Ndžamena
Ndžamena (franc. N'Djamena)[1][2] je glavni grad Čada i njegov najveći grad sa 1.605.696 stanovnika (2012).[3] Nalazi se na reci Šari nasuprot kamerunskog grada Kuseri sa kojim je povezan mostom. Grad ima specijalni statut regiona i podeljen je u deset arondismana.
| Ndžamena franc. N'Djamena | |
|---|---|
 | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Čad |
| Regija | Ndžamena |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2012. | 1.092.066 |
| — gustina | 10.920,66 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 12° 06′ 43″ S; 15° 02′ 06″ I / 12.112° S; 15.035° I |
| Aps. visina | 298 m |
| Površina | 100 km2 |
  Ndžamena Ndžamena na karti Čada | |
| Pozivni broj | 235 |
Ndžamenu je osnovao kao Fort Lami francuski komandant Emil Žantij 29. maja 1900. i dao mu je ime u čast Amadea Fransoa Lamija francuskog oficira koji je poginu nekoliko dana raniji u bici kod Kuserija. 6. novembra 1973. predsednik Fransoa Tombalbe mu je promenio ime u Ndžamena, po imenu obližnjeg arapskog sela.
Grad je delimično uništen tokom građanskog rata 1979. i 1980. Dana 13. aprila 2006. pobunjenički Ujedinjeni front za demokratske promene je napao grad, ali je poražen. Pobunjenici su 2. februara 2008. zauzeli grad.
Glavne etničke grupe su: Arapi (11,08%), Ngambe (16,41%), Hadžere (9,15%), Daza (6,97%), Bilala (5,83%), Kanenbu (5,80%), Maba (4,84%), Kanuri (4,39%), Gor (3,32%), Kuka (3,20%), Sara (2,24%), Barama (2,10%).
Gradovi pobratimi Ndžamene su Tuluz[4] i Marselj u Francuskoj, kao i Stupino u Rusiji.[5]
Geografija uredi
Ndžamena se prostire na desnoj obali reke Šari, odmah kod ušća reke Logone u nju,[6] ali je odmaknuta od njenih obala, jer se često izliva za vreme sezone kiša, od juna do septembra. Preko puta reke Logone (koja je tu granica s Kamerunom) nalazi se grad Kouseri, do kojeg vodi most udaljen 16 km od centra grada. Jezero Čad udaljeno je 100 km od centra grad prema severu, do Nijameja u Nigeru ima 1 955 km, do Jaounde u Kamerunu ima 1 538 km, a do Banguia u Centralnoafričkoj Republici ima 1 204 km. U prošlosti je jedina veza sa svetom bila reka Čari, u to vreme Ndžamena je bila velika luka, ali danas se većina transporta obavlja drumskim saobraćajem.
Klima uredi
| Klima Ndžamene (1961-1990, ekstremi 1904-sadašnjost) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 41,8 (107,2) |
47,6 (117,7) |
46,5 (115,7) |
48,3 (118,9) |
49,1 (120,4) |
44,0 (111,2) |
46,0 (114,8) |
38,6 (101,5) |
40,5 (104,9) |
43,6 (110,5) |
47,5 (117,5) |
40,5 (104,9) |
49,1 (120,4) |
| Maksimum, °C (°F) | 32,4 (90,3) |
35,2 (95,4) |
38,7 (101,7) |
41,0 (105,8) |
39,9 (103,8) |
37,2 (99) |
33,5 (92,3) |
31,6 (88,9) |
33,7 (92,7) |
36,9 (98,4) |
35,8 (96,4) |
33,5 (92,3) |
35,8 (96,4) |
| Prosek, °C (°F) | 23,4 (74,1) |
25,9 (78,6) |
29,9 (85,8) |
32,9 (91,2) |
32,9 (91,2) |
30,9 (87,6) |
28,3 (82,9) |
27,0 (80,6) |
28,2 (82,8) |
29,4 (84,9) |
26,8 (80,2) |
24,2 (75,6) |
28,32 (82,96) |
| Minimum, °C (°F) | 14,3 (57,7) |
16,6 (61,9) |
21,0 (69,8) |
24,8 (76,6) |
25,8 (78,4) |
24,7 (76,5) |
23,1 (73,6) |
22,4 (72,3) |
22,7 (72,9) |
21,8 (71,2) |
17,8 (64) |
14,8 (58,6) |
20,8 (69,5) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 6,5 (43,7) |
8,0 (46,4) |
11,3 (52,3) |
16,2 (61,2) |
16,8 (62,2) |
18,2 (64,8) |
17,7 (63,9) |
18,5 (65,3) |
15,1 (59,2) |
