnim sporazumom su obuhvaćeni i francuski saveznici. Nipisinzi se ubrzo nakon toga vraćaju na jezero Nipising.[1]
18. i 19. vek uredi
Francuski misionari su 1721. ubedili grupu od 250 Nipisinga i 100 Algonkvina da se nasele u misionarsko selo zapadno od Montreala u kome je živelo oko 300 Mohoka hrišćana, selo su Nipisinzi i Alonkvini nazivali Oka. U Oki Nipisinzi postaju deo saveza poznatog po imenu Sedam nacija Kanade (koju je činilo nekoliko grupa Irokeza, Algonkvina, Nipisinga, Hjurona, Abenakija i novoengleskih algonkviskih naroda). Sedam nacija Kanade su bili najznačajniji saveznik Francuza u ratu protiv Britanaca tokom Rata kralja Džordža 1744-1748 i Francuskog i indijanskog rata 1755-1763. Nakon poraza Francuza u ratu, Sedam nacija Kanade potpisuju mirovni sporazum sa Britancima.[1]
Sedam nacija Kanade postaju saveznici Britanaca i zajedno sa Irokeškom konfederacijom učestvuju u gušenju Pontijakovog ustanka, a zatim i na strani Britanaca u Američkom ratu za nezavisnost 1775-1783. Rezervat Oka je u narednim godinama smanjivan da bi se stvorio prostor za naseljavanje britanskih lojalista koji su napustili SAD nakon nezavisnosti od Velike Britanije. Nipisinzi su na strani Britanaca učestvovali i u Ratu iz 1812. Rezervat Oka 1835. pogađa epidemija kolere, u kojoj umire veliki broj njegovih stanovnika.[1]
21. vek uredi
Danas veoma mali broj Nipisinga živi na rezervatu Oka u kome je stanovništvo mešovito, većina je naseljena na rezervatu Nipising 10.[1]
Izvori uredi
- ^ a b v g d đ e ž z Sultzman, Lee. Istorija Nipisinga
- ^ Census Profile
- ^ Mackenzie, Voy., x1i, note, 1802