Pomjesna crkva

Pomjesna crkva (ekav. Pomesna crkva) je zajednica koja ujedinjuje više eparhija jedne šire oblasti unutar Pravoslavne crkve.

Teritorija i nacija

Pravoslavna crkva je organizovana teritorijalno i to na eparhijskom, pomjesnom i vaseljenskom planu. Crkveno uređenje počinje od eparhije na čelu sa episkopom, a osnov crkvene organizacije jeste liturgija kroz koju se eparhije jedne šire oblasti ujedinjuju u pomjesni sabor episkopa odnosno u pomjesnu crkvu. Teritorijalna organizacija Crkve nužno ne prati državne ili administrativne granice niti su pomjesne crkve ekskluzivne „nacionalne crkve”. Svaka nacija ima pravo i mogućnost da uđe u Crkvu i sačuva svoj nacionalni identitet, ali nijedna nacija nema pravo na svoju crkvu koja bi „nacionalizovala Hrista“. Stapanje vjere sa sekularnim pojmom nacije je jeres poznata kao etnofiletizam (religiozni nacionalizam). Misija Crkve ne može da se funkcionalizuje za ciljeve sekularnog nacionalizma i internacionalizma.

„Idite, dakle, i naučite sve narode krsteći ih u ime Oca i Sina i Svetoga duha.” (Mt. 28, 19)

„Nema više Judejca ni Jelina, nema više roba ni slobodnoga, nema više muškog ni ženskog, jer ste vi svi jedan (čovjek) u Hristu Isusu.” (Gal. 3, 28)

Jedna Crkva se kroz liturgiju zapravo javlja kao mnoge crkve tj. kao mnoge liturgijske zajednice ne prestajući da bude jedna Crkva. Svaka eparhija i svaka pomjesna crkva jeste „Jedna, Sveta, Saborna i Apostolska Crkva” ukoliko su u međusobnoj zajednici i liturgijskom, dogmatskom i kanonskom jedinstvu. Pomjesne crkve mogu biti autokefalne i autonomne. Autokefalnost je nezavisnost pomjesne crkve u njenom unutrašnjem životu dok je autonomija tek samostalnost pomjesne crkve koja joj se priznaje u okviru autokefalne crkve. Među autokefalnim crkvama na prva četiri mjesta nalaze se drevne patrijaršije (Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska i Jerusalimska), a najbrojnija je Ruska pravoslavna crkva. Najstarija crkvena autonomija je Sinajska arhiepiskopija pod jurisdikcijom Jerusalimske patrijaršije, a najmlađa je Pravoslavna ohridska arhiepiskopija pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve. Svaka pomjesna crkva ima svoju kanonsku teritoriju i jedna teritorija može se nalaziti samo pod jurisdikcijom jedne pomjesne crkve. Međutim, izuzetak predstavlja tzv. pravoslavna dijaspora koja danas nije ekskluzivna kanonska teritorija nijedne pomjesne crkve.

Crkvene vlasti

Pravoslavna crkva nema jedan crkveni ustav, arhijerejski sabor, sveti sinod, crkveni sud niti predstojatelja već sve takve crkvene vlasti postoje na pomjesnom planu. Jedna pomjesna crkva se upravlja na osnovu Svetog pisma i Svetog predanja, pravila vaseljenskih sabora i od njih priznatih pravila svetih apostola, pomjesnih sabora i svetih otaca i ustava pomjesne crkve. Crkveno uređenje je jerarhijsko (sveštenonačelničko) i najviši organ pomjesne crkve je sveti arhijerejski sabor ili pomjesni sabor episkopa kojeg čine svi eparhijski arhijereji pod predsjedništvom predstojatelja.

„Episkopi svakoga naroda treba da znaju o tome ko je prvi među njima i da ga smatraju za glavu; ništa važno neka ne preuzimaju bez njegovog znanja, i neka svaki (od episkopa) preduzima samo ono što se tiče njegove eparhije i područnih mjesta. Ali ni ovaj episkop neka ne čini ništa bez znanja svih ostalih episkopa jer će samo tako biti jednodušnost i proslaviće se Bog kroz Gospoda u Svetome Duhu — Otac i Sin i Duh Sveti.” (34. pravilo apostola)

Vidi još

• Autokefalna crkva
• Autonomna crkva
• Samoupravna crkva

Spoljašnje veze

• SPC: Pomesne pravoslavne crkve Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. februar 2019)