Park prirode Kučaj-Beljanica
Park prirode Kučaj-Beljanica zauzima veliko prostranstvo u istočnoj Srbiji. Na severu je Žagubičkom kotlinom odvojen od Homoljskog masiva, sa zapada ga ograničava dolina Morave, na jugu je prevojem Čestobrodica odvojen od masiva Rtnja, a na istoku je opasan Zaječarsko-Borskom depresijom.
Kučajsko-beljanički masiv je najprostraniji planinski kompleks istočne Srbije. Ima karakter visoravni složene tektonske i morfološke strukture, intenzivno karstifikovane. Ispresecan je klisurama i kanjonskim dolinama brojnih reka, sa površinskim i podzemnim oblicima karstnog reljefa i karstne izdani. Raspolaže ogromnim rezrvama visokokvalitetnih voda.
O izuzetnom hidrološkom bogatstvu i raznovrsnosti svedoči više od 30 objekata hidrološkog nasleđa – reprezentativnih vodnih pojava: kraških vrela, vodopada i slapova, ponornica. Najznačajnija reka je Resava. Njena složena, kompozitna dolina, sa suženim kanjonskim i klisurastim delovima, predstavlja sponu između Beljanice na severu i Kučajskih planina na jugu.
Biljni svet uredi
U florističkom smislu, najraznovrsnije i najznačajnije oblasti predstavljene su klisurama i kanjonima sa brojnim reliktnim zajednicama i refugijalnim staništima na krečnjačkim liticama, stenama i kamenjarima. Zahvaljujući specifičnoj geološkoj podlozi i klimi, na ovom prostoru su našle stanište brojne retke i ugrožene biljne vrste – od ukupno 755 (što čini oko 20% ukupne flore Srbije) 22 vrste su u kategoriji strogo zaštićenih biljnih vrsta, 21 pripada endemičnim taksonima, a 31 vrsta obuhvata retke, ugrožene i ranjive taksone biljaka i nalazi se na „Preliminarnoj Crvenoj listi flore Srbije“. Kanjonski i klisurasti delovi odlikuju se prisustvom starih-reliktnih biljnih vrsta. Bukove sastojine u okviru kojih je izdvojeno nekoliko šumskih (prašumskih) rezervata čine dominantnu komponentu šuma i uopšte vegetacije.
Životinjski svet uredi
Zabeleženo je prisustvo ukupno 11 vrsta batraho i herpetofaune (pet vrsta vodozemaca i šest vrsta gmizavaca), što čini 23,4% od ukupnog broja vrsta koje naseljavaju teritoriju Republike Srbije.
Na ovom području do sada je zabeleženo prisustvo oko 130 vrsta ptica, što opredeljuje prostor kao „područje od izuzetnog značaja za ptice“ (IBA).
U pogledu faune sisara, područje pripada tzv. istočnoj zoni visokog diverziteta, sa do sada registrovanim prisustvom oko 70 vrsta, što čini preko 70% ukupne faune sisara kod nas. Posebno bogatstvo predstavljaju slepi miševi i krupni sisari.
Status uredi
Prostor Kučajskih planina je deo međunarodne Emerald mreže, područja naročito značajnih za zaštitu i očuvanje divljih biljnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa.
Ovo je prostor jako diseciranog reljefa, bez stalnih naselja, odnosno, najveći je nenaseljeni prostor u Srbiji. Na visokoplaninskim pašnjacima javljaju se specifična planinska naselja, katuni - jedine naseljene površine na ovom prostoru.
Slaba naseljenost i loša saobraćajna povezanost doprineli su da prostor Parka prirode ostane neizmenjenih i očuvanih prirodnih karakteristika, te se može izdvojiti kao vredan i poseban.
