Petar Kostić (književnik)
Petar Kostić Brojanin (Prizren, 12. jun 1852 — Skoplje, 12. jul 1934) bio je srpski književnik, senator, rektor i nacionalni radnik.[1]
Petar Kostić | |
|---|---|
 Aksentije Marodić - Petar Kostić, Galerija Matice srpske | |
| Puno ime | Petar Kostić |
| Datum rođenja | 12. jun 1852. |
| Mesto rođenja | Prizren, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 12. jul 1934. (82 god.) |
| Mesto smrti | Skoplje, Kraljevina Jugoslavija |
Porodično poreklo uredi
Poreklom je iz znamenite brodske porodice Lekovci. Njegova strina Božana je poslednja hrišćanka koja je rođena, živela i umrla u Gori 1856. godine.[2] O sebi i kući u Prizrenu beleži: "Kao što sam napred naveo, ja sam se rodio 12/25. juna 1852. godine, u utorak, a u bivšoj našoj kući, u sadašnjoj ulici sv. Prokopija, koja se nalazi prva s desne strane pri ulasku u tu ulicu, a u njenoj staroj zgradi, jer na mesto nove zgrade sa dve ulice bio je tada čardak sa otlukanom, a na donjem spratu, pri zemlji, ahar (konjušnica).[3]
Prizrenska bogoslovija uredi
Odmah nakon toga stupio je na dužnost nastavnika Prizrenske bogoslovije.[1] Tokom 1880. postao je upravnik bogoslovije.[1] Pisao je pisma srpskoj vladi o stanju u Staroj Srbiji. Jedno njegovo pismo o političkom stanju uhvatili su članovi Prizrenske lige, pa su ga turske vlasti zatvorile u Bitolju.[1] Oslobođen je nakon ruskih i srpskih urgencija, ali uz uslov da zauvek napusti Osmansko carstvo.[1] Nakon boravka u Beogradu ipak mu je omogućeno da se 1881. vrati u Prizren.[1] Po smrti rektora I. Stavrića zamenjivao je rektora, a za upravnika (rektora) postavljen je 27. decembra 1882. godine i bio je do 4. aprila 1889. godine, četvrti po redu rektor ove bogoslovije. Otišao je 1884. u Carigrad da traži dozvolu za štampanje školskih knjiga za škole u Staroj Srbiji.[1] Dozvolu je dobio tokom 1885.[1] I kada se 1889. okončao njegov mandat rektora bogolsovije i dalje je bio poverenik srpske vlade, a sa turskim vlastima je pregovarao o bogosloviji i drugim školama u Staroj Srbiji. Kao predsednik prosvetne komisije podizao je škole, postavljao učitelje i obezbeđivao finansiranje i knjige.[1] Govorio je turski i albanski. U Prizrenu se u vreme njegovoga upravljanja bogoslovijom nalazio i njegov prijatelj ruski konzul Ivan Jastrebov, koji je svojom diplomatskom aktivnošću štitio Srbe na Kosovu i Metohiji, nastojeći da spreči njihovo iseljavanje i desrbizaciju.
U Solunu i Skoplju uredi
Osnovao je Srpsku gimnaziju u Solunu i bio njen direktor od 1894. do 1897. godine.[1] U Prizrensku bogosloviju vratio se 1897. Ubrzo je došao u sukob sa raško-prizrenskim mitropolitom Dionisijem, pa su ga premestili 1898. u Skoplje.[1] Zatim je, po potrebi službe, radio u Mitropoliji u Skoplju i vršio niz važnih poverljivih nacionalnih poslova za vreme Turske.
Povratak u Prizren uredi
Bio je nezadovoljan premeštanjem u Skoplje, pa mu je 1901. odobren povratak u Prizren, gde je od 1901. do 1920. bio sekretar Raško–prizrenske mitropolije.[1] Penzionisan je kao profesor Prizrenske bogoslovije 1922. godine. Jedan je od najistaknutijih srpskih prvaka u Staroj Srbiji. Učesnik je Prve srpske konferencije (1908) Srba u Osmanskom carstvu i jedan od osnivača Srpske demokratske lige. Tokom 1909. bio je predsednik skupštine Srba u Osmanskom carstvu.[1] Tokom Prvoga svetskoga rata interniran je 1916. u Bugarsku, a okupatori su uništili njegovu biblioteku i arhivu.[1] Objavio je četiri knjige i na desetine radova u periodici, uglavnom iz istorije kulture Prizrena i Stare Srbije. Zapisivao je srpske narodne običaje i obrede u Staroj Srbiji. Pisao je i o narodnom, prosvetnom i crkvenom životu Srba u Prizrenu. Spasio je mnoge srpske dragocenosti, kojima je zapuštanjem pretila sigurna propast.
Bibliografija uredi
- Kostić, Petar (1928). Crkveni život pravoslavnih Srba u Prizrenu i njegovoj okolini u XIX veku. Beograd: Narodna misao.
Reference uredi
Literatura uredi
- Stanković, Vekoslav A. (2000). Poreklo Petra K. Kostića književnika i senatora iz Prizrena (PDF). Zbornik radova knj. 50. Beograd: Geografski institut „Jovan Cvijić” SANU. str. 87—92. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 17. 12. 2016.
Spoljašnje veze uredi
- Znameniti Prizrenci: Petar Kostić Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. septembar 2016)
