Stara Moldava
Stara Moldava (rum. Moldova Veche, mađ. Ómoldova), odnosno ranija Modava (tur. Módava) je naselje u gradskoj opštini Nova Moldava, okrug Karaš-Severen u Rumuniji. Naselje je značajno i po prisutnosti srpske zajednice.[1][2]
Stara Moldava Moldova Veche | |
|---|---|
 Pogled na Staru Moldavu | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Rumunija |
| Okrug | Karaš-Severin |
| Opština | Nova Moldava |
| Stanovništvo | |
| — (2011) | 8.545 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 43′ 19″ S; 21° 37′ 11″ I / 44.72192° S; 21.61982° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 72 m |
  Stara Moldava Stara Moldava na karti Rumunije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 325550 |
| Pozivni broj | 0255 |
| Registarska oznaka | CS |
Gografija
urediStara Moldava se nalazi uz Dunav, u rumunskom delu Đerdapa (kod mesnih Srba poznat kao Banatska klisura). Iznad naselja izdižu se Banatske planine.
Istorija
urediU blizini mesta postoje arheološki ostaci iz rimskog perioda. Prvobitni naziv mesta glasio je Modava (tur. Módava). Pod tim imenom je zabeleženo u osmanskim popisnim defterima iz 16. veka. Mesto je bilo sedište istoimene nahije i sandžaka u sastavu Temišvarskog pašaluka. Tokom 18. veka, kada je obližnje selo Bošnjak prozvano Nova Moldava, dotadašnja Modava (takođe Mudava ili Moldava) postala je poznata pod nazivom Stara Moldava.[3][4]
Pravoslavno parohijsko zvanje i matične crkvene knjige se vode od 1794. U opštini Moldava bilo je 1846. godine 1.655 pravoslavnih duša. Sveštenstvo su te godine činili parosi Simeon Stefanović i Jovan Nikadinović. Sredinom 19. veka broj stanovnika u mestu je rastao. Tako 1847. godine tu živi 1.655 meštana pravoslavnih, kojih će 1867. godine biti 1.710. Gimnazijalac iz Moldave, Živan Aleksandar je pohađao pančevačku Realku, oko 1873. godine.
Vidakovićevu knjigu "Zoricu", nabavio je 1827. godine u Moldavi, učitelj Života Šaić. Pretplatnici jedne srpske knjige bili su sredinom 19. veka, žitelji Stare Moldave: pop Simeon Stefanović paroh za svog sina mladog bogoslova Evgenija, zatim gospođa Marta ot Terian rođena Popović, Arsen Ilić c i k kaplar te Stojan Georgijević c i k šumar.
Godine 1905. Stara Moldava je mala opština u Belocrkvanskom srezu. Broj stanovnika tada iznosi 2.200 koji žive u 450 domova. Srba ima od toga 2.106 ili 95% sa 425 kuća ili 94%. Od javnih zdanja tu su srpska pravoslavna crkva i jedna komunalna i jedna državna škola. Za komunikaciju služe PTT (sve) i parobrodska stanica u mestu.
Stanovništvo
urediPo poslednjem popisu iz 2002. godine naselje Stara Moldava imalo je 9.510 stanovnika.[5] Do pre dve decenije broj stanovnika je brzo rastao sa procesom urbanizacije dotadašnjeg sela, ali poslednjih godina on opada.
Naselje je nekada bilo mnogo manje i pretežno srpsko, ali su nekada većinski Srbi postali manjina. Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 2.151 | 11.793 | 9.510 |
| Srbi | 1.939 (90,1%) | 1.782 (15,1%) | 1.411 (14,8%) |
| Rumuni | 76 (3,5%) | 9.332 (79,1%) | 7.511 (79,0%) |
| ostali | 136 (6,3%) | 679 (5,8%) | 588 (6,1%) |
Religija
urediCrkva se pominje u izveštaju iz 1751. godine. Tada je pisalo da je hram građen od balvana osvećen 1718. godine. Stara crkva građena 1790. godine, izgorela je 1848. godine. Novi hram podignut 1853. godine a osvećen 1858. godine. Posvećen je prazniku Rođenje Sv. Jovana ili Ivandanu. Ikonostas ozidani i tronove oslikao je Đoka Putnik iz Bele Crkve 1897. godine. Ikone sa ikonostasa prenete na novu zidanu ikonostasnu pregradu 1950. godine.[6] Te godine ikone i zidne slike je radio Franc Vajnhelp, i tako je bilo do 1970. godine. Onda je sve izneto, pa načinjen novi templo koji je rezao Ladislav Vereš, a ikone slikao prota Dragutin Ostojić. Zidni živopis je preslikao 1983. godine Nikola Šuh.[7]
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira Ugarske 1846. godine u Moldavi je bilo 1.655 pravoslavnih žitelja. U hramu posvećenom Sv. Iliji službovali su tada sveštenici Simeon Stefanović i Jovan Nikadinović.[8] Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano i zavedene crkvene matrikule venčanih 1853. godine, a ostale matice su iz 1847. godine.
