Svetosavska večernja škola

Svetosavska večernja škola osnovana je 1887. godine u Beogradu, pod direktnim uticajem i pokroviteljstvom Društva Svetog Save. U ovoj školi su se prvenstveno školovali mladići iz tada neoslobođenih srpskih zemalja, Stare Srbije i Makedonije. Škola je imala za cilj da podučava učenike u duhu srpstva i pravoslavlja i da neguje srpski jezik, istoriju i tradiciju, da širi pismenost i očuva srpski maternji jezik. Sami njeni učenici su ovu školu često nazivali i Zidarska škola, zbog toga što je zidarstvo bilo jedan od glavnih predmeta i što su se mnogi učenici bavili ovim zanatom. Po nekima, školu su ovako nazvali i zbog slobodnih zidara u samom Društvu Sveti Sava.^[1] Upravnik ove škole bio je Milojko Veselinović, srpski diplomata i nacionalni radnik.

Osnivanje

Glavni odbor Društva Svetog Save kao najjače sredstvo za izvođenje svog programa smatrao je obrazovanje i školu, kroz koju bi najuspešnije širio prosvetu i negovao nacionalna osećanja i vrline u srpskom narodu. Zbog toga je Glavni odbor pristupio osnivanju Svetosavske škole, u kojoj bi se učila deca i mladići iz neoslobođenih krajeva zemlje. Prema ondašnjim prilikama prvu Svetosavsku školu osnovao je Glavni odbor u Beogradu, pred Božić, krajem 1887. godine.^[1] Ovakva ideja postojala je i ranije, da se osnuje škola za dečake iz Stare Srbije i Makedonije, tako da se taj pokušaj stopio sa poduhvatom Glavnog odbora i osnovana je Svetosavska večernja škola.

Po objavi upisa u ovo školu, za samo nekoliko dana, prijavio se veliki broj dece iz neoslobođenih krajeva zemlje, koja se se zatekla u Beogradu na raznim zanatima i poslovima, da ih prostorije namenjene za školu nisu mogle primiti. Ovi učenici su se uglavnom bavili zidarstvom, ciglarstvom, pekarstvom i drugim zanatima. Na molbu Društva uprava Beogradske opštine je ustupila još prostorija u Terazijskoj osnovnoj školi, kako bi bilo mesta za sve zainteresovane učenike.^[1] Ova škola je izabrana zbog svog topografskog položaja i ostaće na istoj adresi čak i kada Društvo Svetog Save dobije svoj Dom.

Najviše upisanih učenika bilo je iz Stare Srbije i Makedonije i to iz Veleske i Prilepske oblati. Dosta ih je bilo iz sela Vefčana, Labuništa, Piskupštine, Nereza, Podgorice, Jablanice (Debar), a bilo je mladića i iz Crne Gore i Sandžaka. Bilo je dosta odraslih ljudi, kao i onih koji su već išli u neku školu i nekih koji nikada nisu.

Za uspostavljanje ove škole Glavni Društveni Odbor tražio je odobrenje od Ministarstva prosvete, pri kome se nalazilo Odeljenje za srpsku crkvu i škole u Turskoj. Ministarstvo je odobrilo nastavni program po kome je od članova Glavnog Društvenog odbora sastavljen Školski Odbor pod imenom Odbor za uređenje Svetosavske škole u Beogradu. Ministarstvo prosvete je prvih šest godina za sve učenike ove škole davalo udžbenike, a kasnije ih je sam Glavni odbor kupovao od Društvenih sredstava.^[1]

Predmeti

U ovoj školi učili su se sledeći predmeti^[1]:

Hrišćanska nauka
Srpski jezik
Račun
Geometrijski oblici
Zidarstvo
Zemljopis
Srpska istorija
Osnovi iz jestastvenice
Osnovi iz fizike
Crkveno pevanje
Narodno pevanje
Deklamovanje narodnih, umetničkih i junačkih pesama
Slobodno crtanje
Krasnopis

Program je bio sledeći^[1]:

Prvi razred

Srpski jezik - podrazumevao je čitanje i pisanje, čitanje tečno sa razumevanjem i sa što pravilnijim naglaskom. Čitalo se iz Bukvara i Čitančice za prvi razred i po mogućstvu iz drugih prigodnih knjiga. Pisalo se samo na tablicama, što je moguće lepše i pravilnije. To je bio najvažniji predmet u školi i najviše se pažnje poklanjalo njemu.
Račun - podrazumevao je brojanje na računaljci i drugim predmetima do sto, kao i usmeno bez pomoćnih premeta, sa golim brojevima.
Nauka Hrišćanska - podrazumevao je da se lepo znaju prekrstiti, da znaju Oče naš na staroslovenskom sa tumačenjem. Poznavanje velikih praznika Božića, krsnih slava, Svetog Save, kao i život Svetog Save.
Zidarstvo s crtanjem - podrazumevao je poznavanje građevinskih materijala, kao i crtanje lakših predmeta.
Pevanje - podrazumevao je učenje lakših narodnih i crkvenih pesama.

