Svač
Svač je bio srednjovjekovno utvrđenje na stijeni iznad Šaskog jezera, sjeveroistočno od Ulcinja, kod sela Šas, na području današnje Crne Gore. Bio je jedan od značajnijih gradova u srednjovjekovnoj Duklji, odnosno Donjoj Zeti.[1][2]
Istorija uredi
Početkom 10. vijeka, šira oblast oko Svača još uvijek je bila izvan domašaja vizantijske Dračke teme, koja je prema sjeveru dopirala samo do grada Lješa. Do značajnih promjena došlo je sredinom istog vijeka, u vrijeme nastanka poznatog istoriografskog spisa De administrando imperio, kada je Dračka tema pored Lješa već uveliko obuhvatala i gradove Ulcinj i Bar, što znači da se i oblast oko obližnjeg Svača u to vrijeme morala nalaziti u opsegu vizantijske vlasti.[3]
Oko 1185. godine, srpski veliki župan Stefan Nemanja protjerao je vizantijsku vlast iz srpskog primorja, čime je i Svač ušao u sastav države Nemanjića. U to vrijeme, već je postojala rimokatolička Svačka biskupija, čiji je biskup Dominik učestvovao u radu Barskog crkvenog sabora (1199), na kome je izvršeno ozvaničenje Barske nadbiskupije.[4]
Mongoli su ga razorili 1241. godine i pobili stanovništvo, no poslije ovoga Svač se ponovo podigao. Francuski putnik Brokard ga pominje 1336. godine kao jedan od gradova Latina (katoličkih Srba), ne i Albanaca. [5] Ivan Jastrebov citira Farlatija koji piše da se latinizovanje u Albaniji nije primalo, da nije bilo lako širiti latinstvo u grčkim zemljama, kao među Srbima. [6] [7]Od kraja 14. vijeka propada, 1406. godine pominje se kao selo, a njegov episkop moli Veneciju da utvrdi i zidovima opaše njegovo mjesto, kao što je to bilo ranije. Grad je kovao svoj novac.
Utvrđenje Svač je bilo opasano zidovima sa kulama a prema jugu je bilo prirodno nepristupačno, jer se stijene spuštaju strmo prema jezeru, sa te strane postoji jedna staza kojom se silazilo do vode i uz koju ima tragova kapije. Glavni ulaz u utvrđenje je sa sjeverne strane, iz podgrada. Odmah pored ulaza nalazi se Katedrala svetog Jovana koja je prema natpisu na fasadi zidana 1300. godine. S obzirom na fragmente uzidane u zapadni zid, moguće da je na istom mjestu postojala starija crkva, pa da su je vjerovatno Mongoli srušili. Apsida crkve je ubačena u prizemlje starije kule od koje se sačuvao i sprat. Osim crkve sv. Jovana u sklopu sjevernog gradskog zida nalaze se ostaci još jedne manje crkve, kao i jedne spolja pored bedema. U samom gradu ima ostataka zgrada za stanovanje od kojih su neke očuvane vrlo dobro. Pošto je grad u 15. vijeku već pust sigurno je da svi njegovi dijelovi pripadaju srednjem vijeku.
Sjeverno od utvrđenja nalaze se tragovi podgrada između ostataka crkava kojih ukupno u Svaču ima osam. U podgradu je najdominantnija crkva sv. Marije, podignuta vjerovatno poslije 1300. godine.
Galerija uredi
-
Svač, crkva Sv. Marije (početak XIV vijeka). -
Svač, katedrala Sv, Jovana: A) Osnova, B)Podužni presek.
Reference uredi
- ^ Mijović & Kovačević 1975.
- ^ Antonović 2003, str. 48.
- ^ Ferjančić 1959, str. 34.
- ^ Komatina 2016, str. 224-225.
- ^ Matković, Petar (1878). Putovanja po balkanskom poluotoku za srednjega vieka, Rad JAZU 42, pp. 161., 162. Zagreb: JAZU.
- ^ Farlati, Danijele. Illyricum sacrum, VII, pp. 196.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 512. Beograd: Službeni glasnik.
Literatura uredi
- Antonović, Miloš (2003). Grad i župa u Zetskom primorju i severnoj Albaniji u XIV i XV veku. Beograd: Istorijski institut.
- Kovačević, Jovan (1967). „Od dolaska Slovena do kraja XII vijeka” (PDF). Istorija Crne Gore. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 279—444.
- Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut.
- Ćirković, Sima (1981). „Osamostaljivanje i uspon dukljanske države”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 180—196.
- Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98.
- Mijović, Pavle; Kovačević, Mirko (1975). Gradovi i utvrđenja u Crnoj Gori. Beograd: Arheološki institut. str. 1—98.
Spoljašnje veze uredi
- Zabranjena ivanjdanska liturgija u Svaču („Večernje novosti”, 6. jul 2019)
- Napomena: Tekst ovog članka je delom, ili u potpunosti, preuzet sa ove stranice prezentacije Srednjevjekovni gradovi Crne Gore, uz odobrenje. Kao osnova za izradu prezentacije korišćena je knjiga Pavla Mijovića i Mirka Kovačevića „Gradovi i utvrđenja u Crnoj Gori“ (Beograd-Ulcinj 1975), čiji su pojedini delovi uključeni u nju, uz dozvolu autora.