13,5 (56,3) |
10,3 (50,5) |
8,4 (47,1) |
6,5 (43,7) |
| Količina kiše, mm (in) | 0,0 (0) |
0,0 (0) |
0,3 (0,012) |
10,3 (0,406) |
25,8 (1,016) |
51,0 (2,008) |
143,8 (5,661) |
174,4 (6,866) |
84,3 (3,319) |
20,3 (0,799) |
0,1 (0,004) |
0,0 (0) |
510,3 (20,091) |
| Dani sa kišom (≥ 0.1 mm) | 0 | 0 | 1 | 3 | 6 | 9 | 13 | 15 | 9 | 3 | 1 | 0 | 60 |
| Relativna vlažnost, % | 29 | 23 | 21 | 28 | 39 | 52 | 68 | 76 | 72 | 49 | 33 | 31 | 43 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 297,6 | 277,2 | 282,1 | 273,0 | 285,2 | 258,0 | 213,9 | 201,5 | 228,0 | 285,2 | 300,0 | 303,8 | 3.205,5 |
| Sunčani sati — dnevni prosek | 9,6 | 9,9 | 9,1 | 9,1 | 9,2 | 8,6 | 6,9 | 6,5 | 7,6 | 9,2 | 10,0 | 9,8 | 8,8 |
| Izvor #1: World Meteorological Organization (precipitation)[7] | |||||||||||||
| Izvor #2: NOAA (sun, humidity, temperatures),[8] Meteo Climat (record highs and lows)[9] | |||||||||||||
Istorija uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Stanovništvo uredi
| 1937. | 1940. | 1947. | 1958. | 1960. | 1970. | 1993. | 2000. | 2005. | 2008. | 2009 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 9 976 | 12 552 | 18 375 | 53 000 | 60.000 | 130.000 | 529 555 | 728 000 | 721 000 | 860.000 | 993 492 |
Kultura uredi
Atrakcije u gradu uključuju Nacionalni muzej Čada, Kulturni centar Al-Mouna, Katedrala Gospe od mira i nekoliko džamija. U okviru Nacionalnog muzeja Čada može se videti delimična lobanja Sahelanthropus, koju lokalno stanovništvo naziva „Toumaj“.[10] Ova lobanja je otkrivena u severnom delu Čada i smatra se da potiče od jednog od najranijih ljudskih predaka.[11] Pogled na zalazak sunca preko reke Čari takođe može biti spektakularan. Ndžamena je proglašena Prestonicom islamske kulture 2009. godine.[12]
Obrazovanje uredi
U Ndžameni se obrazovanje može smatrati luksuzom iako je obavezno i besplatno i postoji od nezavisnosti Čada 1960. godine.[13] Ne više od četrdeset posto dece osnovnoškolskog uzrasta u Čadu ima priliku da pohađa nastavu, a sa lošom stabilnošću države u ndžamenskoj deci je još teže da se obrazuju. Nakon napredovanja kroz osnovnu školu, neki učenici idu na univerzitet.[14] Ndžamena ima dva univerziteta: Univerzitet u Ndžameni sa francuskim nastavnim jezikom, izgrađen 1971;[15] i Univerzitet kralj Fajsal - Čad sa arapskim kao nastavnim jezikom,[16] izgrađen 1991. godine. Srednje škole uključuju davno uspostavljena Srednja škola Filiks Ebve, Srednja komercijalna tehnička škola, Srednja škola Montenj u Ndžameni (Francuska međunarodna škola). Srednja škola u Čadu je obavezna, ali samo 68% učenika starijih od 12 godina pohađa školu. Od tih 68%, 70% ovih učenika pohađa školu u Ndžameni. Mnogi od učenika u međunarodnim školama su deca rukovodilaca, diplomata i zaposlenih u nevladinim organizacijama.[17]
Privreda uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Saobraćaj uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Znamenitosti uredi
Jedna od većih atrakcija grada je Nacionalni muzej, osnovan 1963. sa specijalizovanim zbirkama za paleontologiju, praistoriju i etnografiju, koji usko sarađuje sa Nacionalnom institutom za humanističke nauke iz 1961.[18] Pored muzeja, atrakcije ovog grada su katedrala i nekoliko džamija, kao i brojne prodavnice na otvorenom. Za turiste, atrakciju predstavlja i zalazak sunca na reci Čari.