Drugi razred

Srpski jezik - podrazumevao je čitanje i pisanje po udžbenicima za drugi razred, takođe učenici su pisali po diktatu, a i sami su sastavljali pisma i sastave.
Račun - podrazumevao je sve računske operacije do hiljadu.
Zemljopis - podrazumevao je učenje strana sveta, crtanje škole i njene dalje okoline. Učenje šta je okrug, srez, i šta je opština, sve to samo uz pomoću karte.
Nauka Hrišćanska - učenje o praznicima, redom po kalendaru.
Zidarstvo - upotreba građevinskog materijala
Crtanje - crtanje slobodnom rukom i lenjirom, obraćanje pažnje na razmeru.
Pevanje - učenje narodnih i crkvenih pesama.

Treći razred

Srpski jezik - podrazumevao je brzo čitanje sa razumevanjem iz udžbenika za treći i četvrti razred. Lepo pisanje po kazivanju i iskazivanju svojih misli, deklamovanje lakših i zanimljivijih sastava.
Račun - podrazumevao je proširivanje i utvrđivanje pismenog računanja u sva četiri vida. Pisanje razlomaka i računanje sa desetinama. Izračunavanje površina i zapremina.
Zemljopis - podrazumevao je učenje o srpskim zemljama i Balkanskom poluostrvu.
Srpska istorija - podrazumevalo se učenje o doseljavanju i naseljavanju srpskih zemalja, primanje Hrišćanstva, kao i učenje istorije od Nemanjića do oslobođenja od Turaka.
Nauka hrišćanska - učenje o rođenju, životu i učenju Hristovom i čitanje Jevanđelja.
Slovensko čitanje - podrazumevalo je upoznavanje sa azbukom i vežbanje u čitanju.
Zidarstvo - podrazumevalo je obnovu naučenog u prethodnim razredima, razumevanje planova i pravljenje predračuna. Učenje o ugovorima, o vođenju dnevnika, o dovršenim radovima.
Crtanje - učenje crtanja slobodnom rukom, sa senčenjem i geometrijskog crtanja sa lenjirom i šestarom.
Pevanje - narodno i crkveno.
U svim razredima naglašena je nacionalna strana, pismenost i govor na srpskom jeziku. Za to je bilo potrebno posebnu pažnju pokloniti pismenosti, srpskom jeziku i srpskoj istoriji.

Već 1888. godine Svetosavska škola je proširena osnivanjem Svetosavske Pripravne škole, koju su pohađali oni učenici, koji bi Svetosavsku ili neku drugu školu, završili sa odličnim uspehom.^[2] Idejni tvorac ove škole bio je Milojko Veselinović, koji je, sve dok nije premešten u Carigrad u Poslanstvu Srbije, bio i član Glavnog odbora.

Školska slava bio je Sveti Sava i počela se slaviti 1889. godine, u početku u samoj školi uz prisustvo predsednika Društva i celog Društvenog Odbora, kao i mnogih drugih gostiju.^[1] Kada Dom ovog Društva bude završen, škola će u njemu proslavljati svoju slavu, najsvečaniji dan u godini.

Kasnije će, osim u Beogradu, Svetosavske Večernje škole biti otvorene i u Nišu i u Kragujevcu.^[1]

Škola je postojala sve do mobilizacije 1912. godine, kada zbog početka Balkanskih ratova prestaje sa radom.^[1]

Vidi još

Zarija Popović

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ ^e ^ž ^z Hadži Vasiljević, Jovan (1936). Spomenica društva Svetoga Save (1886-1936). Beograd: Štamparija Dragomira Popovića. str. 229—290.
^ „Svečana Akademija povodom velikog jubileja Društva “Sveti Sava””. Društvo Sveti Sava. 8. decembar 2006. Pristupljeno 19. 02. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Literatura

Spomenica društva Svetoga Save (1886-1936), ur. Dr Jovan Hadži Vasiljević, Beograd, 1936.
Bratstvo XVI, Društvo „Sveti Sava”, Beograd, 2012.

Spoljašnje veze

[:0-1] v ^g ^d ^đ ^e ^ž ^z Hadži Vasiljević, Jovan (1936). Spomenica društva Svetoga Save (1886-1936). Beograd: Štamparija Dragomira Popovića. str. 229—290.

[2] „Svečana Akademija povodom velikog jubileja Društva “Sveti Sava””. Društvo Sveti Sava. 8. decembar 2006. Pristupljeno 19. 02. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[1]

[2]