U Moldavi postoji 1905. godine crkvena opština koja je uređena, skupština je redovna, pod predsedništvom Miše Lupulovića. To je parohija druge platežne klase, ima parohijski dom i parohijsku sesiju od 33 kj. Postoji srpsko pravoslavno groblje, a crkveno-opštinski posed iznosi 115 kj. zemlje. Crkva je spolja u vrlo dobrom stanju a iznutra je u lošem - templa nema. Porta je zagrađena zidom i zasađena drvećem. Paroh je pop Vlajko Nikolin rodom iz Titela, koji je počeo karijeru u tom mestu, gde se nalazi već osam godina.[9]
Obrazovanje
urediŽivota Šaić seoski učitelj pominje se 1827. godine. Učitelj u Moldavi, Toma Drašković pretplatnik je jedne srpske knjige 1844. godine. U narodnoj školi bio je 1846. godine učitelj Andreja Balaresku. Postavljen je 1881. godine za narodnog učitelja u Staroj Moldavi Nikola Tajšanović, koji je premešten sledeće 1882. godine u Sarajevo[10] Pominje se 1905. godine komunalna škola, sa jednim propisno građenim školskim zdanjem i jednom "dvornicom", u kojem su šest razreda zajedno. U drugoj, državnom školi zdanje je podignuto 1901. godine i ima dve dvornice (učionice); u jednoj su prva dva razreda a u drugoj zajedno borave 3-6 razred. U komunalnoj školi radi učitelj Svetozar Savković rodom iz Crvene Crkve, stalno namešten tu već osam godina. Kod njega na redovnu nastavu dolazi 88 i u nedeljnu školu 14 đaka. U državnoj školi su dva predavača. Prvi je učitelj Aleksandar Stojadinović rodom iz Donje Ljupkove, i tu predaje već 20 godina. Drugo mesto popunjava učiteljica Piroška Danski rodom iz ugarske prestonice Budimpešte, stalno je nameštena, ima dekret i služi u Staroj Moldovi tri godine. Kod nje u redovnoj nastavi ima 135 đaka, a u poftornu dolazi njih 37.[11]
Poznate ličnosti
uredi- Emilijan Josimović, prvi srpski urbanista i profesor arhitekture
- Alin Dobrosavljević, rumunski fudbaler
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Popović 1955.
- ^ Cerović 2000.
- ^ Zirojević 1970, str. 11-26.
- ^ Engel 1996.
- ^ „Recensământul Populaţiei şi al Locuinţelor”. Arhivirano iz originala 2012-09-18. g. Pristupljeno 2011-12-08.
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1881. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
Literatura
uredi- Engel, Pál (1996). A temesvári és moldovai szandzsák törökkori települései (1554-1579). Szeged: Csongrád Megyei Levéltár.
- Zirojević, Olga (1970). „Upravna podela današnje Vojvodine i Slavonije u vreme Turaka”. Zbornik za istoriju. Matica srpska. 1: 11—26.
- Popović, Dušan J. (1955). Srbi u Banatu do kraja osamnaestog veka: Istorija naselja i stanovništva. Beograd: Naučna knjiga.
- Cerović, Ljubivoje (2000). Srbi u Rumuniji. Temišvar: Savez Srba u Rumuniji.
Spoljašnje veze
uredi- Moldova Nouă Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. mart 2019) (jezik: rumunski)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. mart 2009) (jezik: mađarski)