Partnerski gradovi uredi
Galerija uredi
Fotografije iz prvog reda su starijeg datuma, najverovatnije iz 1960—ih godina, dok je peta slika, prva u drugom redu, takođe starijeg datuma, ali u svakom slučaju nakon 1984. godine (zbog prisustva automobila koji se vide na fotografiji).
-
Ulica u Ndžameni. -
Plaža na reci Čari. -
Radio stanica. -
Ljudi na konju u Fort Lami. -
Glavna ulica Ndžamene. -
Kapela u Ndžameni.
Reference uredi
- ^ „Definition of N'Djamena”. Merriam-Webster Dictionary (na jeziku: engleski). Merriam-Webster. Pristupljeno 17. 9. 2022.
- ^ „N'Djamena”. Lexico UK English Dictionary US English Dictionary. Oxford University Press. Arhivirano iz originala 2022-01-26. g.
- ^ „Statistički podaci o Čadu“, archive.today. Pristupljeno 31. maja 2014.
- ^ „Toulouse-N’Djamena: une solidarité durable“ (Tuluz-Ndžamena: trajna solidarnost), adequations.org. Pristupljeno 31. maja 2014.
- ^ „Rossiйsko-čadskie otnošeniя“ (Rusko-čadski odnosi), Ministarstvo spoljnih poslova Ruske Federacije, 23. decembar 2011. Pristupljeno 31. maja 2014.
- ^ Eyoh & Zeleza 2005, str. 379.
- ^ „World Weather Information Service–Ndjamena”. World Meteorological Organization. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 19. 10. 2015.
- ^ „ND'Jamena Climate Normals 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 19. 10. 2015.
- ^ „Station N'Djamena” (na jeziku: francuski). Meteo Climat. Pristupljeno 19. 10. 2016.
- ^ „Chad National Museum”. Afrotourism. Arhivirano iz originala 2016-11-14. g. Pristupljeno 2016-11-13.
- ^ Brunet, Michel; Guy, Franck; Pilbeam, David; Mackaye, Hassane Taisso; Likius, Andossa; Ahounta, Djimdoumalbaye; Beauvilain, Alain; Blondel, Cécile; Bocherens, Hervé (2002-07-11). „A new hominid from the Upper Miocene of Chad, Central Africa” (PDF). Nature. 418 (6894): 145—151. ISSN 0028-0836. PMID 12110880. S2CID 1316969. doi:10.1038/nature00879.
- ^ „N'Djamena, Capital of Islamic Culture for 2009”. 2009. Arhivirano iz originala 26. 8. 2009. g. Pristupljeno 1. 12. 2009.
- ^ „Education & Jobs”. Our Africa. Arhivirano iz originala 2016-10-29. g. Pristupljeno 2016-10-28.
- ^ „Chad facts, information, pictures | Encyclopedia.com articles about Chad”. www.encyclopedia.com. Pristupljeno 2016-10-28.
- ^ Zvanični veb-sajt
- ^ „Chad's education system follows the model of its former colonizer, France”. Bibl.u-szeged.hu. Arhivirano iz originala 2012-05-24. g. Pristupljeno 2013-03-26.
- ^ „Living in N'Djamena”. InterNations. Arhivirano iz originala 2016-11-14. g. Pristupljeno 2016-11-13.
- ^ „N’Djamena“ (Ndžamena), Britanika. Pristupljeno 31. maja 2014.
- ^ „Toulouse-N'Djamena: une solidarité durable”. Adequations (na jeziku: francuski). 2008. Arhivirano iz originala 3. 9. 2011. g. Pristupljeno 30. 11. 2009.
- ^ Rossiйsko-čadskie otnošeniя (na jeziku: ruski). Russian Ministry of Foreign Affairs. 16. 2. 2009. Arhivirano iz originala 6. 3. 2012. g. Pristupljeno 2009-07-23.
Literatura uredi
- Eyoh, Dickson; Zeleza, Paul Tiyambe (2005). Encyclopedia of Twentieth-Century African History. Routledge. str. 379. ISBN 978-1-134-56584-9.
- „Chad Population (2016) - World Population Review”. worldpopulationreview.com. Pristupljeno 2016-10-28.
