Rusko-krimski ratovi
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Rusko-krimski rat 1571—1572. (rus. Русско-крымские войны) je naziv za niz stalnih napada Krimskog kanata, tadašnje vazalne države Osmanskog carstva, na tadašnju Veliku moskovsku kneževinu i njenu naslednicu Rusko carstvo. Ovaj pokušaj Osmanskog carstva i njenog vazala Krimskog kaganata, da trajno unište Veliku moskovsku kneževinu, posle dve godine borbi završen je neuspehom. Iako je početak rata, bio nepovoljan za Ruse, kada je spaljena Moskva , Rusi su na kraju, proterali uspešno okupatore, odbranivši svoj centar državnosti Moskvu još jednom.
| Rusko-krimski rat | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Rusko-turskih ratova | |||||||||
.jpg) Moskovski Rusi na svojim južnim granicama. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Velika moskovska kneževina |
 Osmansko carstvo Krimski kanat | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Ivan Grozni vojvoda Mihajlo Vorotinski, Dmitrij Hvorostinin |
Turski zapovednici Kan-Devlet I Geraj | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| 65.000 ruskih vojnika | 120.000 (80.000 Krimskih Tatara, 33.000 turskih bašibozluka, 7-8.000 janičara) | ||||||||
Tok rata uredi
Invazija Krimskih Tatara na Veliku Moskovsku kneževinu počela je 1507, nakon smrti moskovskog velikog kneza Ivana III, kada su Krimski Tatari otpočeli sa napadima na ruske gradove Belev i Kozelsk. Južna granica Rusije u 16. veku prema divljoj stepi, nalazila se kod grada Rjazana na udaljenosti od svega 190 km od Moskve. To je bila vrlo nesigurna granica, na kojoj su Rusi držali 65 hiljada vojnika, u brojnim utvrđenjima. Ali i pored toga dolazilo je do učestalih provala iz Krimskog kanata na teritoriju Rusije, što je bilo praćeno paljenjim gradova i odvođenjem ljudi u ropstvo, nakon čega su kasnije prodavani po pijacama na Krimu. Tako su mnogi hrišćani dospevali preko, krimskih pohoda putem trgovine robljem na pijace Konstantinopolja, gde su prodavani Turcima i drugima, posle svakog uspešnog tatarskog pohoda. Čak je i žena jednog od najvećih turskih sultana, Sulejmana veličanstvenog , Roksalana inače rođena kao hrišćanka odvedena preko Krima u tursko ropstvo.
Borbe u toku 1570. godine uredi
Krimski Tatari su strašno razorili Rjazanj - 1570. pogranično utvrđenje i grad koji je čuvao prilaze prema Moskvi, ali ipak taj grad u tom momentu nije uspeo pružiti snažniji otpor.
Borbe tokom 1571. godine uredi
U maju 1571, jedna snažna vojska od 120.000 krimskih i turskih vojnika (80.000 Tatara, 33.000 turskih bašibozuka i 7.000 janjičara) pod vodsvom Krimskog kana Devleta I Geraja, zajedno sa velikom i malom nogajskom hordom i čerkeskom vojskom zaobišla je grad Serpuhov i obrambena utvrđenja na reci Oki, prešla reku Ugru i opkolila bok ruske vojske koji je brojao 6.000 ljudi. Krimsko turska vojska ubrzo je slomila otpor Rusa, koji nisu imali snaga da zaustave provalu Krimskih trupa. Ruska vojska povukla se u Moskvu, za vojskom je krenula i masa seljaka koji su svi pobegli unutrašnjost utvrđenja grada Moskve.
Krimska vojska palila je i rušila nezaštićene gradove i sela oko Moskve, a zatim su zapalili predgrađa Moskve. Zbog jakog vetra, vatra se brzo proširila. U gradu je nastala panika i stampedo od izbezumljenih ljudi koji su jurnuli prema severnoj kapiji Kremlja, ali mnogi su poginuli u ovom strašnom neredu. Panika je zahvatila i vojnike koji su se izgubili u masi, u požaru je poginuo i princ Beljski (Gediminovič). U roku od tri sata, skoro cela Moskva je u potpunosti izgorela. Sledeći dan, Krimska vojska pljačkala je grad.
Osmanlije su odvele u ropstvo 150.000 Rusa. Savremenici su govorili o 100.000 žrtava Krimske invazije iz 1571.
Papski nuncije Antonio Posevino bio je svedok razaranja, on je u svojim spisima naveo da 1580. Moskva nema više od 30.000 stanovnika, iako je još 1520. u Moskvi živelo oko 100.000 stanovnika.
Borbe u toku 1572. godine uredi
Nakon paljenja Moskve, Krimski kan Devlet I Geraj, razvio je svoj plan o potpunom osvajanju Velike moskovske kneževine, koji je podržan od strane Osmanskog carstva. Već sledeće godine, on je ponovo krenuo sa velikom vojskom od 120.000 Krimskih Tatara i Turaka na Rusiju, ali je odbijen u Bici kod Molodija (rus. Молодинская битва), od ruske vojske koju su vodili vojvode Mihajla Vorotinskog i Dmitrija Hvorostinina.
Literatura uredi
- Vasily Klyuchevsky, The Course of Russian History, Vol. 2.
- А. Р. Андреев. История Крыма
- The Full Collection of Russian Annals. The Patriarchal Annals, vol.13, Moscow. 1965