Википедија

Rastislalići

Rastislalići su bili srpska plemićka porodica koja je držala posede Braničevskog okruga u srednjovekovnoj Srbiji tokom 14. veka. Sedište im je bilo u Braničevu i Kučevu.

Tokom vladavine Stefana Uroša IV Dušana (1331—1355), Branko Rastislalić († 1352) preuzeo je kontrolu nad Braničevskim okrugom. Bio je u sukobu sa porodicom Kosača.[1] Vojvoda Vuk Kosača ga je ubio tokom lova. Brankovi rođaci su kasnije osvetili njegovu smrt 1359. godine ubivši Vuka, iako su se porodice formalno izmirile. Sukob između ove dve porodice se nakon toga nastavio i kasnije. Tokom rata kralja Stefana Uroša V sa uzurpatorom Simeonom, Rastislalići su prešli na drugu stranu Dunava, gde je vlast držao ugarski Ban Gorjanski Nikola. Ugarski ban je dao pomoć Rastislalićima za odbranu od neprijatelja u Braničevu, a oni su zauzvrat postali vazali ugarskog kralja.[2]

Porodica Rastislalića nestala je u sukobima između kneza Lazara i župana Nikole Altomanovića. Nakon propasti moćnog župana Nikole, Rastislalići su se našli na udaru Kneza Lazara, koji ih je, po svedočenju Mavra Orbina, potčinio svojoj vlasti.

Radič Branković je bio poslednji feudalni gospodar iz porodice Rastislalića. Njega je knez Lazar proterao 1379. godine.[3]

Istorija uredi

Savremeni izvori od vremena vladavine kralja Dragutina severne oblasti srpske države nazivaju zemljom kralja Stefana, a njega sremskim kraljem. Porodica Rastislalića vezuje se za oblast kralja Stefana. Njihovu oblast treba tražiti na prostoru između Rudnika, Užica i Drine. Pomeni ove porodice su retki i pozni. Rastislalići se prvi put pominju u povelji cara Dušana Kotoranima iz 1351. godine koja je sačuvana u prepisu. Među svedocima se, pored kesara Grgura, Altomana, Vojislava, kneza Vratka, čelnika Obrada, vojvode Marka, pominju i Rastislalići, braća Radovan i Branko.

Jedini autentični podatak o Rastislalićima zabeležen je u dubrovačkom dokumentu o sporu oko carine Rastislalića od 26. februara 1361. godine. Zakupci carina žale se da im je carinu oduzeo Dživo Junija Đorđić. Carine Balšića nalazile su se na području Podrinja, oko Srebrenice i Crnče. U istorijskoj literaturi se, međutim, Rastislalići vezuju za oblast Braničeva, za šta postoje direktni dokazi. Prema Mavru Orbinu, zbog sukoba u lovu između Vukovića i Rastislalića ubijen je Branko Rastislalić. Vuk, koji ga je ubio, sklanja se u Ugarsku, ali se kasnije izmirio sa rođacima ubijenog i vratio se na srpski dvor. Dobio je od cara Uroša mnoge posede, uključujući i Rudine. Ubio ga je, međutim, jedan od Rastislalića 1359. godine. Iz ovoga se može zaključiti da je Branko Rastislalić umro za života cara Dušana, a posle 1351. godine, kada se pojavljuje kao svedok u povelji Kotoru. Vukovići su imali posede oko Rogatice što približava posede Rastislalića Drini.

Mavro Orbin je ostavio sledeći podatak: "knez Lazar zauzeo je zemlju kralja Stefana, sve do Dunava, pokorivši Rastislaliće i drugu vlastelu koja je držala rečene pokrajine". Ovaj podatak povezuje se sa kasnijim pomenom Radiča Brankovića u srpskim letopisima. Radiča je Lazar "rasuo" u Braničevu. To je navelo istraživače da Rastislaliće smatraju gospodarima Braničeva. Međutim, Radič bi se i u letopisima navodio kao Rastislalić da je pripadao toj porodici. Njegov otac je verovatno bio sluga Branko čiji je novac pronađen u đerdapskoj ostavi i u ostavi iz Oltenije. Ovaj novac pripada iz perioda poznog carstva. Dakle, ovaj Branko ne može se izjednačiti sa Brankom Rastislalićem iz perioda vladavine Dušana. Očigledno je reč o nekom lokalnom vlastelinu iz Braničeva čiji je sin Radič u vreme kneza Lazara imao posede u Braničevu.

Zanimljivo je i ime porodice Rastislalića. Srpskom narodu nije bilo poznato lično ime Rastislav sve do 19. veka. Korelativ imenu Rastislav u ruskom jeziku je Rostislav. Jedan Rostislav u drugoj polovini 13. veka kao predstavnik ugarske vlasti. Imamo i Rostislava Mihailovića, zeta ugarskog kralja Bele IV, koji je kao prvi mačvanski ban vladao od 1254. do 1262. godine. Nasledila ga je udovica Ana kojoj je papa Urban IV potvrdio posed 1264. godine. Kada je srpski kralj Uroš napao Mačvu 1267/8. godine, na vlasti se nalazio Bela Rostislavić, sin Rostislava i Ane. Umro je 1272. godine. Sedam godina kasnije mačvanski ban bio je Egidij, a od 1280. do 1284. godine Ugrin. Sinovi Bele, kao i njegovog brata Mihaila, izgleda da su ostali u istim krajevima i nakon 1284. godine kada je Mačva pripala kralju Dragutinu koji ju je dobio od tašte Jelisavete. Oblast Mačve je bila pod srpskom vlašću, ali i pod određenim vazalitetom Ugarske. Izgleda da su Rostislavovi potomci bili vazali i srpskog i ugarskog kralja. Uspon ove porodice u srpskoj državi postepeno je rastao jer se sredinom 14. veka Brajko, Branko i Raosav javljaju među prvim savetnicima Dušana. Njihova imena pokazuju da je došlo do potpunog posrbljavanja ove ugarskoruske porodične loze. Posedi Rastislalića na severu graničili su se sa banovinom Nikole Gorjanskog Starijeg, a na jugoistoku sa posedima Nikole Altomanovića.

Posle rasapa Nikole Altomanovića, Rastislalići su se našli na udaru kneza Lazara. Po Mavru Orbinu, Lazar ih je potčinio svojoj vlasti.

Članovi uredi

Reference uredi

  1. ^ Arheološko društvo Jugoslavije, 1968, Arheološki pregled, Tomovi 10-11, pp. 96
  2. ^ Sima M- Ćirković, Srbi, pp. 80
  3. ^ Thomas Emmert, Prologue to Kosovo: The Era of Prince Lazar

Izvori uredi

  • Gordana Tomović, Oblasni gospodari u 14. veku, Istorija Titovog Užica 1, Titovo Užice (1989)
  • Vujadin Ivanišević, Novčarstvo srednjovekovne Srbije, Stubovi kulture, Beograd (2001)
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Растислалићи&oldid=26987372”