Rima
Rima ili slik je reč grčkog porekla koja označava glasovno podudaranje slogova na kraju stihova, najčešće u lirskim pesmama. Njena funkcija i značenje se razlikuju u zavisnosti od pesničke epohe ili škole[1]. Sa književnoteorijskog aspekta, rima se može podeliti na nekoliko vrsta.
Funkcija rime uredi
Osim svoje osnovne uloge da stvara strukturu pesme koji je prijatna za slušanje[2], rima je sastavni deo pesničkog ritma. Ona označava i naglašava kraj stiha, i stvara specifične zvukovne efekte, što doprinosi melodiji pesme[3]. Takođe pojačava unutrašnju povezanost i jedinstvo strofa[3]. Simetričnost stihova se postiže zahvaljujući rimi[2]. Ona doprinosi emocionalno-smisaonom značenju pesme (na primer, prilikom iskazivanja ukrštenosti ili paralelnosti osećanja, potrebe za nežnošću).
Istorija rime uredi
Još pre nastanka pisane reči, rima se koristila u usmenoj književnosti prvih ljudskih zajednica[2]. Pošto je olakšavala pamćenje različitih predanja, često su je koristili bardovi i pesnici, prilikom prenošenja istorijskih i kulturnih aspekata svoje civilizacije mlađim generacijama. U srednjem veku rima je bila glavna osobina stihovnog izraza[1]. Tokom epohe simbolizma, krajem 19. veka, rima se počela tretirati na fleksibilniji način[1]. Rimovane reči se više nisu morale strogo slagati u glasovima i akcentu. To znači da se vrši slobodnije fonološko građenje rime, primenjuje neobaveznost u njenoj upotrebi, čime se narušava njena zvukovna identičnost i doslednost, te grade njeni novi oblici. Dekanonizacija rime se nastavila i tokom 20. veka, i podelila u dva pravca[1]. Prvi se zalagao za smanjenje homofonije, što je značilo da se različitost u glasovnom sklopu rimovanih reči više razlikovao. Drugi pravac se zasnivao na stavu da ne treba postojati zakonitost upotrebe rime, te je ona dobila veći stepen neobaveznosti.
Vrste rima uredi
Pravilna, čista i bogata rima uredi
- Kod pravilne rime se podudaraju naglašeni vokali reči, kao i svi ostali glasovi, koji slede posle naglašenog vokala.
| „ | Bolna leži, a nas vara nada Ozdraviće, ozdraviće mlada! |
” |
| — Jovan Jovanović Zmaj, „Đulići uveoci“ | ||
- Čista rima nastaje ako se podudaraju i akcenti naglašenih vokala.
| „ | Mnogo mi puta drhtaše grudi, Mnogo mi srca cepaše ljudi,... |
” |
| — Đura Jakšić, „Ponoć“[4] | ||
- Rima je bogata ako podudaranje počinje i pre naglašenog vokala.
| „ | Okolo žute lojane svijeće, Mi, djeca, sjeli, kô kakvo vijeće, ... |
” |
| — Aleksa Šantić, „Pretprazničko veče“[5] | ||
Muška, ženska i daktilska rima uredi
Kod muške rime, podudaranje je samo u jednom slogu (npr. svet-cvet), kod ženske u dva (gase-krase, liče-diče), a kod daktilske u tri (mladosti-radosti).
Parna, ukrštena i obgrljena rima uredi
- Kod parne rime se rimuju dva uzastopna stiha, po šemi 1a, 2a, 3b, 4b (istim slovima su obeležene reči koje se rimuju).
| „ | To su zbori, to su glasi Kojima se prošlost krasi, Što prodiru kroz svet mračni Sa grobova onih zračni‘... |
” |
| — Jovan Jovanović Zmaj, „Svetli grobovi“[6] | ||
- Kod ukrštene rime se rimuju prvi i treći, odnosno drugi i četvrti stih, po šemi 1a, 3b, 2a, 4b.
| „ | I sad u crkvi, na kamenom stubu, U iskićenom mozaik-odelu, Dok mirno snosiš sudbu svoju grubu, Gledam te tužnu, svečanu, i belu; |
” |
| — Milan Rakić, „Simonida“[7] | ||
- Kod obgrljene rime se rimuju prvi i četvrti, odnosno drugi i treći stih, po šemi 1a, 4b, 2b, 3a.
| „ | Nad ostrvom punim čempresa i bora, Mlado krupno sunce prži, puno plama; I trepti nad šumom i nad obalama Slan i modar miris proletnjega mora. |
” |
| — Jovan Dučić, „Podne“[8] | ||
Reference uredi
- ^ a b v g „II. RIMA U STIHU – MODELI I FUNKCIJE”. Projekat „Rastko“. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ a b v „What Is the Function of Rhyme in Poetry?”. wiseGEEK. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ a b „Osnovni elementi poezije – podsetnik i vodič za tumačenje”. serbiana1. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Djura Jaksic Ponoc”. Caffe del Montenegro. Arhivirano iz originala 13. 12. 2013. g. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Aleksa Šantić: PRETPRAZNIČKO VEČE”. Poezija suštine. Pristupljeno 27. 08. 2017.
- ^ „Jovan Jovanović Zmaj, Pesme”. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Milan Rakić, Simonida”. Arhivirano iz originala 02. 11. 2013. g. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Jovan Ducic, Podne”. www.boske.rs. Pristupljeno 13. 12. 2013.
Literatura uredi
- Rade Radmilović, Dara Injac, „Književni priručnik“, IPP Zmaj, Novi Sad, 1998.
- mr Ljiljana Nikolić, Bosiljka Milić, „Čitanka sa književnoteorijskim pojmovima za treći razred srednje škole“, ZUNS, Beograd, 2012.
