Specijalni rezervat prirode Koviljsko-petrovaradinski rit
Koviljsko-petrovaradinski rit je specijalni rezervat prirode na teritoriji Vojvodine u okviru opština Novi Sad, Petrovaradin, Sremski Karlovci, Inđija i Titel. Rezervat je ritski kompleks duž Dunava i prostire se na 4.840 hektara. Pod zaštitom je države od 1998. godine[1] kao prirodno dobro od izuzetnog značaja i svrstan je u prvu kategoriju zaštite.
| Specijalni rezervat prirode Koviljsko-petrovaradinski rit | |
|---|---|
IUCN kategorija IV (stanište) | |
 Koviljsko-petrovaradinski rit | |
  | |
| Mjesto |  Srbija |
| Najbliži grad | Novi Sad |
| Koordinate | 45° 12′ 00″ N 20° 00′ 00″ E / 45.20000° S; 20.00000° I |
| Površina | 4.840 ha |
| Osnovano | 1998. godina |
| Upravljačko tijelo | Srbija |
Odlike uredi
Koviljsko-Petrovaradinski rit predstavlja kompleks barsko-močvarnih i šumskih ekosistema na plavnom području srednjeg toka Dunava. Nalazi se i jugoistočnoj Bačkoj i delimično u Sremu na aluvijalnoj ravni i delimično lesnoj terasi leve (1.231-1.250 km toka) i desne (1.245-1.251 km) obale Dunava, pored naselja Kovilj i Petrovaradin. Levom obalom se proteže od Novoga Sada do naselja Gardinovci, a desnom od Petrovaradina do Sremskih Karlovaca.[2]
Karakteristike koje ovaj rit čine značajnim su očuvanost i raznovrsnost hidrografskih oblika ritova (ade, rukavci, meandri, mrtvaje), biljnih zajednica ritova (ritske šume ispresecane barama, močvarama, livadama i tršćacima) i posebno raznovrsnost i bogatstvo faune, naročito ptica močvarica.[2][3]
Plavna područja oko Dunava su u prošlosti bila mnogo rasprostranjenija. U poslednjih 100 godina oko 80% ovakvih područja je nestalo, uglavnom usled pravljenja odbrane od poplava i isušivanja u poljoprivredne svrhe.[4] Ipak, i dalje postoji oko 70 mesta na toku Dunava kroz Srbiju[4], koja predstavljaju važna staništa za brojne biljne i životinjske zajednice, od kojih su najvažniji Koviljsko-Petrovaradinski rit i SRP Gornje Podunavlje oko Apatina, najprostraniji ostaci nekadašnjih velikih i neprohodnih ritova.
Biljni i životinjski svet uredi
Rezervat je posebno značajan zbog velikog broja ptica koje se mogu pronaći u njemu: 172 vrste ptica (više od 60% migratornih vrsta) od čega 103 vrste sa statusom prirodne retkosti.[3] Poseban međunarodni značaj ovom prostoru daju dve vrste ptica: crna roda (Ciconia nigra) sa procenjenih 8-10 gnezdećih parova i orao belorepan (Haliaeetus albicilla) sa dva para.[5] Ostale registrovane retke i ugrožene vrste ptica su: crna lunja (Milvus migrans), orao osičar (Pernis apivorus), zelena žuna (Picus viridis), žuti voljić (Hippolais icterina), gak (Nycticorax nycticorax), crvenokljuni labud, velika bela čaplja (Casmerodius albus), mala bela čaplja (Egretta garzetta)...[6] [7]
Rit je prirodno mrestilište za štuku, kečigu i šarana, a u njemu se može naći ukupno 46 vrsta riba.[8][2]
Prirodno plavne šume rezervata čine vrba (bela i bademasta), topola (bela i crna) i jasen. Veliki deo rita čine plantaže topole, čak i režimu prvog stepena zaštite. U ritu se nalaze i značajne ugrožene i retke vrsta biljaka: beli i žuti lokvanj, plava lincura, rebratica (Hottonia palustris L.), vodeni orašak (Trapa natans), četvorolisna detelina, močvarni kaćunak (Orchis laxiflora Lam).[3][8]
Zaštita uredi
U rezervatu je na snazi trostepeni sistem zaštite: pod režimom prvog stepena zaštite je 509 hektara (10,5%), režim drugog stepena zaštite čini 2082 hektara (43%) i treći stepen 2249 hektara (46,5%).[9] Po MUZP (IUCN) klasifikaciji rit spada u IV kategoriju - Staništa i druga upravljiva područja (engl. Habitat and Species Management Area).[3]
Koviljsko-petrovaradinski rit je 1989. godine proglašen za međunarodno značajno stanište ptica (IBA). 2004. godine je uvršten u spisak zaštićenih područja zavisnih od vode i značajnih za basen Dunava (ICPDR - International Commission for the Protection of the Danube), 2005. postaje IPA stanište (međunarodno značajno biljno područje) i nalazi se na spisku potencijalnih vlažnih područja za upis na listu Ramsarske konvencije.[10]
IBA područje zauzima 5500 hektara i pored SRP-a obuhvata i Krčedinsku i Ločku adu. Za migraciju ptica posebno je važna Krčedinska ada sa očuvanim plavnim pašnjacima i depresijama.[6]
Plantaže šumskih kultura zauzimaju čak 55,6% rezervata[2], što čini jedan od najvećih pritisaka na rezervat.
Izvori uredi
- ^ Službeni glasnik Republike Srbije, 27/98
- ^ a b v g VojvodinaŠume - Koviljsko-petrovaradinski rit, Pristupljeno 10. 4. 2010.
- ^ a b v g * Pokrajinski sekretarijat za zaštitu životne sredine i održivi razvoj - SRP Koviljsko-petrovaradinski rit[mrtva veza], Pristupljeno 09. 4. 2010.
- ^ a b D. Milovanović, National report on the role of ecosystems as water syppliers, Serbia and Montenegro, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Beograd, 2004.
- ^ BirdLife IBA Factsheet - Koviljski rit, Birdlife International., Pristupljeno 10. 4. 2010.
- ^ a b Dragan Simić, Slobodan Puzović, Ptice Srbije i područja od međunarodnog značaja Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. septembar 2015), Liga za ornitološku akciju Srbije, Beograd, 2008.
- ^ Nadlanu.com - Lov, Novi Sad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. april 2010), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ a b Turistička organizacija Srbije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. maj 2010) - Koviljsko-petrovaradinski rit
- ^ Režimi zaštite u zaštićenim područjima o kojima se stara JP „VojvodinaŠume“, pp. 13[mrtva veza] - stanje januar 2010.
- ^ Pregled zaštićenih područja kojima upravlja JP „VojvodinaŠume“, pp. 15[mrtva veza] - stanje januar 2010.
