Spomen-muzej „21. oktobar“ Kragujevac

Spomen-muzej „21. oktobar“ Kragujevac
Spomen-muzej „21. oktobar“ Kragujevac
	Zgrada muzeja
Osnivanje	1976.
Lokacija	Kragujevac; Srbija
Vrsta	muzej
Površina	450 m²
Direktor	Marijana Stanković ; dr Kristina Jorgić Stepanović, zamenik direktora
Kustos	Jelena Davidović; Nenad Đorđević; Nenad Ristović; Marko Terzić; dr Nikola Govedarica; Nemanja Jovanović; Ljubica Luković; Đurđina Jevtić
Adresa	Desankin venac bb
Veb-sajt	http://www.spomenpark.rs/

Spomen-muzej „21. oktobar“ Kragujevac je podignut 1976. godine kao sastavni deo Spomen-parka „Kragujevački oktobar“.^[1]

Arhitektura građevine

Zgrada muzeja kao najmarkantnija građevina na prostoru Spomen parka, podignuta je po projektu arhitekata Ivana Antića i Ivanke Raspopović u periodu od 1971. do 1976. godine.

Spoljni izgled zgrade

Simbolika oktobarske tragedije i naglašena stilska jasnoća prenesena je kao osnova arhitektonske koncepcije izgrađene u natur betonu obloženim crvenom opekom. Osnova se sastoji od 30 radikalno uprošćenih kubusa, koji se grupišu u snopove, što predstavlja 30 masovnih grobnica u Memorijalnom prostoru.

Kubusi su različite visine, od 4m do 21m, kao što je bila i različita starost streljanih, od dvanaestogodišnjaka do starijih ljudi od sedamdeset godina. Odsustvo otvora na fasadama simbolizuje bezizlaz i beznađe ljudi ispred mitraljeskih cevi, koji kao da su iznenada bili ubačeni u duboke, mračne bunare, dok otvori od pleksiglasa na vrhovima kubusa su udaljeni tragovi svetlosti i poslednji pogledi streljanih, upereni ka nebu.

U osnovi plana zgrade je krst, opšte poznati hrišćanski simbol stradanja, ali i trijumfa i pobede.

Unutrašnjost

Unutrašnjost je podeljena je na segmente u obliku cik-cak linije i obuhvata 450 m2 izložbenog prostora. O Muzeju i događaju koji on prezentira korišćena su najsavremenija audiovizuelna sredstva. Ovakvo prezentiranje muzejske građe učinilo je da muzej svojom specifičnošću u vreme kad je otvoren bude jedan od najsavremenijih muzeja u zemlji i šire.

Stalna postavka

Prema zahtevima novog vremena, 2003. godine se pristupilo izradi nove postavke koja je koncipirana tako da hol donjeg nivoa Muzeja predstavlja art prostor namenjen različitim umetničkim i dokumentarnim izložbama i drugim umetničkim sadržajima, sa izloženim ciklusom od 27 slika Petra Lubarde „Kragujevac 1941“ koje je 1969. godine poklonio Ustanovi. Na gornjem nivou je predstavljena stalna postavka „Kragujevačka tragedija 1941.“, bez ideoloških zabluda i poruka, sa ispravljenim podacima i izloženim manje poznatim detaljima koji su ranije bili sklonjeni od očiju javnosti.

Za prezentaciju umesto panoa korišćena je nova vrsta modernih „bilborda“.^{[traži se izvor]} Deo građe plasiran je na holo skrinu, a poruke streljanih plasirane su dvojezično, kao i legende ispod ostalih dokumenata. Deo nove vizuelne postavke su i skamije(školske klupe) iz ratnog perioda prenete u Muzej iz Prve kragujevačke gimnazije.

Umetnička dela u okviru stalne muzejske postavke

U okviru stalne muzejske postavke nalaze se tri skulpture. Dve, izvedene u pocinkovanom limu, predstavljaju polarizovane celine.

Prva, „Prodor ka istoku“(Oto Logo, vajar, 1975), simbolizuje moćnog orla, odnosno, Nemačku na početku rata, a druga postavljena na suprotnoj strani, „Smrt mastodonta“(Oto Logo, vajar, 1975), je moćna ptica na kraju rata, pretvorena u bezobličnu masu polomljenog metala.

Treća skulptura, „Kragujevački oktobar“ (Nandor Glid, vajar, 1975) je u samom centru gornjeg dela muzejskog prostora i sastoji se od dve različite celine. Jedna, načinjena od originalnog nemačkog oružja i šlemova, predstavlja naoružane, depersonalizovane vojnike sa mitraljeskim cevima uperenim ka drugoj grupi, užasnutim, izrešetanim žrtvama.

Svečani portal na gornjem nivou muzejske zgrade uokviren je bronzanim frizom „Majke“ (Nikola-Koka Janković, vajar, 1975). Stilizovanim oblicima predstavljena je tužna povorka žena sa crnim maramama na glavama; uzdržane su i dostojanstvene u svom bolu, duboko zakopanom u dnu njihovih srca.